Ke Aloha Aina, Volume I, Number 24, 2 November 1895 — Page 4

Page PDF (905.64 KB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Bishop Museum; Herbarium Pacificum

KE ALOHA AINA

 

4 KE ALOHA AINA POAONO NOV 2, 1895

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he

Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

J. NAWAHI, Lunahooponopono a

me Puuku,

E. L. LIKE, Hope Puuku.

 

HONOLULU, NOVEMABA 2, 1895.

 

KE HOONAAUAO AKU NEI.

 

 Ke mau nei ko makou manao e hoonaauao aku i ko makou Lahui, e kupaa mau no ke aloha i ka aina, mai pauaho, mai hookunana, a mai haalele i kela maanoio a ke Akua e a'o nei ia oukou.

 Ina e hoi hope kekahi poe, ina e haalele kekahi poe, ina e kanalua kekahi poe, ina e hoolilo aku ana kekahi poe i ko lakou mau pono, ia lakou no ia, Mai nana, a mai hahai aku mamuli o ia poe.

 Ina kuhikuhi mai lakou ia oukou i ka nui o na pomaikai no ka huli ana aku ma ka aoao e kumakaia i kona one hanau, me lakou aku no ia. Noho malie mai no kakou. Aole na lakou ko kakou. Aole na lakou ko kakou ola a me ko kakou lako. Aka, no ke Akua mai no ia, Nana i hana i ka Lani, a i hana ia Hawaii nei, i wahi e noho ai ko kakou mau kupuna, Nana mai kakou e ola nei.

 Ina e haalele ko oukou mau Alakai ia oukou ma ka honua nei; alaila, e nana i ko oukou Aiakai Nui, aia maluna ma ma ka Lani!

 Oia ke Akua Mana Loa Ka Mea hiki ke hoolohe mai i ka oukou kahea ana me ka naau haahaa.

 He mea ole ka paulele i na Alakai ma keia ao nei, no ka mea, he lauwili a pelukua a hoi hope ka lakou mau alakai ana ia oukou.

 E hahai i ko Kaleba a me ka losua mau olelo a'o, no ke komo ana i ka aina o ko lakou mau kupuna.

 Mai paupauaho oukou, aole hoi e hahai i na olelo a o a kekahi poe e olelo nei. Aohe pono i koe, a pela aku. O ka hopena o na hana hoomanawanui he pomaikai, aole loa he poino. Nolaila, e kupaa mau ko kakou mau manao a mau loa aku no.

 

HE MANAO ENELANI.

 

[Mai ka Nupepa Independent Oct. 23]

 "O ka Moiwahine, a me ka nui loa o na poe i hoahewa ia ma na manawa like ole no ka hoopaahao ana, a no ke kipaku ana. no ke komo ana he poe oehuehu, ma kela uluaoa ana o na Aloha Alii ma Hawaii i Ianuari i hala, e ike ia auanei mai kekahi telegarama ma kekahi kolamu, ua hookuu ia ae la mai ka hoopaa ia ana.

 E hoomanaoia, o ka Moiwahine, ua hoopaiia oia no elima makahiki hoopaahao, e kekahi Aha kupono ole Ana i apono ole ai. O keia hoopai ana, aole loa ia i hooko piha ia, mawaho ae o ka hoopaa ana iho i ka Moiwahine maloko o kona Hale Alii ponoi, a ano ka hana akamai hope loa, ua hookoia ma kekahi ano hana mua mai ka hoomaka ana mai, i kupono ole loa i ka manao o na kanawai lahui.

 O "ka hookahuli aupuni" ana ma na paemoku (o Hawaii) mai ka 1893 mai; he mea no ia i hoolala mua ia e kue ana i ka Moiwahine Liliuokalani, a o ka poe nana i hoeueu, he poe haole kakaikahi a he poe i ninau mua ole aku i na poe Hawaii, ina paha he ae like mai lakou ae komo pu me ka poe alakai Amerika e hoopau ae i ko lakou Alii i maa mai mua mai.

 O ke kuahaua ia ana o ke Aupuni Noho Manawa, he keehina wale no oia e alakai aku ai, no ka hoohui ana aku i na paemoku ia Amerika Huiia, a me keia manao hoi, ua hoouna ia he poe Elele i Wasinetona.

 Aka, o ka lakou mau lawelawe hana ana, ua ike maoli ia, he kupono ole loa maoli no ka Moiwahine a me Kona mau kupa. A no ia mea, ua hoole maoli mai o Peresidena Kalivilana i ka hoolohe ana ia lakou, aia a hiki i ka wa e loaa ai iaia he mau hoike mai kekahi Komisina Kuikawa mai, no na mea a pau loa i hana ia.

