Ke Aloha Aina, Volume I, Number 26, 16 November 1895 — Page 4

Page PDF (864.53 KB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Charles Kahumoku Jr.

KE ALOHA AINA

                                               

4                                  KE ALOHA AINA, POAONO, NOV. 16, 1895

 

KE                   -ALOHA-                   AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Oiwi.

 

F. NAWAHI, Lunahooponopono a me Puuku.

E. L. LIKE, Hope, Puuku.

 

HONOLULU, NOV 16, 1895

 

KO KE ALOHA AINA MANAO

 

O ko KE ALOHA AINA manao mai mua mai, a mai kona wa i hookumu ia ai ma ka la 20 o Mei, 1895, oia ke kono ana aku i kona Lahui Hawaii holookoa mai Hawaii a Niihau, e kokua kela a me keia i kona hoa kanaka iho.

Ua hoakaka mua makou, ma ko ka Lahui Haaii ponoi hoolako ana aku i na hale kuai a pau loa o na haole, na pake, na Iapana, a me na ano lahui e ae i na dala a pau loa i loaa ia lakou a o hele e kuai ma ia poe halekuai.

Aole ma ia mea wale na, aka ma na hana maoli no kekahi na hana aupuni hoi.  Oiai, i ka wa e noho kekahi poe ma na kulana oihana aupuni iloko o na kau Aupuni Moi i hala aku, ua hukiku na maka o ua poe nei; no ka hiki ana iho la i ka la o ka loaa, alaila, aole iho la e hiki ke ike i kona hoa kanaka Hawaii ponoi o kona lahui hookahi a ili hookahi.

No makou iho, he hoowahawaha loa makou i na ano kanaka e ike ole iho ana ia Hawaii, oiai e ola ana no ka lahui Hawaii.

O ka poe i hoao e kii okoa aku a kaili mai i ka hana, a i ke kulana paha o kekahi mea e paa ana o ia hana hoopailua no ia a makou i makemake ole loa ai.

Aole makou he welo, a he mamo paha na ka poe moe-ala a no kekahi ohana kauwa makawela, e hiki ai ke hana ia mea.  Aole loa!

O ko makou puuwai, ua hamama piha no ke aloha i na hoa kanaka a pau loa, a ma ia mea, he hookai wale iho no ana e hoomau ai, oia ka hoomanawanui ma na mea a pau loa.

 

NA LONO HAUWAWA WALE

Aole he mea pauleleia na lono wale, ake, i kekahi wa no nae, he hoea mai no ka oiaio o na mea i lohe wale ia, a i kekahi wa no hoi, aole oiaio hoea mai.

O ka lono no neia huakai a Haki i holo aku la, ma ka olelo a kekahi poe he holo imi wahi malumalu e uhi iho ai i kaupoku o kahi pupupuhale-aupuni, ke hiki hoi.  A ma ka olelo hoi a kekahi poe, he holo kukakuka malu, no kekahi hooponopono Aupuni awiliwili, i wahi e pakel ai kahi wa Aupuni i na ale e hai mai nei maluna ona; a i mea hoi e loaa ai he wahi puuhoeue e maha ai no lakou, mai na poino mai a lakou no i ana iho nei e kaili a hukiku i ka Lani a me ka honua a Kamehameha i kukulu ai.

O ka makou no ia e kakali hoomanawanui aku nei, e pahola hou mai ana ka malamalama olinolino o ka La, maluna o na kualono aloha o Hawaii!

Ia wa e ikeia ai ko ke Akua Nani a me Kona aloha ia kakou.

Ko Beritania Nui Kulana

He Aupuni oia i akahele loa ma kana mau hana e lawelawe ai, aole hoi he loaa nui o na kuhihewa i kona wa e hapai ai i kekahi mau hana.  Aole oia e like me na Aupune e ae ka nui wale o na kuhihewa a me na hauhiloi o na hana pili aupuhi.  Aole ona hoihope mai kona wae hoomaka ai e nee ma kekahi ana ano nui.  O na aupuni e ae kai auhee aku, a o lakou kai hoihope aku, a haawipio mai ia Enelani.  Oia mau no nae ko Enelani kulana.

Aole ona kolohe wale aku ke ole e hoolawehala ia mai.  Ina ua maopopo iaia kona hewa ma kekahi hana, ua hoopau koke oia ia hanahewa ana me ka hoohakalia ole aku.

He walaau wale ko na poe lahui e ae, a me na poe kakau naupepa, aka he oia mau ana ko Enelani holo imua a ko ka mea ana i manao ai.  O ke Aupuni Beritania wale iho no hookahi ke hapai nei nona ponoi iho i ka uwea moe moana a kokoke e puni ka honua nei!  Aole Aupuni e ae e uhai aku mahope o ko Beritania meheu! 

