Ke Aloha Aina, Volume I, Number 25, 9 November 1895 — Page 3

Page PDF (911.75 KB)

This text was transcribed by:  Melanie Werwie
This work is dedicated to:  To the people of Hawaiʻi

KE ALOHA AINA, POAONO, NOV. 9, 1896.

 

@limeaai.

@ ke Akua i na @ na manao naau@ ke kanaka ke @ oiaio a me ka @.

@ kuleana o kekahi @ mai ai, ua pono @meai mahope o @ ka makemake @ Aole loa.      @aila, ua moakaka @ ko kela mau hoo@ Heaha la? He@ nae hoi    , he mea @ hoi? @ mau hana ka KE @ e ake nei, a e @nau nei, e haalele @ i ka hoopilimeai. @ ku malalo o ko hai @ ani ana; a e ae wale @ a ana i ike he pono @aoli aku.            @ ka Lahui Hawaii @ loaa i keia ano ma@ ia ano hana; aka, o @ a puni ke ao holo@.  @ mai mua mai, a pela @ a. O ka hoopili @ he kumu no ia o ka  @ O ka ae wale aku, @ wale ana aku i ka @ mai, he kumu no @ikia ana. @ahalo aku i na hana @ mea maikai no ia: aka, @alo aku, a o ka apono @ hana hewa, he mea @ ia.            @ ka manao o KE ALO@. A oia kona make@ aku nei, i lilo ke @ mea kuokoa nona @ pono ana i ka pono, a e @ hoi i ka hewa.    

 

MAHOPE NEI KA LEO O KA LAHUI

 

@ iho makou i na ma@ a hoonalonalo o ka @opuka o ka Leo, malalo @oa o kekahi mea, aole @ pela, aole no hoi he @ o kahi i oleloia nona @ J. N. Homelani.  @ inoa Homelani, he hoo@ ale iho no ia a puni ka @ Aina o Hawaii; oia no @ o kahi noho ponoi o @anahoopuka o KE ALOHA @ aole loa he wahi e ae. @ hoi he ohana, a kanaka i @ a ma ia inoa.  @ ka pololei maoli, oia no o @ Kanoa, ka mea hoopuka @ o no "Ka Leo". He mea @hewa ka huna ana i ka @ a me ka hoonalonalo ana @ na olelo hookamani mala @ ke poo o Na Leta.   Heaha ka waiwai o ka paio @ me ka huna i kou inoa @oi iho? E kakau iho no oe @ S. P. Kanoa, alaila, hoomaka @ na kalai manao ana e hele @ a. Ua pau ko makou olelo ana @ oe ma ia mea; alaila, e ho@ o aku ana makou ia oe, imua hoi o ka lehulehu e heluhelu ana i na nupepa "Ka Leo" a me KE ALOHA AINA, i ka hoihope o "Ka Leo o ka Lahui". 

            Ina e hoomanao iho oe e S. P. Kanoa, a huli iho oe iloko o ka oukou paila nupepa "Ka Leo" mai Maraki 1895 mai; alaila, e loaa pono iho auanei ua hoihope maoli "Ka Leo o ka Lahui". A penei na hopuna olelo e hoomaopopo ana no ia mea:

            Ua nana makou ma na ano a pau loa, aole makou i ike iki i kahi e hoihoi hou ia mai ai o ke Aupuni Moi.   

            Pela ka manao ano nui a ano koikoi o na olelo a ka nupepa "Ka Leo" i hoopuka ai.  Alaila, heaha la ka manao o ia olelo ana? Aole anei, e hoike aku ana ia imua o na poe o ka Lahui Hawaii. "O ka makou mea i a‘o aku ai mamua aku nei, i keia wa, ua ike iho nei makou, ua kuhihewa loa makou, oiai, o ka pololei loa, aole no e hoihoi hou ia ana ke Aupuni Moi o Hawaii?          

            A pehea ia e S.P. Kanoa? Aole anei ia he mau olelo hoihope o "Ka Leo", e a‘o aku ana i na kanaka, "aohe o kakou pono i koe o ke kali hoomanawanui ana i ke Aupuni Moi?"   

            Aole anei no laila i puka mai ai kela mau ninau a S.P. Kanoa ponoi, ma "Ka Leo" o ka la 21 o Okatoba 1895 iho nei, e ui ana me ka ninau ana iho.             "1. E hoomau no anei kakou i ko kakou kupaa ana e like me ka wa kahiko?            2. A i ole, e hoololi ae paha kakou, ma ka mea e hiki ai ke hoolaulea ia ko kakou noho mokuahana ana, me ka poe e noho hoomalu nei i keia wa?"    

