Ke Aloha Aina, Volume I, Number 22, 19 October 1895 — Page 3

Page PDF (899.16 KB)

This text was transcribed by:  Nyla Fujii-babb
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, OCT. 19, 1895.

(typist note entire center binding blacked out -- typing only what can be seen in Column one)

 

Enelani no ka

Ma ka Poakolu

1875) Kona la

piha ana hoi ke-

mau makahiki he

la hoi o Hon. A,

na Enelani me ke

Victoria Kaiulani,

ai.

makamaka a me

ke Kamaalii ma

a Europa, a me

hoi a me he mea la

olu nei, ua nui na

ia na uwea telega-

ai i Ona la, no ka

ia aku i Kona la i

kou uwea telegara-

pule nei makou i

poloihi i na la o ke

Victoria Kaiulani,

na o ka pomaikai, a

na mau kapuai i ka

one hanau.

opunipuni Loa.

 

a olelo o na nupepa

o Honolulu nei, e

no ka hoohui aina.

e launa, a e hui aku

Huipuia.

oi ka olelo a kekahi

a o ke Aupuni Re-

Hawaii nei mamua

Heloana, oia ke ka-

a manao nui i ku-

e hoomauia nei keia

aui Hawaii a me ka

a pau loa, i hoopo-

ke lakou noonoo

ana@@@ anei oukou,

a mau olelo a lakou

pu iho, ua ike makou

ka makou e nana

ka La a me ka Ma

le he mea pohihihi i

mai e ka lahui! Ua

ok@aina ma ka Akau

ema o Amerika Hui-

o kekahi kaua weli-

ko o ka A.D. 1861

manawa e noho ana

a he Peresidena no

Huiia. Ua nui na

ku i ka make, a eia

mai nei no na hoike

ena o ia kaua ana.

ke kumu? He hoo-

umu, oia ka hooliloia

aka paele i kauwa

 

akila ka aoao kokua e

@a i na kauwa kuapaa

ma Amerika. Aole

apaa hou malaila, aole

iloko o kona mau Mo-

Teretori paha.

 

o Hawaii nei? I keia

hoomahuahua aku nei

@ni i ka heluna nui o

mahana Asia (Coolie)

e hookomo ia mai nel. Aole no e pau ana keia hana a lakou nei, no ka mea, he Aelike ka ke Aupuni Repubalika me Lau Chong ma, no ka hoolako mau ana mai i na pake i kela a me keia manawa, a pela a lawa na mahiko i na limahana (Coolie) kuli.

            Ua maopopo ko Amerika mau kanawai, maluna o na li mahana. He kue loa o Amerika i keia ano hana a na Luna Aupuni o Hawaii e hana nei, a i oi loa aku hoi kona piena, ina limahana o Asia mai i kepa ia.

            Alaila, e nana mai kakou. Ina e olelo mai ana na Kuhina W. O. Smith ma, e hui ana kakou (Hawaii nei) me Amerika, aka nae, e hookomo mai no o Smith ma i na poe pake (Coolie) limahana kepaia i Honolulu nei.

            Alaila, pehea e hui ai? He kue loa o Amerika i na Asia i kepaia- A he minamina loa hoi o Smith ma i na pake Coolie makepono! Hiki ole la!! Hui ole la!!!

            Ina hoi e lawe kaokoa  ae o Amerika a hoohui, alaila, ua pau loa ae la ka mana o na palapala kepa a lahkou me na pake; a lilo ae la lakou ia la he poe lanakila loa. Haa'ele na pake i na mahiko, a huli hou oukou i peo limahana uku la.

            Nolaila, o na olelo ana he makemake ke aupuni i ka hoohuiaina, aka nae, e hana ana no na Luna aupuni i na mea kue i ke aupuni Amerika.

            Aole anei ia he mea hoouhiuhi wale no imua o ka lehulehu.

            Ke hoomanao nei makou @na olelo a ka nupepa ma kela mau la iho nei, e i mai ana, e hoohuiia o Hawaii nei me Amerika, me ka ae ia no nae nana no e hooponopono i Aupuni kuloko.

            Alaila, me he mea la o ka manao, e hoomau wa@e mai no o Amerika; a na lakou nei no e noho mana ma Hawaii nei. Ina pela, e hui anei o Hawaii me Amerika? Aole loa! He hoopunipuni na olelo a me na mea e hoohana ia nei.

 

Ke Eli Auwai nei.

            Ma kela mau la aku nei, kiola wale ia na dala o ka lehulehu, me ka loaa ole he wahi pomaikai, i ka hoomoe ana i na paipu lawe lepo; aka, i keia wa eia ke eliia nei he auwau, ma kahi kokoke ma Waikiki iho o kahi i ku ai ka Hale Keaka Pake mua.

