Ke Aloha Aina, Volume I, Number 20, 5 October 1895 — Page 5

Page PDF (925.41 KB)

This text was transcribed by:  Kawena Komeiji
This work is dedicated to:  UH Sea Grant

KE ALOHA AINA, POAONO OCT. 5, 1895.

 

@ MAI LA OUKOU.

-----

            @ a ka Papa Ola @ e kekahi poe ma@ a kaulike, me ke @.

            @ nei kekahi mau @ ia e hooholo @ he hoonuililo wale no, a @ hanauna wale no i ke @ lehulehu.

            @ He aha ke kumu o keia @ i hoopukaia ai? No @ mea hiki ole loa @ nana pono aku me @ me ka noonoo a ke @ haawi mai ai, a apono @ keia mau hana. He mea @ wale no, a he mea e @ ai keia noho ana @.

            @ make ko na kanaka, @ no ke kolera, aka, @ make no i kiolaia @ wai, ke loaa ia ma @ wai.

            @ o ka hoomaemae i ka @ ka lawe ana mai i na @ hoomahuahua ae ai i ka @ ka wai. Eia ka o ka @ aku ai ka maemae o @ ia ka hookomo iho i @ make a nui loa iloko o @.

            @ no hoi neia ano hoo@ Lua ole mai ka Lani @ Aia ka ka nui ae o ka @ ma ka hoonui iho i @ make. Pela no anei? @ laweia oia ka rula, alaila, @ loa ka poino o na mea @.

            @ loa makou; ina e @ poi awaawa me ka poi @, alaila e emi mai ana @wa o ka poi @ loa, alaila, e oi aku no @.

            @ ko makou ike a me ko @ paa maoli.

            @ ka wai: Ina e paiia @ aihau ka wai maoli, @ i mea ano huihui @ aka, ina e luia ka paa@ o ka wai, alaila, e lilo @ me he wai kai la no ka @.

            @ e huiia ka wai maoli @ mau make, lilo ae no oia @ make, aole lilo i mea e @. A ina e huiia ka laau @ ka laau make, he @ ka mea loaa mai; aole @. Ina inu ke kanaka ia @ e make ana oia.

            Ua olelo ia, i hanaia pela i @ make na anoano ma'i! Aole nae lakou e make, a @ e ke kanaka; aole no @ ana i ka ma'i kolera, o ka inu ana i ka wai i @ hoola i ka laau make!

            @ ao na hana i kue maoli @ i ikemakaia, a me na @ i ike pono ia.

            @ mau nei na kauhale i ke @ ke pau nei na loi ai i ka @, ke hoopiha ia nei na @ me na poowai me na @ make, a ke hapala nei i na @ na pa i ka puna, a penei @ la na hana i koe e hana @ a pau na popilikia a ka @ nei.

 

Ka Manao o W.F. Reynolds

-----

E Kue Ana i na Hana Hoonui Lilo a ka Papa Ola

-----

            Maloko o ka nupepa P.C. Advertiser o keia kakahiaka Okatoba 1, ua hoike ia ae na manao hoakaka pololei maoli o Mr. Reynolds, e pane ana i na manao a ka Papa Ola i hooholo ai ma ka la Sabati, Sept. 29; a penei kana mau olelo hoakaka:

            Ma ka la Sabati, Sepatemaba 29, 1895, ua akoakoa mai ka Papa Ola ma kekahi halawai e noonoo no ka ninau o ke kolera a me na hana no ka hoonalo ana aku ia mea. Owau, no ko'u manao e loaa ona ike pono, ua hiki au ma ia halawai, a ma ia ano no hoi owau o ka mea nana e kakau nei i keia mau lalani manao, he manao paulele nui loa ko'u, o ka'u mea e olelo nei, aole loa ia e lawe ia, me he mea noonoo ole la, a manao ole la e kue ana i na hana a na keonimana, ka poe maloko o ka Papa Ola.

            O wau, a me ka poe a pau e pili ana ia'u, ua hana makou i na mea e kulike ai, ma ke kakoo ana i ka Papa ma na manao kuka a makou i lawe mai ai e ike, he maka no a he maka, no ka pono laulaha o na mea a pau.

             Ma keia halawai ana o ka la Sabati, ua manao o Mr. Marsden, o ka papa he 12 kapuai ke kiekie e pa ia ma ka pili kahawai o Nuuanu, me ka hookomoia he 18 iniha iloko o ka lepo; a me he la he mea pahaohao no, kokoke loa e hooholoia kela manao.

            Ua hoolaha ia ae ka hoike ma ka nupepa Advertiser o ka Poaono aku nei, maloko olaila, ua hoopaa ia ka inoa o Dr. Wood, e hoakaka mai ana i kekahi manao wehewehe mai, e olelo ana, o na anoano e kanuia i 39 3/4 iniha ka hohonu iloko o ka lepo, e ola ana no lakou no kekahi manawa loihi.