            Aole anei ua pololei ka KE ALOHA AINA e olelo nei. " Ua hoihope Ka Leo o ka Lahui?" Ua pololei loa a ua kuhi pololei aku makou i ka mea nana kela mau manao ano hoopeepee, oia no o S.P. Kanoa, aole loa he mea e ae.            O ka "Ka Leo" mau olelo e kukala nei, mea ae kakou, mea iho ka Lahui, e hoomau i ke kupaa, no ka mea, eia no makou mamuli o ke aloha i ko kakou Aina, ko kakou Lahui, a me ko kakou Moiwahine i aloha nuiia, oia o Liliuokalani, a pela aku.         

            Ke olelo aku nei makou, he hoopunipuni ke aloha, a he hookamani na olelo ana, oiai, he hoihope a he pelukua maoli no, ke heluhelu iho i na olelo a ka nupepa "Ka Leo".    He make hewa ka ninau ana mai i ko makou manao, no ka mea, ke hoike akea nei KE ALOHA AINA nona iho, imua o kona Lahui Hawaii me ka oiaio a me ka pololei. Ke kali nei makou me ka hoomanawanui e like me ka loba i hana ai.  A mahope e hoea mai ana no ke ola a me ka pomaikai mai ke Akua mai. Oiai, aole he kokua o ke Akua i na hana hewa a me na hana kolohe a pau, e like me ka "Ka Leo" e olele nei. "Ua kokua mai ke Akua i keia poe pakaha, no ka mea, ua kokua no lakou ia lakou iho?"      

            Lalau, a lapuwale maoli ka lawe ana mai a hoohalike ia mau olelo a ka poe kahiko.

 

O ka Hoomanawanui.

            He huaolelo ia i kau ia maluna o ke kanaka hookahi, ka ohana, a me ka Lahui kanaka no hoi, e noho ana iloko o ka poino a me ka popilikia. A i kekahi manawa hoi, ua hoea aku, a puka malaelae aku paha lakou mawaho o na mea hoopilikia wale.         

            He hauoli ke kanaka hoomanawanui iloko o na poino a pau loa, a he lana hoi kona manao iloko o ka wa a ka pilikia e pahola ana.    

            E like me na poe e hahai ana i ke Akua, a ia Iesu Karisto hoi, ma keia noho ana. Ua lilo ke Akua, a o Iesu Karisto hoi, i momi paulele nui ia e Kona poe kanaka, iloko o na wa a pau o ko lakou ola ana.        Aole he mea nui e ae ia lakou o ke Akua wale no, a o Iesu Karisto no hoi. Nolaila, aole he palena o ko lakou hahai ana mahope, aia o ka make wale no.

            Pela na poe, e aloha ana i ko lakou aina hanau, a i ko lakou mau home no hoi. Ina he aloha ko kakou ia Hawaii, e hoike i ko kakou aloha no Hawaii, ma ka aua ana ia Hawaii. Aole anei pela? Pela no!    

            Mai olelo: Ka! ua aua no au, aka, no ka nui o ka pilikia, nolaila, ua hoolilo au iaia, a ua makemake au e haalele aku iaia, no na lahui kanaka o na aina e.         E ae anei oe e kuai lilo aku i kou makuahine ponoi, i mea e hoopau ia ai kou pilikia?                 

            Oia anei ke ano o kela kauoha hemolele mai ka Mauna o Sinai mai? "E hoomaikai oe i kou makuakane a me kou makuahine i loihi ai na la o kou ola ana mauna o ka aina a Iehova, a kou Akua i haawi mai ai ia oe."  

            Aole loa pela. O ke keiki piha aloha makua ua hoomanawanui oia i ka malama ana iaia, he hookahi no palena oia ke make.  

            Aole e malama a hala he mau makahiki, alaila, haalele, a i ole haawi aku na hai e malama. Aole loa pela. E hoomanawanui a hiki i ka hopena alaila pau.

 

HE OLELOA'O

            I mea e pohihihi ole ai, a e huikau ole ai na mea a pau loa e pili ana i ka Nupepa KE ALOHA AINA. Nolaila, ke hoakaka aku nei makou i na poe Luna Nupepa a pau loa a me na poe lawe nupepa a pau loa, penei:      

            1. O na dala a pau loa e hoounaia mai ana no ka nupepa, ma ke Kikoo Hale Leta. He mea pono e hoike maopopo mai ka Luna ia makou ma kana palapala; i na poe lawe-pepa nana ia mau dala i hookaa mai, i hiki ia makou ke hoouna pololei aku i na palapala hookaa no lakou pakahi ma o ko lakou luna la, a nana no e haawi aku ia lakou.           

            Mai hoouna wale mai i kekahi kikoo dala ia makou, me ke kakau ole o ka Luna i kona inoa maloko o kana leta. Oiai, he nui na Luna i hoouna mai pela i na kikoo dala, a he mea luhi a hoaa loa ka noonoo ana iho, nawai la, a mai hea mai la keia Palapala Kikoo i hoouna ia mai ai. He hananui ka noonoo wale ana aku, a me ke koho wale ana iho i ka mea nana mai ia mea i ka wa e loaa mai ai.   

