Ke Aloha Aina, Volume I, Number 18, 21 September 1895 — Page 4
| This text was transcribed by: | Cyndi Defenbaugh |
| This work is dedicated to: | Kaelene Ahu Rey |
KE ALOHA AINA
4 KE ALOHA AINA, POAONO SEPT. 21, 1895
KE ALOHA AINA
Hoopukaia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa
na ka Lahui Oiwi.
J. NAWAHI, Luna hooponopono a me Puuku.
E. L. LIKE, Hope Puuku.
HONOLULU, SEPT. 21, 1895.
Heaha la ke Ano o ia Hana?
Ua ike iho makou i kekahi mea i hoopuka ia ae ma ka nupepa Independent o ka Poaono nei, Sept 14, e olelo ana penei:
“Ua hoikeia ae, ua ninini a kiloiia e Kauka Emesona na laau lapaau a na Kauka Brodie a me Murry i loaa ma na hale ana i kipa aku ai e ike, ma kona ano, he lala no ka Papa Ola.”
Ina he oiaio keia, alaila, he mea pono loa e hoopau ia o Kauka Emesona. Ina hoi aole he oiaio, alaila, he mea pono iaia ke pale mai i kela hoahewa wale ana.
KE KULANA O KE OLA.
Ma ko makou hoomaopopo ana, eia ke kulana o ke ola o ka lahui iloko o n ahakoko ikaika ana, no ka imi ana i kahi e loaa ai ka palekana ana, mai keia ma’i e laha nei.
He nui na mea e pau ai ka make wale ana iho o ke kino, ke lawe ae ke kanaka, a hooko aku e ai, i na mea kokua i ka hoomau ana i ko lakou ola.
1. O ka aahu, ka ai, ka i’a, na mea inu kupono a pau loa, he mea kupono no ia no ka hoomau ana i ke ola kino.
2. O na laau lapaau maikai loa, a ua ikeia he mea e hoola ai, he mea no ia e pale aku ai i na ma’i, a ma ia mea, ua hoomau ia ke ola o ke kanaka.
3. O ka malamalama, ke ea ka ua, ka makani, a me na hiohiona uliuli lipolipo o ka aina, o na awaawa, a me na kuahiwi, ke ala o na pua mohala a pau, he mau laau lapaau oluolu no ia i ke kino o ke kanaka, e hoomauia ai kona ola.
4. O ka home kupono a maikai, maemae a oluolu, a hoolako pono ia me na mea e oluolu ai me na mea e oluolu ai ke ola o ke kanaka, ka ohana a me na mea a pau loa, he laau lapaau maikai no ia i ka poe i loaa ia i na nawaliwali, a me na poe i loaa i ke ano omaimai o ke ola kino.
5. O na leo hone maikai o na manu, na Ogana, na Piano, a me na mea kani e ae a pau loa, oia no kekahi laau lapaau e oluolu ai na poe kino i hoopuniia e na ma’i, a me na popilikia o ia ano.
6. O na palapala maikai, ka Baibala, na Buke Himeni, na Nupepa maikai, a me na mea a pau e hoonaauao ia ai na kanaka, he laau lapaau no ia, e hoolana ai i ka naau luuluu o na poe i loaa ia i ka m’ai.
O keia mau mea a pau, a me na mea e ae he nui aku; he mau mea wale no keia e kokua ai i ka hoomau ana aku i ke ola o ke kino, no na minute, no na hora, no na la, no na mahina a me na makahiki.
Nolaila, o ka hana a na hoaloha o na kanaka a pau i loaa ia i ka mai a me ka poino; e kokua lakou, ma ka hoolako ana i na aahu kupono, na laau lapaau kupono, na mea ai a me na mea inu kupono, a me ana mea a pau e loaa mai ai ke ola hou ana, a e kaawale aku ai ka mai a me ka poino mai ka mea i loaa i ka mai.
KA HOOMALU ANA.
Ke koi ikaika nei kekahi poe, a pela hoi ka manao o kekahi lala o ka Papa Komite Ola i kohoia ia e ka Papa Ola, me ka manao o ka hoomalu holookoa i ke kulanakauhale o Honolulu no kekahi mau la, a pule a mau pule paha oia ke kumu e pau koke ai ka laha ana o keia mai kolera.
He oiaio paha ia, aole no paha?
Ina e manaoio ia ka hoike a na kauka o ka Papa Ola, i olelo ai, aole keia he mai lele, alaila, heaha hoi ka waiwai o ka hoomalu ana? Ina he loaa ke kanaka i ke kolera no ka maikai ole o kana mea e ai ai, alaila, heaha ka mea e hoomalu ia ai ka poe he ai maikai ka lakou? He oi aku ka pono e kohoia o na komite e nana ma na kauhale i ka maikai o na mea ai, alaila, o ka poe i ai i na mea a ke kolera e pipili mai ai, e hoolakoia aku me na mea ai kupono loa, e like me ka kela poe e ai mai la.