            Nolaila; ina hahaiia e like me ka Mr. Masden olelo i 18 iniha e hookomo ai iloko o ka lepo, alaila, pehea e hiki ai ke hoomake i ka anoano, ma ka palukuluku ana i ko lakou mau ihu ma kela aoao o kona pa?

            O keia hana pa-papa, he mea hoonuililo i na e hooholoia ana, a he mea hoomaunauna wale i na loaa o ka lehulehu, a he ole ka mea loaa mai,

            Ma ka ninau no ka Ia ua kamailio ae o Peresidena Dole, no ka (Metropolitan Meat Company.) Hui Kuai Bipi na lakou e hoolako mai i na ia mai Molokai mai, aka, ma ke ano uhane hea la hoi i hui aku ai ia me ka Peresidena Smith o ka Papa Ola?

            Aole no ma kekahi ano kupono loa kana mea i hooholo mua ai. E hiki anei ia Mr. Peresidena Smith ke hoakaka mai no keaha la i ae ia na ia maloo a na Iapana a me na Pake e kuai maloko o keia makete, oiai na ia maloo i loaa mai na Kona mai a me na Mokupuni ma'i ole e ae i hoahewa ia a puhiia i ke ahi? Ma ko'u manao maoli, ua makia iho o Peresidena Dola, i ke kui pololei maluna o ke poo kupono.

            O kekahi manao, oia ke kiloi ia ana e G.W. Smith o ka Hui o Benson Smith & Co., he 150 galani, 10 pa-keneta o ia mea, he Acida Kukaepele, i luia iloko o ka auwai i kela a me keia manawa mai ka piina kai a ke emi ana, a i hana mau ia i na he kumu, elua hana ana i ka pule, he hoonuililo keia e pepehi ai i na mea a pau i laaumake ia iloko o ka muliwai.

            O keia ano hana, ua like no me kela mea a Peresidena Dole i hoike ai.

            Ua hoakaka wale ae o Peresidena Smith, na oukou e hai aku i na kanaka, ua hana laau make ia ka wai, a ua hoomaopopo ia no, e hana laau-make ia aku ana, ina e makemakei kela kanaka Hawaii i i'a maloko mai o kela muliwai, e ai no oia e make no oia.

            Ma kekahi ano aole e hiki ia'u ke apono he mea kupono ole ke hookikina ia na kanaka Hawaii e noho ana ma na kapa maluwai aole e pa ko lakou mau wawae i ka wai.

            Ma keia ninau hope loa, ua hoea mai kekahi ano kumu poino loa, a oia ka mea hiki ole ke hookoia me ka uhane imihala ole.

            He kolera io maoli anei ko kakou? Owau ka mea manao. Aole! A o ka mai hope loa i loaa ai ma ka Halemai Pupule, ka mea nana i kono mai ia'u ma keia manao ana. O ka huli pono ana no na poe mai a pau loa, e alakai ia ana lakou iluna o keia hopena. Ma na mea a pau aole no he poino, koe wale no ka ai ana a me ka inu ana, i na ai a me na wai maemae ole.

            Alaila, ala hou mai ka ninau no keaha la i hoopilikia loa ia ai na oihana o na lehulehu holookoa, ma ke ano hoopuiwa loa i oi loa aku i ko keia ma'i.

            O ko'u manao oia keia: E hai aku i na poe Hawaii a pau loa a me na poe e ae, o na wai a pau loa mai na poo wai mai i komia e na anoano make a me na i'a iloko o ia mau wai, ua hana laau make ia, alaila, ina "o na hupo e holokiki ana i kahi a na Anela i makau ke hehi," e lawe lakou maluna o lakou i na hopena.

            E hoopau loa i keia hoomalu ana, a e hookuu i na mea a pau e hele aku imua e like me ka maa mau, alaila, e pau ana ka makau.

            Ano na mea e pili ana i na hana hou, ua manao au, e hoopau i ka wawahi ana i na kau hale ma ka aoao Waikiki o ka muliwai o Nuuanu. No ke aha aole hoopololei ia mai ka uwapo mai ke alanui Moi mai a i ke Kula Nui o Sana Lui, a e oki holookoa ia kela apana lepo pohopoho mai uka a kai ma ka laina pololei loa. He mea keia e hoopau ai i ka wawahi ana i na hale, a o keia hana ana aole ia he mea pono no ke alanui wale no, aka, he pomaikai nui no ia i loaa i ke aupuni i mau apana aina hou.

W.F. REYNOLDS,

Sepatemaba 30, 1895.

 

O Keia no ka wa o ka Popilikia Nui.

-----

            Mai kinohi mai o ko Hawaii noho ana mai malalo o ke au o ka malamalama, a me ka noho malalo o na kulana aupuni elua, o keia ka kakou e ike nei ma na ano a pau loa, he au o ka popilikia a me ka poino.