            2. E hoouna piha mai na Luna i papainoa pololei o na poe lawe nupepa malalo ona ma kona apana iho. Na inoa o ko lakou wahi i noho ai, a Apana paha. E hookaawale ana i ka poe i hookaa mai, a me ka poe i koe, a e makaala, ina ua hookaa hapa kekahi mea lawe nupepa mamua, a mahope hookaa hou; alaila, e hoike mai no pela. Mai lawe i ka hookaa ana o ke kanaka hookahi malalo o na inoa elua, koe wale no; aia a makemake pela kekahi poe i mea hoonale-malu i kona inoa iho.            

            3. Mai hoouna wale mai na Luna i na ope nupepa ia makou, me ke kakau ole i wahi hoomanao no kona inoa maloko o ke ope i mea e maopopo ai ia makou, kahi i hoihoiia mai ai ka nupepa. He hemahema loa na poe Luna ma ia mea. Ua hiki mai he 6, a he 8 mau ope nupepa a oi aku, i hoihoiia mai i kekahi wa; aka, aole loa he wahi hoailona e hiki ai ke ikeia maloko a mawaho o ke ope, e hiki ai ke ike, nawai la kela a me keia ope nupepa i hoouna mai.            Aole anei e hiki ke hoailona penikala iho, penei: Lahaina? a penei hoi: Olaa? Makawao? Hookena? Makalawena? Hanalei?          

            Ina pela e kau ia ai he hoailona o ka inoa o ka aina, a i ole, o ka inoa o ka Luna, alaila, aole mea pohihihi.  O na ulia, mawaena o ko makou Keena a me ka Hale Leta Nui a me na Hale Leta liilii, a me na lawe ekeleta, he mau mea no ia a makou i makemake ole ai, e kaleleia mai maluna o makou wale iho no. Oiai, ina no e pololei ka lawe ana, a komo na nupepa ma ke Keena Hale Leta Nui ma Honolulu nei; alaila, e ikeia ana no, e hoea mai ana na leta e olelo mai ana. "Aole i loaa mai ka makou nupepa," a pela aku. Ma ia mea, e palua a pakolu ana ko makou hoouna ana aku i na nupepa i mea e hoopihaia ai na nupepa i hele auwana aku i-o a i anei nei, mawaho aku o ke Keena o KE ALOHA AINA.

            He hana nui keia me ka makaala pono hoi i mea e loaa ole ai na kuia, a me na hoohalahala ana mai, mai na apana mai mawaho aku o Honolulu nei. He hana makaala loa ko makou hoopaa mau ana i ka helu o na Palapala Kikoo Hale Leta a pau loa i hoounaia ma ia makou. He au ko ka manawa, a he nui na mea hoolauwili wale i ike oleia. Nolaila, i mea e hiki ole ai ke hooliloia o $1.00 i 10.00, ua malama loa makou i helu o na Palapala Kikoo Dala Hale Leta a pau loa. A malaila e pau ai ha hoopaapaa i manaoia e hoea wale mai ana.   E kokua kakou ia kakou iho, a pela e mama ai na hana koikoi a pau loa.   E lawe na mea a pau i keia mau olelo‘ao, a e hooko hoi me ka ulumahiehie nui.   Owau no me ka haahaa.                     

                                                JOSEPH NAWAHI.  Honolulu, Novemaba 6, 1896.

 

Me ke Kanalua Ole.

            Malalo o keia poo ke hai nei  au, ma ka la 5 o keia mahina, ua hoopahaohao ia ko‘u noonoo i ka halawai ana mai me kekahi mau leta manao ano nui, A Friend, i kakauia ma ka la 2 a me 5 o keia mahina.        

            Nolaila, ke hoike ae nei au i ke akea, ina; he mea kekahi i kapaia ma kela inoa, a i ole ma ka manao o kela huaolelo (Friend), oia hoi, (Hoaloha) ke kono aku nei au ia oe ma ke ano he hoaloha no‘u, e like me oe i kapa ma ai ia‘u, e halawai, a e kamailio kaua he alo a he alo, malalo o na kumuhana au i pane mai ai me ka huna ana iho i kou inoa, oiai, ua makaukau loa au i na wa a pau me ke kanalua ole, no ka pane ana aku i kau mau ninau a pau.                                                                       SAM´L K. KAMAIOPILI    

                                                            Honolulu. Nov, 7 1895.

 

JOSEPH NAWAHI.

HE LOIO!

            He loio a Kokua ma ke Kanawai ma no aha a pau. He hiki ke hana i na palapala a na ano a pau, me ka oluolu.           

            Keena Oihana: Aia maluna ae o ka Hale o Mr. Damon, kihi o na Alanui Moi me Betele Honolulu. Hora hana, mai ka 9 a.m. a i ka 4 p.m.