Ina no e hoomaluia na apana a mahele ia i mau pa hoomalu, me ka papa ikaika loa ia, aole e hele mai kekahi wahi a kekahi wahi, ke olelo aku nei makou he mea ole loa kela, ina e komo iho ana keia ma’i e laha nei.
Aole kakou i ike i kona wahi e hele mai ai, aole hoi i kona wahi e hele aku ai. O ka loaa ana iho, oia ka kakou e ike aku ai, a o ka make ana mai oia ka kakou e ike aku ana, e lawe ia ae ana e kanu.
He hiki i ka ma’i ke iho mai mai ka lewa lani mai, a ke hoea ae malalo o ka honua, a ke hele i o a ianei, owai ka mea i ike aku?
Aohe ike o na Kauka o ka Papa Ola i ka laau lapaau e hoola ai i keia ma’i, aole no a lakou hoolaha e olelo mai ana, eia ka laau e ola ai keia ma’i. Aole loa. Oki loa aku keia mau manao ana o kekahi poe e koi nei, e hoomalu piha i ke kulanakauhale holookoa. No keaha? He mea hoopilikia wale iho no ia, aole no he mau hua e loaa mai ana no ke ola ma ia mea, aka, he pilikia no ka lehulehu ke hoea mai ana.
Pela no ko Makou Manao.
O ka hoolako ia ana kau me na laau lapaau kupono, he kumu io no ia e kaohiia ai keia ma’i e laha nei iwaena o kakou.
O ka ai, he mea ia e hooikaika ai i ke ola kino. O ka hoomaemae ana i ke kino a me na aahu, a me na home a me na pa, he mau mea no ia e loaa ole ai he makamaka nana e hookipa mai ke kolera.
Aka, ina ua komo kino mai ke kolera iloko o kou kino, i kou wa e malama ana no i keia mau rula. Alaila; o ka laau lapaau ola, oia ka mea hakaka hope loa me ke kolera, a ina e make oia, alaila, ua loaa ia oe ke ola a me ka lanakila. A i ole; alaila, ua lilo na mea a pau loa he mea ole.
Maluna ae nae hoi o na mea a pau loa, mai hoopina iki lakou i ko ke Akua Aloha. No ka mea, he mea oiaio loa keia, aole e hiki ke hooleia mai:--“Aole loa he mea e hiki ia oukou ke hana,m ke ole Au.”
Aole loa e loaa ia kakou ke ola, ke ole ke Akua e aloha mai ia kakou. Ina i manao ke Akua e luku i keia kulanakauhale. Aole loa he mea nana e pale aku ia mea. Ina e hooikaika na mea a pau loa me ko lakou mau mana, aole loa ia he mea e pau ai.
Aka, ua puni na kanaka i na alakai ana a ko lakou mau manao haakei, a hoole aku la i ko ke Akua Mana: A ina e loaa koke ka maha a me ka palekana ana, alaila, ua kukala koke ae lakou. O! No ko makou ikaika, a no ko makou hana ke kumu o keia pau ana o keia ma’i kolera. Aka, ina nae e nana pono ia ke kumu oiaio maoli, alaila, e loaa ana no, aia iloko o ko ke Akua Aloha a me Kona lokomaikai wale mai ko kakou ola, a me ko kakou lanakila ana.
No Keaha la e Make wale ai?
Oiai ke hoolahaia nei na laau lapaau e hiki ai ke hoola i keia ano mai e pahola nei; aia i na poe Komite haawi laau ma na apana; a eia hoi ma ke Keena o KE ALOHA AINA a aia ia James K. Kaulia Esq. kekahi mau laau hoola; a ua loaa mai ka la 7 o keia mahina, a ma ia mau la mai hoi; alaila, no keaha la keia make wale ana o kakou na poe Hawaii.
Eia kekahi kumu, no ka manao he ola lanakila wale no; aole he ulia poino mamua mai. Kakali wale, noho nanea wale, palaka iho la, a i ko iaia wa e hiki mai ai, aole oe i makaukau komo kela iloko ou, aole au laau hahau, e kipaku koke ai iaia mawaho. Aaki kela i ko opu lauwili iho la oe i ke nahu, pii mai la ka luai a naha aku la, lilo oe ilaila, a mahope ua make iho la. No ka manao no aohe pilikia e hoea mai ana.
Eia kekahi: aia no ka a loaa i ka mai, alaila, kii i laau. He kumu oi loa keia o ka make e laha nui ai. Oiai oe e kali ana, a aia a hiki mai ka ma’i, kii ka laau, ua hala iho la ka wa pono, ua paa ae la kou ipuka ola i ke pani ia e ke Kolera, a aole loa e hiki ia oe ke kahea aku i kekahi e kokua ia oe.
He mea kupono ia kakou e na Hawaii, e makaala, a lawe e i ka makaukau a noho pu me kakou, ma ko kakou mau home a ina e hiki mai ana ka ma’i, alaila, e hoao me ka ikaika a pau loa, a me na laau iapaau loaa ia oe e pale aku i ka ma’i.
