Ke Aloha Aina, Volume I, Number 17, 14 September 1895 — Page 2

 

KE ALOHA AINA

            Ke hooia mai nei no lakou he poe ino na Moi a me keia lahui ai aka o Hawaii nei, he ai kanaka, puni wale i ke kipe ia, naaupo a pela aku.  Ua hooia ia aku i na aina e peia, a oia ka lepo o ka manini o ke ao holookoa e ai mai nei iloko o na Nupepa, a oia no hoi ka kekahi pe haole makee maluhia o loko nei o ka aina i kamaaina i neia mau mea a pau, i haawi aku ai i ka lakou mau hoike i hoohiki oiaio ia imua o Komisina Blount, a eiae no kana kakauolelo io kakou nei.

            Ua oi aku ka moakaka o na mea a pau i ko ke ao holookoa, mamua o kahi poe o Hawaii nei.  Ua puka wale ae ka ino i hana ia a i hana ole ia paha mamua aku o ka M.H. 1887, a oia no ka na aoao elua e olelo nei, o na mea a pau i hana ia a hana ole ia.  Ua ino kahi aoao i kahi aoao, a pela no hoi kahi aoao i kahi aoao.

            O keia iho la ka lepo ono loa oloko o ka opu o ka manini.  Ke hele ala a ike wale ia e ke ao holookoa, e like me ka lalani hoku i kapaia;"Milky Way,"  Ke alawai haninini.  Nolaila, o ka huaolelo manini, ua like no ia me ka huaolelo, maninini, he inoa iʻa, a oia mau huaolelo, manini, maninini, hanini, haninini, kulu, kukulu kahe, kakahe, a pela wale aku.

            O ka lepo o ka manini i ai ia e na aoao elua, ke pii hou mai nei a hanini iwaho, a ua lilo i mea hewa, e like no me ka ka Haku i olelo mai ai, aole e haumia ke kanaka i ko waho, malalo no ia e huai ai, o ko loko ka mea e haumia ai.  No loko o ka opu o ka manini ka lepo i ai ia a komo ma ka waha o ke kanaka.

            O ka puka hou ana iwaho ma ka waha ka mea i hewa ai, a huahuai mai hoi ma ka waha na hua awahia o ka awaawa a na aoao a elua.  Oia no paha ka hoomakaulii, ke kaili, ka hakukole a pela aku.  Mataio 15:11.  "Aole e haumia ke kanaka i ka mea i komo ma ka waha; aka, o ka mea i puka ae mailoko o ka waha, oia ka mea e haumia ai."

            O ko kakou mau alakai no ka poe nana i lawe mai ka Lama-ku o ka malamalama o Karisto, a i keia hana ana paha auanei oukou e waiho aku ai i ka lakou alakai, ke hooneoneo e mai nei no oukou i na Luakini, ke waiho e mai nei no i na kuka ana: O ka Iesu no ia Mataio 14:14. "E waiho pela ia lakou, he poe alakai makapo lakou no na makapo, i na he makapo e alakai i ka makapo, e haule like ana laua iloko o ka lua hookahi."  Pauku 13.  Olelo mai la la, i mai la o na mea kanu a pau, aole i kanu ia e Ko;u Makua ma ka Lani, e pau ia i ka uhuki ia.

            Nolaila, aole na ka mea wehewehe keia i hookomo wale iho ma kona manao ponoi, na ke ano maoli no o ka huaolelo i hai okoa ae no peia, a na kakou pu no hoi i ike maka aku i ka hana i hana ia i ke kulike me na mea wanana kahiko ia.

            Nolaila, ea, o ka hauoli i hauoli piha ia, (Bliss) aole ia e mau a hiki i kahi la hou aku.  Ua piha loa aohe wahi i koe o ka laulau, ua manini a maninini loa, hanini a haninini loa, kulu a kukulu kahe a kakahe loa no ka manawa pau ole.

            He mea ino ka ono ana i ka lepo o loko o ka manini, i waiho iloko o ka naau mai ka wa a Vanekoua i hoike ai ia mea huna a hiki i keia mau la e oleole nei.

            Ua ku poina ole mai ke Kiahoomanao o ka makahiki 1887, a me na hana i puka ma ka waha a hiki i keia mau la e nee nei, a e hanai ia nei ka lahui nona ka aina i ka makani, a na na malihiki e haupa mai nei ka momona ou e Hawaii.