 O ka hoike a keia Komisina, oia no keia. O ke Aupuni Kumukauawai o Hawaii, ka mea a ka lahui i hoike ai ma o ka Ahaolelo la, i kohoia he Luna ma ke kulana koho akea ana; ua hookahuli maoli ia no, mamuli o kekahi hoolala ohumu ana, a o ke Kuhina Amerika kekahi lala malu iloko olaila, a mamuli o na hana hoopuiwa a kekahi pualikaua aumoku Amerika, i hooleleia mai mamuli o ke koi ana a ua kuhina la.

 Ma ia mau hana ana i pono no ke Aupuni o Amerika Huipuia, ua lilo ia i mea e kahea iamai ai e hoi ua luna aupuni la, me keia ano hana kupaianaha i pili i kana kauoha oihana maoli, a e hoihoi hou i ke Aupuni Kumu.

 Elua kumu kue e pili ana. O ka mua, oia ko ka Moiwahine,--(ua ku no nae i ka kanawai, aohe kanalua, ua manaoia no, malalo o na kumu kupono ole) hoole ana i na hana i manaoia e pili ana i ke kala ana i ua poe kipi. Hea mea hoohaukeke keia i na manao oluolu i hoala ia mai mamuli o ka hoopii ana o ke Kama'lii Opio Kaiulani, ke Kaikamahine, a Hooilina Moi hoi o ka Moiwahine. O ka haalele ia ana e na Mana o Europa o ko lakou mau pono kanalua ole la, e kuka pu, he mea pakaha ino loa ia.

 He maa Kuikahi ko Hawaii me Farani a me Enelani, e haawi ana ia laua i ka mana hoomalu iho maluna iho o na Mokupuni, i like a like, a i oi ole aku hoi i ko Amerika Huipuia mana.

 He mea oiaio maoli. Ua haawi lilo maoli mai no o Kamehameha I. i na paemoku no keia aina, (no Beritania) e ike mai ana ia George III. (Keoki III.) oia kona Suzerain, (Haku maluna ae.) a ua waiho mai o Kamehameha III, laia iho malalo o ko kakou hoomalu ana.

 No na makahiki he loihi loa i hala aku, ua kau nui aku na poe Hawaii maluna o Enelani oia kona hoaloha oiaio loa, aole wale mamuli o ko kakou mau launa mua ana me lakou, aka, aia no o Hawaii ke kau pono nei ma ka laina mawaena o Columebia Beritania a me Austeralasia.

 He loihi loa ko Farani imi pomaikai ana nona ma kela wahi o ka moana Pakipika; a i ka wa i hoomaopopo ia ai, i ka haalele loa ia o ka kakou mau olelo hoopaa alaila, o na poe Hawaii hookahuli aupuni aole i nana mai ia kakou.

 Ua ae mai la ua poe kipi nei i neia manao koi nawaliwali, he hoike no ko lakou manao kuka me Amerika Huipuia wale no.

 Nolaila, i ka ike ana, aole no he mau hana ino e kue i ko lakou mau manao, nana ia mai e kela aoao, o ke Aupuni Kuikawa, i ka wa'a ka Moiwahine i apono ai i ke kala piha ana i na poe kanaka i hoohiki he poe noho mau malalo Ona, ua hoole lakou i Kona lokomaikai, aole hoi i ka haalele ana mai.

 Ua hoopouli mai o Wasinetona i keia hana hoowahawaha, a ua kauoha ia aku la ka Aha Elele hana Kumukanawai, a kukala ia ae la he Aupuni Repubalika malalo o Mr. Dole. Aka, mamuli o na hooponopono akahele i laweia mai i mea e hoonele nui ia ai ka hapanui loa o na poe Hawaii i makemake ole i ke Kumukanawai hou, o ka hua i loaa mai, aole loa i aponoia he kupono. He nui na manao kue loa i hoike ia ae e ka poe Aloha Alii, a pela no a hiki loa aku i ka manao ana e hoohui aku me Amerika Huipuia.

 Ua kukala ae ka Repubalika Nui, no ka hoohana ole aku, alaila, o ka manao no ka hoihoi hou ana mai o ke aloha maluna o ke kino o ke Kamalii Opio, ua ulu mahuahua ae la ia, a i ka Ianuari i hala iho la i pahu ae ai ma ke ano hookahuli aupuni.

 Aohe mea kanalua. E manao like ana ka Moiwahine me Kona mau hoa'loha e like me ia mau, aka, he mea maa mau pela no Oia.

 O ka manao o ka poe kipi e kue ana i na mana kumukanawai, o kekahi o lakou, he Kuhina no ke Karaunu e hana ana ma ka Hookolokolo, a nana i hoopai ika Moiwahine no ke kipi, he mea lapuwale maoli i kupono i ko lakou noonoo i mea hoolaulea ia Mr. Dole a me kona poe, i mea e hoonalo ai a e hoololoiahili ai i na hana hoapuhi wale.