Mai kali wale !! Mai hoopane wale !! O keia ka wa kupono e kii ai i na laau lapaau e hoola ia ai oukou.
O na poe hoi i loaa na laau, ia lakou, ke poloai aku nei makou ia oukou, e pahola aku ina haawi kokua wale ana i ko kakou poe pilikia, no ka mea, ua haawi wale ia aku no ia oukou,m pela hoi oukou e haawi lokomaikai wale aku ai.
NA HANA HOOHUIKAU.
He nui wale na hana hooohuikau maloko o keia uluaoa, e pili ana i keia ma’i luku. He hoohuikau naaupo kekahi, a he huikau lalau wale iho no hoi kekahi.
O ke kumu o keia mau huikau e houhili nei, oia no ka like ole o na mana piha oiaio iluna o na poe i hookauwa ia no keia hana hoomalu e hoopau hoi i ka laha ana o keia ma’i.
O ka poe iaia ka mana, ua palekana ka lakou mau kauoha, a ua lanakila hoi lakou a pau. O ka poe nae i haawi aku, a i molia wale aku i ko lakou mau kino, no ke aloha,m a no ke kokua ana aku i na poe poino a pau, ua hookuemi hope ia mai lakou e na kaupalena ana a na rula a me ka kanawai o ka aina.
Nolaila, ua loaa kahi e ikeia aku ai, o kela ki ea paa nei o ke kulana kalaiaupuni, oia ka mea nana e hoakaka ae, i na hana e hookaawale ia ai, kela a me keia aoao, i laukua iloko o na kokua ana no ke ola o ka lahui.
O keia mahele ana mai mua mai, oia no ka mahele ana o ka hapanui o ka lahui i pili i ko lakou ola ponoi iho, a me ko lakou mau pono kivila a pau.
E like me ka hopohopo, a me ka makau o ka hapanui o ka lahui, a e like hoi me ko lakou hilinai ole i na poe e kue mau ana i ko lakou noho kuokoa mau ana; pela no lakou i paulele ole ai, e waihoia ko lakou ola makamae nui a ke Akua i haawi mai ai iloko o ka aoao kalai aupuni e kue ana ia lakou.
He mea oiaio loa ke@@@ ka mole oiaio o keia @@ ua kukuluia no ia, maluna @@ o ke kahua hiki ole ke@@ paa ia e ka poe noo@@ maoli ina he wahi manao @ noo kekahi no keia mea @@@
Aka, oiai ke hele nei @@nawa, a ke maalo ae @@ Anela luku o ka make @@ o kakou, ua mamaoio mal@@ hapai aku i na hana aloha @@@ ko makou lahui, a pela @@ e hana nei.
Mahea na Hanau?
Iloko o keia wa a ka@@ kanikau nei no ka make @@ hola nei, a e lawe nui aku @@ ko kakou Lahui Hawaii, @@ loa makou e poina i ka @@ aku i ko makou lahui @@ mahea na keiki hanau ia?
No keaha aole o oukou @ ike mai? Aole anei ke @@ kaumaha wale nei hoi kaou @ ko kakou kulana ola lahui, @ ka hoike ole ana mai i na @ hanau hou, i mea e hoopaa @ ai na makalua o na poe i @ aku i ka make.
Ma ka hoolawe ana i na @@ helu o na lilo, mailoko mai na huahelu o na loaa, pela @ ike maopopo ai ke kanaka @ lepa i kona puka, a i ole a @ kona poho paha.
Pela hoi e ike ai kakou i h@@ kakou pii ana a me ko kaou @ emi ana. Ina ua oi aku na ma@@ ke mamua o na hanau, alaila he hoailona ia o ke emi ana @ aka hoi, ina e oi aku na hanau imua o na make, alaila, he ho@ ailona ia o ka pii hou ana o @ lahui.
O keia ka makou e no@@ aku nei i ko makou lahui Hawaii, e hoouna mai i na hoike o na hanau ma ko oukou mau@ apana e noho nei, na inoa o na makua, kahi noho, ka la i hanau ai, a me ke ano o ke kama i hanauia?
He kanawai no e waiho nei no keia hana, i pili i na hoike ana o na hanau i ka Papa Hoonaauao, eia nae ka mea kupaianaha, ua hiamoe loa ka Papa Hoonaauao ma keia mea, aole ana hoike akea ana no na keiki hanau i kela a me keai mahina, e like me ka hoike ana a ka Papa Ola no ka poe make.
O ka makou kono aku i ka lokomaikai o na mea a pau, e ae e hoouna mai i ka oukou mau hoike no na hanau i KE ALOHA AINA; a na makou e hoike pau aku ma ke akea, i ike oukou i na hanau o ko oukou lahui, e hoopa aohao ia nei e na ulia ano e o ka manawa.
NA KAMAILIO O NA NUPEPA
He nui na kamailio ana o na kamailio ana o na nupepa olelo Enelani o keia kulanakauhale e hoahewa ana i ka Papa Ola. Mamuli o ka laha ana mai o keia ma’i e oleloia nei he kolera, no ka hoohemahema maoli o ke Kauka