O neia mau olelo kamailio a na poe nupepa Amerika e mea ana e kakoo o Amerika i ke a o ana a Monoroe no Cuba a me Venezuela, a pela aku, he mea oiaio no paha ia mau olelo ana; aka, auhea kela mau paa rula ana a Monoroe i ke koi poho iho nei a Beritania ia Niacaragua?  Ua holo loa e pee, a nalowale loa.  Ua ku wale no na aumoku kaua Amerika ma kekahi awa hikina o Nicaragua aole nae he hana mai ia Beritania.

Ua hookoia ka Beritania koi, a ua pau mai i ka loaa na dala he $75,000!  A ua uku pu no hoi ua wahi Nicaragua la i na lilo a me na poho o na pualikoa i ka lele ana iuka o ka aina o lakou e hoomalu ai.

Ua ike o Beritania i kana mea e hana ai a hiki i keia la, a no na tausani makahiki e hoea mai ana, e ulu mau ana kona ike kalaiaina ia hanauna aku a ia hanauna aku.

            Ma keia Poaono iho ia 16, oia ka la hanau o Kalakaua ka noeau, ao ka Moi hoi nana i huli i ka pomaikai no ka aina.

 

Ke Kohokoho Wale Nei.

Ma ko makou hoomahui wale ia mai, ke kohokoho wale nei kela a me keia poe kupa Beritania i hoopaa ia iho nei iloko Ianuari, 1895, i ka mea o lakou nana ke koi poho mua loa e waiho ia mai ana e ke Aupumi Beritania ia Hawaii nei.

Ina ulu mai na lono no ke kohokoho wale ana e koi ia mai ana’ alaila ua ike e keia poe, e koi io ia mai ana no ko lakou mau poho oia ka mea i hauwalaau e ai.

            O ka ike pono aku o kakou ia mea ka mea nana e hoopau loa ae i na kanalua ana alaila, makaukau kahi eke dala no ka hookaa ana aku ke hiki hoi.  Ehia la keia huina poho e koi ia mai nei?  Ehia la?

O kela haole o Muller i hoopii ai ka Hui Mokuahi Canada Australia, ua waiho hou mai he koi poho i ke Aupuni Hawaii?  Kupalanaha noka hoi Aole ka i ana iho la.

 

Hoopahaohao Mai na Huahelu

Mamuli o ko makou hoomaopopo maoli ana iho i na huahelu iloko o ka hoike a ke Kuhina Waiwai; e like me ia a makou i hoolaha aku ai ma ka pepa onehinei, ua ike makou ma kahi e pili ana i na bona Aupuni i hoopukaia ai penei:

Ma ka la 1 o Okatoba, aia he koena dala o na Helu Aie, he $22, 451.88.  A iloko no o ia mahina, ua loaa mai na $40,000, ma ka hoolilo ana aku i na bona a he $10, 571.58 i hooliloia aku, malalo o ke Kanawai Hoaie.  A ina nae e nana hou iho ma ka hoike, e ikeia auanei he 49. 880.30 wale no ke koena dala e waiho ana mai ka loaa hoaie mai.

O ka makou e haohao nei, pehea a a mai hea mai la i hoea mai ai ia mau huahelu!  Malia paha he wahi e ae kekahi nana i lapaau iho, a hoea ae ai kela mau huahelu ano e! aka, aole loa he mea nana e hoopau i ka pohihihi, mamuli o ka hoike a ke Kuhina i hoopuka ma ai.

Wahi a ka Buke Hoailonahelu, i na e hoolaweia na mea like ole mailoko mai o na mea like ole, alaila, ua like ole no ke koena.

 

Malia ua Oiaio Paha ia?

Ua ike iho makou i ka olelo a k upepa Advertiser, e pili ana no Kapena John Ross, kekahi o na poe haole Amerika, i hopuia a hoopaaia ma ka Halepaahao, no kekahi mau pule ehiku paha, i ka wa kaua iho nei o Ianuari 1895.

Ua olelo ia ae aohe kuleana o Mr. Ross e koi ai i kana hoopii poho no $100,000, no ka mea wahi ka a Kuhina Olney, ua haalele loa o Ross i kona noho ana ma Amerika ee like me na hoakaka ana a ke Kanawai.

Pela paha?  Aka, na ke au ia o ka manawa e hoike mai ia kakou, ina ia he kupa Amerika a aole paha?

Ina e oiaio ka nele, a i ole, he kupa no o Mr. Ross, alaila, no Mr. Ross ia mau kuleana e hooponopono ai, aole ia maluna o kakou.