 Nolaila, pela o Hawaii i mahelehele ia ai iloko o na mahele oehuehu, i mea e pale aku ai i ka hooulu haunaele a me na aumoku filibuster, he mea pono loa ia'u ke waiho ia malalo o ka hoomalu like ana ona Mana Nui i mea e mau ai kona mau pono. -- The Standard Sept. 19.

 

Pehea ia Kekahi Poe Hawaii e

Hoomau nei

 

 Ma ko makou nana ana aku i kekahi poe o ko makou lahui ponoi, iloko o keia mau la o kela pule i hala iho la, aole i kana mai ka mahuahua nui ana o ka ona o na kane a me na wahine! Heaha la? A pehea la ke ano o ka paakiki ana o na poe Hawaii, e hoomau ana i ka ona, a me ka noho uhauha ana, mahope koke iho no o ka pau ana ae a na poino a me na inea o ka ma i ahulau, ka wi, a me ka hune.

 Me he mea la, he mea paani a he mea lealea wale no na hoao ana mai a ko ke Akua lima maluna o ko kakou lahui, a kakou ponoi i ike ai, ua make aku he 62 poe ponoi o ka lahui Hawaii i ka ma'i kolera!

 Aohe lahui nui holomoku e ae, nana e ai akea ana i ka Rama, e like me ka lahui Hawaii. Na ka poe Hawaii maoli e inu mai nei i ka rama o na Hale Kuai Rama a pau loa o Honolulu nei. Na ia poe Hale Kuai Rama, e hao aku nei i na dala i loaa i na poe Hawaii, mai ko lakou mau pakeke aku, i kela la keia la o ka pule, a pela mau a pau ka makahiki.

 Na ia mea he rama, i hoomokuahana i ka noho maikai ana ana o na ohana, a lilo i mea hoohaunaele, a poino loa. Kaawale ke kane me ka wahine, a haalele ia na keiki, aole he makua.

 Na ka rama i hoonele maoli i ka wahine me na keiki he lehulehu wale i ka ai a me ka i'a i na la a pau.

 Na ia mea ino i kona mai i ka wahine mare, e hele oia e kiai, a e nana i kana kane i na Poaono a pau, ma na keena ohi dala, ma na Hale Inu Rama, ma na wahi a pau o ke kulanakauhale, i wahi e hiki ai e loaa kekahi wahi dala mai ka lima mai o kana kane o@

mea e ola ai oia a m@

mau keiki!

 Na ka rama @ k@

hookikina i na mea a@

e hana a e hooko i n@

raima o na ano ino a p@

 A pehea la ka m@

poe Hawaii e hooia@

inu ana i na waiona? @

aku no anei kakou @

iho, aia ka pono a lilo@

aku ko kakou lahui i @

puu na keia mea hoop@

 Ma kela Poaono iho@

na dala i ohiia e na p@

na moku holo pilain@

he mea la, o ka ane@

hapaha o ia huina, @

aku la e na Hale Ku@

Nui na poe sela e ona @

lakou i hoi i ko l@

home, aka, me na k@

a me ia lepo no, a in@

ona, a moe aku la me@

i nele i ka noonoo ole@

 Mamuli mai o @

pono ole i ke kino @

maemae ole ia, @

mai, a mahope, ua make@

Pehea? Aole no a@

kakou ke hoao kanaka @

Aole anei he mea @

hoao e loaa ia kakou @

maikai ana, mamuli @

ponopono ana i ko kak@

ana i maemae, a i kom @

iloko o na hana o ho@

kakou, a me ko kak@

ohana, a me ko kako@ la@

 He minamina mako@

ike ana i na poino, i k@

iluna o kakou, mam@

hana ponoi a kakou i h@

a oia wale no ke k@

makou olelo ana, a@

naauao ana aku ia ku@

 E hoolohe mai @

mai i keia mau leo@

kakou ! A e hoop@

hoopoino wale ia k@koa@

hoolilo i lahui holom@

pono a me ka maem@

noho ana.

 

KE OLA O KA LEHULE@

 

 Hea mea oiaio, @ he @

olelo mau ia e ke Auun@

ka Lahui, a me na mea @

loa. O ke ola o ka leh@

he mea nui ia, a he mea @

no e malamaia, me ka h@

wale ana aku i na mea @

mai ai, a e lele mai a@ ka @

ahulau, ka ma'i lele k@

pelapela, ka mea haum@

lilo hoi i mea e hoopon@

ai i ke ola makamae a ke@

i haawi mai ai i na kam@

pau loa.

 O keia mala@ia ana i k@

o ka lehulehu; oia ke @

kukuluia ai na Papa o@

na aina a pua, a ma na A@

a pau loa ma ka honua n@

 Na ia Papa Ola e k@

nana me ka, makaa@

ma ka aina, a maluna o na@

a ma na moku a pau loa e @

ana a e pili ana maloko @