            O ka mea kupaianaha loa, oia no ka noho mua ole o na luna o ke aupuni e noonoo no ka mea kupono e hana ia, aka he pono hana wale aku no.

            Ina hewa ka hana, hiki no, ina pau ke dala, hiki no, ina haalele keia wahi, a hele he wahi okoa aku, hiki no, ina pau ka la helu no, a hiki no: Ina walaau mai na nupepa hiki no, aole hoolohe aku. Owai lakou? Heaha ka ia poe? O makou ke kuleana! No makou keia aupuni a me keia aina, hiki no!

            Hiki no ka pakaha ke olelo pela, aka, aole e hiki iaia ke hana hoonaikola i ka waiwai o ka lehulehu, e like me ia e hana ia nei. No ka mea, he mau hoailona maoli no ia o ke kulana aupuni maikai ole, e hoowahawaha mau ia ai e ka lahui.

 

Ua Piha a ua Lawa.

            A hiki mai i keia la, ua piha a ua lawa na la he 28, mai ka hanaia ana o kela hana kolohe, hoomainoino, ku hoi i ka pepehi kanaka, maluna o ke kino o Mr. Godfrey, aole nae he wahi hoailona o ko ke Aupuni Repubalika oni ana ae, huli ana aku a imi ana aku i kela ohana haole nana i hana i kela mau mea kue i ke ola a me ka pono o ka lehulehu.

            Aole makou i ike, a i lohe iki mai, heaha la, a pehea la i loaa ai na kumu i lawelawe ole ia aku ai na hana e ke Aupuni, ma o ka Loio Kuhina la, a ma o ka Ilamuku hoi no keia hana hewa?

            He mea hoohuoi nui keia ma ka aoao o 'na poe lahui like ole a pau e noho ana ma Hawaii nei! No ke aha la i hana ole aku ai ke Aupuni?

            He mea kupono i na Poo Hooko o ke Aupuni, ke pane ae, a kehoakaka mai i ke kumu i hooko ole ia ai ia hana. No ka mea, oia ko lakou hoohiki lawelawe oihana no ke Aupuni i hoohiki ai. E kokua i ke Kumukanawai a me na kanawai o ke Aupuni Repubalika o Hawaii, a e hooko me ka pololei. A pela ke Akua e kokua mai ai ia lakou pakahi.

            I ko lakou lawe hoohiki ana, ua ili maluna o lakou ke koikoi o ka hana, no ka huli ana, imi ana, a hope ana, hookolokolo ana a me ka hoopai ana i ka poe haihai kanawai ke ahewa ia lakou.

            O ka hoopanee wale ana me ke kuleana ole i hoike ia, a me ka hana ole ia o keia mea pili ia Mr. Godfrey, ua manao iho makou, ua piha, a ua lawa ka manawa e manaoia ai, he hooko na luna o ke Aupuni i ko lakou hoohiki oihana ana, e like me ke Kanawai; a me ka pono o ka lehulehu.

 

E Mahelehele ia Ana Anei o Kina?

            O ka hoonee pahaohao ia ana o na mokukaua o Beritania, a me ka hoololi ia ana o Sir Nicholas O'Connor mai Pekina a i Sana Peteroboro ma Rusia; a me kela huakai launa ino nei a ka Emepera o Geremania i Enelani; ua hoohuiia ae ia mau mea, i mea na ka lahui o ka hikina e kohokoho aku ai, i ka manao o neia mau hana pupuahulu launa aupuni ana o Europa.

            O ka hoopii ana ae ia Sir. Nicholas O'Connor i kekahi o na kulana kiekie loa ekolu, kahi e hiki ai i ka Moiwahine ke hookohu aku i kekahi hana i maopopo pu iaia ke ano o ke kulana o Kina, ua lilo ia i mea kamailio nui na ka nupepa Gazette Iapana, he manao ko Beritania Nui a me Rusia e hoomakaukau ana e hana me Kina ma ke ano lawe kaokoa ae, i oi loa aku mamua ko kekahi ano e hana ia aku ana ma keia maua aku.

            Ma ka nana aku, me he mea ia, ina paha e hiki ana ia Europa ke hana aku ia Kina, e like me kona ano io maoli; aole hoi me he mana aupuni malamalama  la, aka, me he mau mahele mokuaina i waiho naaupo ia. E kanikau auanei oia i ka hoomanawanui ana o Europa.

            Ua hooia nui loa ka nupepa Ekeleta Iapana, i na manao ana, e ulu ae ana he mau ooloku e pili ana i kela kuikahi hope iho nei o Kina, ka mea a Kina i ae ai ma ke kuikahi me Beritania, i ae ole ia ai e ia; a ina no pela, alaila, o keia pupuahulu, a me na hana hoopahaohao, me he mea la, aole no e hooloheia mai ana, aia wale no a he hoouka kaua me Farani ke hoea mai ana.