            Ua ku-a malihini loa iho la hoi ka poe nona ka hale, a na keia mau ao ana e papahi iho i na Moi a me ka Lahui o keia mua aku i ka wehi o ka poina ole ma ko lakou houpo.

            Ai lepo o ka makahiki 1887.  Nini ia a manini, hanini ke koko i ka makahiki 1889.  Noloko mai ia mau manao, a he mea ia e hewa ai, ka lawe ia ana o ia mau kina ola, ka mea hiki ole ke pani hou ia.

            Ua uwe loihi ka lahui Hawaii i ko lakou mau pono i kaili ia ai e ka makahiki 187, a hiki i ka makahiki 1893, a oi loa aku a hiki i keia la.  O ka nini a na aoao a elua i na iini o keia ao a pau ae la, oia ka Karisto e pao mai la i na haipule o na aoao a elua, e noonoo iho i na Kanawai a me ka Berita o Iehova a na Mikanele i ae ai mamua o ka lakou hiki ana i Hawaii nei.

            O ia koi hookahi no i na haipule o Hawaii Moi a me Hawaii Lahui e hooiaio ae i ka oiaio o Karito i ko ke ao nei mamua ae o kona anai ana mai ua pau ae nei hoi na anai ana o ka mana o ke dala.

            O ka mana hooponopono pololei wale no koe a ka Lunakanawai nui o ka honua.

            Halelu 50: 3-6. "E hele mai ana no ko kakou Akua aole e noho wale, e ai no hoi ke ahi imua ona, a e ikaika mai ka ino a puni ia.

            E kahea oia i ka lani mai luna mai, a i ka honua hoi, e hooponopono oia i kona poe kanaka.

            E houluulu mai oukou i kaʻu mau haipule ioʻu nei.  I ka poe i Berita mai me aʻu ma ka mohai.  E hoike hoi ka lani i kona pono, no ka mea o ke Akua ia ka Lunukanawai.

 

            He mau la pamalo loa keia o ke kulanakauhale nei.

            Heaha la ka mea i ae a hoike ole ai ka Papa Ola i ka laau e ola ai ka maʻi kolera, a me he la, no ko ka Papa Ola hopohopo a makaʻu mai ke kumu o keia hoike ole?

            Ma ke ahiahi o ka Poakolu nei i holo hou aku ai na moku piliaina no ko lakou mau awa pakahi, a pehea ana la e ae mai ana paha na kuaaina e hoolele aku i na ohua a me na ukana, aole paha.

            Ma ka auwina la o ka Poaono i hala, i mae ai o Dodge i ke 35 o kona mau makahiki i keia ola ana.  O keia no ka lunanui o ka nupepa namu Hoku.  Ua lohe mai makou ua paniia kona wahi e Hook.

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Oiwi.

J. NAWAHI, Lunahooponopono a me Puuku.

E. L. LIKE, Hope Puuku

 

HONOLULU, SEPT. 14, 1895

 

Na Kumu e Kaohiia Ai

            He nui na manao like ole no na kumu e kaohiia ai ka pahola ana o keia ano mai.  Olelo kekahi poe aia ma ka papa ikaika loa ana i na mea e ai ai, a e inu ai; oiai wahi a lakou, aole keia he maʻi lele.

            Olelo kekahi poe, aia ma ka hoomalu oolea ana ina Mahele Apana o loko nei o ke kulanakauhale.

            Olelo kekahi poe, ina aole keia he maʻi lele, alaila, he mea makehewa wale ka hoomalu ana, he mau poe haneri kanaka a he mau tausani paha me ka nui o ka lilo, a me ka hiki ole ole no ke alo ae i keia ano mai, ke komo oia iloko o kekahi kino kanaka.

            Ua hoomaopopoia, ma na la mamua aku nei, ua holokiki ae ka nui o na poe i loaa, mai ka 3 a 5 a 10 o ka la hookahi, a o na poe e komo aku ana iloko o ka Hale Hoomalu Mai, aole o lakou poe i ola mai.  Aka, mahope mai nei o ke kuka ia ana o na hana, a me ka loli hou ana ae o na loina o ka lawelawe ana o na mai, a me na kauka, a me na haawi laau apana ana, ua ikeia ua loli ae nei ke kulana o ka mai a me ka make ana.  I keia wa, ua ikeia he 6 poe i ola a hookuuia, aia he 11 e noho ola mai la ma ka halemai, a ua emi loa ka poe i lawe ia mai i keia wa.