O ka poe e hooko ia ana ka lakou mau hoopii ana, e ili mai no na hookaa ana maluna o kakou, a me kakou mau waiwai a pau loa.  Aole loa e pakele ana.

 

UA NUI KA MAKAALA

Ma ko makou hoomaopopo ana iho, ke makaaa mau nei ka Oihana Makai i ka hopuhopu ana i na hihia piliwaiwai, opiuma, ona, a hoeha no hoi.  Ua pono no ia hana ana; aka, i ka hana ole ana o ke Aupuni, a i ka huli ole ana o na poe o ka Oihana Makai i ka poe nana i powa ia Godfrey, ua liloia i mea e hoowahawaha ai ka lehulehu nana ke dala e uku nei i ka Oihana Makai o Ke Aupuni.

Heaha ke kulana o ke Aupuni i keia la ma ia mea?  Ua mumule loa ke Aupuni, aole e hiki iaia ke pane mai, a ke hoike mai i ke kumu ona i hana ole ai, a i lawelawe ole ai e hopu i kela poe hana hewa.

He mea aha la ke kanawai i kau ia ai no ka poe hana hewa?  He mea ole no.   No ka mea, o ka Mana Hooko o ke Aupuni, aole ona ae e hele e huli, a e imi, a e hopu paha i ka mea hana hewa.

He meaha ka Mana Hookolukolo?  Ina aole he hoopukaia o ka palapala hopu no ka poe hana hewa?

Heaha ka hana a ka Loio Kuhina?  Ina aole ae ia mai e waiho aku i palapala hopu imua o ka Lunakanawai?  He mea ole wale no.

O ka makaala piha ina na mea a pau loa oia ka mea kupono loa a ke Aupuni e hana ai, a e hooko ai.  Aole o ka hana i kekahi mea liilii, a hana ole i kekahi mea ano nui.

Aole o ke kanana i ka naonao, a e ale holookoa aku i ke kamelo!  Aole pela, aka, e kanana like no i na mea a pau loa.

 

E Hoopololei Mai Ana Oia

Ua hiki mai nei ke Kanikela o lapana ma Honolulu nei, e like me ka hoouna ana mai a kona aupuni iaia.

Ua hoopapa ia aku oia e na poe kakau nupepa o keia kulanakauhale, a ua pahee loa aku la na niele a na poe kamaaina iaia, a komo pono oihana hoopae lima.

Ma ia mea ua @ mai o Kanikela @ aia no he mau kup@ a emi mai hoi ma@ @ mahana.  Ua m@ @ni, aole i hooko ia @ kuikahi.

O kekahi keia o @ ano nui a ke Aupu@ @ e ake nei, e loaa na @ ana no na olelo o ke @ e hoopau loa ia na @ pili ana ia mea.

Me he mea la @ ana o lapana i na @ Aupuni Hawaii i ho@ na Agena Lau O@ ka lawe ana mai i@ (Coolies) kuli ma H@.

E nana ae kakou i @ hana a ke Aupuni i@ Pehea la auanei keia @.  Ua huikau na al@ waia i Haena.

 

E Hoopauia ka Palap@ Asia

He manao ano@ nupepa, The Pall M@ i hoopuka ai e olelo @.

Ina e kupaa ana @ mawaena o Rusia a @ alaila, ua hiki mai @ loa e pau ai ka olelo @ ikeia ana o ka inoa @ maluna o ka Palapala ke a o holooko.

E lilo ana o Kina@ @ Rusia, alaila, o ka ha@ @ oli o Asia holookoa e@ ia malalo o ka hoomal@ a Rusia, a he apana @ sia, ma ka noho ana @ lawelawe aupuni ana.

Mamuli o ka hana @ Moi o Kina, ua pau @ noho Kuokoa ana @ he lahui aupuni nona @ Aole loa e hiki ia Ki@ i kekahi mea a Ka@.

O Rusia o a @o k@ kona Alii, a no ko@ ma keia mua aku ina @ loaa ia he ulia ikaika @ ai kela olelo kekahi @ Kina me Rusia.

O ka paa o keia @ malo mawaena o Kina Rusia, he hooko ana @ kahi mahele o ka olelo @ kaulana o ka palapala k@ Petero Ka Nui ke @ na ohana Moi o Rusia @ nei.

A oiai, mamua ae o @ ana, o kela a me keia @ Moi, ua hoohikiia lakou @ loa, e lae a hooko p@ lakou e ola ana he Moi Rusia i ka palapala kauoha @ lakou kupunakane kauh@ a Rusia me Kina ka ho@ o ia manao o Petero @ alaila, ua nalowahi loa @ keia mua aku.

Eia ke holo mai nei i ka @ Hawaii nei ka maokupaa, H@ mai Nu loka mai.