            O kela kauoha no ka hoonee ana o ka aumoku kaua Beritania, ua hoopuka maoli ia mai no ia e ke Keena Oihana Aina E, aole hoi i hookomo mua ia ae i ka Adimarala, he hoike no ia, aia he mea ae mawaho o na hana maa mau. A me he mea la e hoea mai ana maluna o na pake.

            O na hoailona a pau loa ke kuhikuhi aku nei ia, he lele kaua ana i maopopo e mawaena o na mana o Europa. A i hoomaopopo loa ia nae hoi, o Beritania no a me Rusia, ma ka mahelehele ana o na aina o Kina.

            Iloko o ke au o ka manawa o keia mau lahui mai ka aelike ana i ka like ole, e hoea mai auanei na hoopaneenee wale a me ka apono ana e lilo o Kina no ka pono o Europa. O Kina i keia wa, aia oia maloko o ka mana o kona mau hoaloha pakaha; a o kona hope ke hoomauia aku, ua kaukai aku ia i ka mea a kona mau hoaloha e hooholo ai, pehea la ka nui o ka mahele aina a kela a me keia e pakahi ai.

 

KA WA O KA POINO LOA.

            Eia lakou iwaenakonu o ke kau o na makahiki poino loa mai ka makahiki 1893, a hiki i keia la 17 o Okatoba, 1895.

            Iloko o na poino ma ka hune, ka wi, ka ma'i ahulau, ke kaua a me na hoopilia e ko na aina e, a me na hoolilo dala mahuahua no na pilikia, eia no nae, e hoao mau ia ana no kakou e haawe hou aku, i mau haawina kaumaha oi loa aku mamua ae o na mea i hala aku.

            Ke holo nei ka aie ma ke ala pii iluna, ke emi nei na hana kumu loaa ilalo loa, a ke lawe ia mai nei na mai luku i mea hooheoheo maoli i ka aina piha i ka pomaikai mai kona wa mai i hana ia e ke Akua no ka lahui Hawaii.

            Eia na hana hoomaunauna dala, ke hoopu waiwa mau nei no na huakai powa e hoea mai ana, alaila, pela iho la no keia ano Aupuni e ku ai, aole ma ke ano ua hilinai ia e kona la hui, aka, me he mea la, ua hoomauia maluna wale no o na hana hooweliweli a imi pomaikai no kekahi ohana o lakou iho.

            O na mea e hoea mai ana maluna o keia mau hana, e ili iho ana no ia iluna o ka lahui holookoa. Aole no ka pono a me ka pomaikai o na mea a pau loa, aka, no ka pono  wale no, a me ka pomaikai hoi o ka poe nana i kukulu keia hale iluna o ke kahua one, kahi aole loa e hiki ke hoomau ia ko ka lahui mau pono kuokoa a me ka noho ana lanakila mau loa. Ua hiki ole ia makou ke alo ae i ka hooikaika ana i ka makou makapeni, mai na hooiaio ana aku imua o ko makou lahui, no ka aui loa o keia hale, mai kona kahua i kukulu ia ai.

            Aka nae hoi, i kekahi manawa no hoi, ua loaa he mau kumu e hoeueu ae ai i ko kakou mau noonoo, ua oi ae ko kakou koho pololei maoli ana, i na haawina e hoohana ia nei i keia wa, mamua o ka ike o ka poe e noho maoli ana e hana ia mea.

            Hookahi no nae a makou mea e koi, aku ai i ko makou lahui Hawaii, e mau ke kupaa no ke aloha i ko kakou aina hanau.

            O keia ke kumu i makemake ole ia ai o makou e hanau ia mai i keia ao e na poe pakaha aina. No ka mea, aole o lakou nei ae makemake ia makou, no ko makou hoikeike akea aku imua o oukou i na mea a pau loa a lakou i hana ai, iloko o keia hookahuli aupuni iho nei o ka 1893.

            Aka, ke mahalo aku nei nae makou i ke Akua, no kona haawi ana mai i keia hana nui he ao aku i ko makou Lahui. A ma ia mea, ua makepono ko makou hanau ia ana mai ma ke ao nei, ua luhi pono i na poino i hookauhihi wale ia mai maluna o kakou, e keia poe kaili a pakaha aina.

 

            He aha hulahula Europa kai haawi ia e ka Hui Lorita ma Ariona Hale ma ke ahiahi o ka Poakolu aku nei, a malaila ae no hoi ka hui himeni ka Waihau.