            Ua ulu ae na ninau a me na hoohuoi ana, a ua olelo ae.  Heaha la ke kumu i emi mai ai na mai i keia wa, a i ola ai na mai ma ka halemai?

            Ua maopopo na haina, a oia no keia: O ka hoolakoia i na laau lapaau e ola koke ai, ke loaa hikiwawe iho me ka ulia, oia kekahi kumu, no ka mea, ua ola e ae la ka mai e hoomaka aku ana e lilo no ka halemai.  Oia ola koke ana, oia ke kumu i nui ole ae ai o ka heluna no ka aoao komo aku iloko o ka halemai.  A ina e pa ola mau ana na poe i loaa koke i ka laau, alaila, e loaa ole ana he poe no ka hale mai o Kakaako.

            Mamua aku nei, aole ka he laau lapaau e hoola ai i keia mai!  A ua ninau makou i na poe ike lapaau: a ua pane ia mai he laau no kahi e ola ai.  He mea, he mea, a he mea hoi!  Alaila, ike iho la makou, he laau no ka hoi e ola ai!  O keia no ka olelo ao no ke ola, a makou e hoike aku nei i ko makou lahui Hawaii.

 

Na Laau Hoola i ka Maʻi Kolera!

No na Kanaka Makua a me na Kamalii Opiopio

            He nui na laau lapaau e pahola ia nei, no ka hoola ana i keia maʻi e laha nei iwaena o kakou.  Aia ma na Halekuai Laau o Benson Smith & Co., Hobron & Newman, a me Hollister Drug Co.  He oluolu ke kumukuai, he hapaha, a he hapalua ko ka omole hookahi, e hele aku, a e kuai no oukou.

 

            Eia hoi na laau a na Kauka Murry a me Brodie, e hoola ai i keia ano maʻi, ua haawiia i na poe Komite o na Apana, a ia lakou no hoi e kii aku ai i na laau, no ka manawa ulia a hiki ole ke pale ae, mamua o ka hooko ana i na kauoha a ka Papa Ola.

 

            A eia hoi ia Joseph Nawahi, ma ke Keena o KE ALOHA AINA, aia James K. Kaulia ma kona Keena Loio, na laau hoola a Kauka Lubine o Italia, mai ia Kauka Makalena mai, no ka haawi ana aku e kokua i ka lehulehu, i mea @ hoopaklele ae ai iloko o ka wa ulia hikiwawe o ka poino, o kela ano maʻi.  E kipa mai, a e loaa aku no, ke ole e pau e ae.

 

Ina Paha he Laau e Hoola ai i keia Maʻi.

            Ua nui ka ulu mau ana ae o keia ninau iwaena o na mea a pau maloko nei o keia kulanakauhale, a o ka oi loa aku no nae paha, aia mawaena o ka poe o ka Lahui Hawaii ponoi.  No keia nui o ka poe Hawaii i pau i ka make ke komo aku no iloko o ka Halemaʻi, a no ka nui hoi o na poe laweia iloko o ka Halemaʻi me ka maopopo loa o ka hopena he make.

            Nolaila, ua ulu ae keia ninau, a ua hiki loa aku no imua o ka Papa Ola ma ka halawai mua loa ana o ka Papa Ola me na poe Hawaii i konoia e noho a kuka pu no ke kumu e hiki ai e pale ia aku ai ka laha ana o keia maʻi.

            O ka ninau i waiho ia aku imua o ka Papa Ola oia keia: He laau lapaau no anei kekahi e hiki ai ke hoola i keia maʻi?  Aohe pane i loaa mai no keia ninau a hiki i keia la.

            Ua nui ka nauki no ka loaa ole he pane mai ke poo mai o ka Oihana no ke ola o ka Lahui.  Aka nae, i ka wa i hamau ai ka poe iaia ka mana ma ia oihana, aia hoi, ua nui na olelo a me na koi ana mai a kekahi poe, e olelo ana, aia no he nui wale o na laau lapaau e ola ai keia maʻi.

            O keia ko makou makemake nui, a me ka hauoli o ko makou puuwai, o ka loaa ae o kekahi laau e hiki ai ke hoola ia, na poe i loohia i keia mai.

 

@