            He poino ma ka noho ana, he poino ma na hana, he poino i ka ma'i, he poino i ka hune, ka wi, a me ka nele maoli. He poino mawaho a he poino maloko nei. Ua houluuluia mai na poino a akoakoa i ka wa hookahi, a imua hoi o ko kakou alo ponoi.

            O keia ke au a na poe kilo kalaiaina kuhihewa, a ike kuhihewa i wanana ai mamua aku nei, he wa o ka noho ana aupuni lako, nui ka pomaikai, oluolu ka noho ana, holopono na oihana imi loaa, nui na hana e loaa ana i na kanaka, nui ke dala, ku ka paila hana ka hawe, aohe au e like me keia mai mua loa mai, a pela wale aku.

            A pehea iho la? Aole anei he lalau a he puahiohio ia mau olelo ana? Aole anei eia kakou iwaena o na poino he lehulehu wale?

            I ka wa i manao ia ai, o keia ka wa o ka lako a me na pomaikai he nui wale e loaa ana ia kakou, aia hoi, oia iho la ka wa e loohia ai kakou i na poino a me na popilikia he nui a me ka pau maoli ana aku he 57 o na ola o na poe Hawaii maoli i ka make mamuli o ka hemahema launa ole mai o na malama ia ana o ke ola o ka lehulehu.

            Ike pono iho la! A pau ke kuhihewa o ka poe paikano i ka nani a me ka hemolele o ke au hou a kakou e noho nei.

            Nui ka uluku a me ka hoonauki o na poe kalepa i keia au, no ka holopono ole o na hana a lakou, no ka nui wale o na lilo; a no ke poho maoli o ka lakou mau oihana i keia wa. Aole lakou i ike i kekahi wa popilikia loa i ka wa o ke Aupuni Moi e like me ia i keia wa. Aole kuai nui ia o na ukana i keia wa. Ke lilo nei ka hana i na Iapana a me na Pake ma na halekuai a pela wale aku.

            Ae, o ka hopena keia o na hana i hanaia, mamuli o ka manao alunu a me ka pakaha. A ke hookaulike ae la ke Akua i na hopena, ma ka aoao e kaili ia aku ai ia mau pono, e like me ko lakou loaa ana mai mamuli o na hana kaili wale.

            O keia ka kakou e ike nei, a e olelo moakaka loa nei, o keia no ka wa o ka popilikia nui.

 

Ka Bana Lahui Hawaii.

-----

            Ma kekahi leta i loaa mai nei i kekahi o ko makou hoaloha; mai na keiki Hawaii mai o ko kakou Bana Lahui e noho la ma Kikako, ua hoike ia mai he oluolu maikai no ko lakou mau ola, a ua paa no ko lakou mau ola, a ua paa no ka manawa i ka hana.

            Ua kauoha ia lakou e holo mai i ke komohana no ka hana no 4 pule, alaila, hoi hou aku lakou no ka Lincoln Park, oiai aia ia lakou ka hana o laila i keia wa; a mahope aku e hele an apaha no Nuioka.

            Ma ka la 2 o Sepatemaba 1895, ua haawi ae lakou i wahi paina awakea, no ka hanohano o ka Moiwahine Liliuokalani, o lakou wale iho no ma keia paina ana, ua laweia ma ke ano mau o ko Hawaii nei paina ana. Ma ke ahiahi, ua haawi ia h paina no ka lehulehu.

            Ua hoolakoia me ka poi palaoa, a me na i'a i lawaluia i ka lai, me na puaa nunui launaole kaluaia i ka umu e Jim Aylett. Nui na hole hele mai e ike i ka ai Hawaii ana, aohe hooponopono iki, e ake kela a me keia e loa iaia he wahi kupono e noho ai ilalo o ka papahele. Ua noho na mea a pau loa ilalo, alaila, ai aku la. Haohao loa ka haole i ka mo'a ana o ka puaa nunui iloko o o ka imu! Haohao hoi i ka i'a lawalu; ono loa lakou ia mea, noke i ka palu i ka lai - no ke ala o ke ea o ka i'a i pipili i ka lai. Auwe no ka hoi! He Hawaii paluai no ka ka haole la!

            Nui ka hauoli o na mea a pau i keia paina ana. Mahope aku, hoonanea ma na haawina puhiohe mele; a pela wale aku.

            He mau paa lole aahu hou ko lakou a pau loa, he mea makana ia mai, no kekahi puhi ohe ana a lakou, he mau papale kapu hou me na hua i kau ia maluna o na papale H.N.B. Ka oioi o ka Parediso o Hawaii.

            Ua hoike wale ia mai nei, e paa ana lakou no 6 mahine hana ma keia mua aku; alaila, maopopo ko lakou huli hoi mai Hawaii nei. Aka, ina no nae e hawanawana ia iho ana e na Lani, e hoi mai, alaila, pupuuholei loa noho mai ana i Hawaii nei.

 

            Ke hoi hou mai nei ka mahina konane maikai i keia mau po, e hoike mai ana i kona nani maluna o ka honua holookoa.