Ke Aloha Aina, Volume I, Number 27, 23 November 1895 — Page 8
This text was transcribed by: | Arnold Hori |
This work is dedicated to: | Hawaii Botanical Society |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, NOV. 23 1895.
HE MOOLELO KAAO
--NO NA--
HOAHANAU ELUA.
--A I OLE KE--
Alahele Pohihihi.
--A O NA--
Opuu Puua Elua.
HELU 8
I ka hoea heu ana aku o ua wahi Pueo nei imua o keha haku Hanora a me kona wahi hoa'loha, oia kahi ilio Norela, ua pane mai o Hanora i kahi Pueo:
E warita, heaha kau mau mea hou ike aku nei ma kau huakai hele, ua hai mai la kela, e like me ka kaua i ike aenei, a i ka nope loa o kana mau hoike ana i ka moolelo o kana huakai hele, ua pane hou aku la oia i kona haku:
E kuu haku Hanora, e hoomakaukau nou iho, a e hana hoi a nui ka ikaika a me ka wiwo ole i makepono ka alo ana mai nei i keia kula loa o ka alo ana mai nei. Oiai, eia mamua aku nei aole i mamao loa aku mai a kakou aku, na kiai makaala o Liona Ulaula, a mai hookuli oe i ka'u mau olelo e Hanora i olelo mua aku ai ia oe o loaa kakou i ka pilikia a nui hoi ka hana o ka imi ana aku ia oe ke hookoli oe.
Nolaila, e kuu haku, e wehe ae i kau pahikaua a paa ma kou lima, oiai, o oe hookahi wale no ke hele aku ana ma ka aooo akau, a o kuu wahi hoa'loha e hookuu aku iaia ma ka aoao hema, a o wau hoi o kakou ma ka aoao komohana, a i ka holopono ana o keia mau hoolala ana a kahi Pueo Warita, ua maikai keia i ko Hanora manao ana i na hoolala a kahi Pueo, a holo like ae iwaena o lakou.
Maanei e na makamaka heluhelu e huli ae ai kaua a nana aku no Liona Ulaula a me kana hanai. Ia laua no e holoholo ana iwaena o ke kihapaipuao ka halealii o kona makuakane, aia hoi malu ana kekahi mea maluna ona a i kona alawa ana ae iluna ike ko liuliu ae la oia i kekahi mea powehiwehi, nolaiila, lalau iho la oia i kana ohenana a nana aku la i ua wahi mea nei, a ike pono aku la he manu e nana pono iho ana ilalo me na maka nunui e a iho ana.
Nolaila, huli ae la oia a pane aku la i kona makuakane e hoi laua, a ua kunou mai la no hoi o Liona, a hoi aku ia ke kaikamahine no kona wahi a o kona makuakane hanai hoi no kona halealii.
O kahi o ke kaikamahine e noho ai aia no ia malalo o ka honua a e kiai ia ana hoi e na liona, a o ka akahi iho la no hoi ia a puka iwaho o ua kaikamahine la no ka hele holoholo ana mai kona lawe ia ana mai a hiki iho la i kona ike ana i kahi Pueo nana oia @ lawe mai i keia aina, mamuli hoi o ke kii ana aku a kona makuakane pela oia i hele holoholo ai.
No Liona hoi, ua lele waie ae la no kona hauli no keia koi awiwi ana a kana hanai e hoi malia paha ua ike oia i kekahi mea kupanaha nana i hoolauwili aku i kona noonoo maikai, a nolana, ua nui loa kona kaumaha no keimau mea, a hoi aku la oia no loko o kona halealii me ka naau ehaeha no kana hanai, a hele aku la no ka halealii o kana milimili. I kona hiki ana aku mawaho o ka puka e hiki aku ai i ka halealii o ke kaikamahine, ua iho aku la oia no lalo e hiki aku ai i kahi o ke kiai ekahi.
I kona hiki ana aku imua o ke kiai ekahi, a i kona ike ana mai hoi i kona haku e ku aku ana imua ona, ua kokoo mai la oia a malalo o na kapuai o kona haku a moe iho la ilalo, me ka @ane ana mai, heaha keia huakai au e ko makou haku o ka hiki ana mai nei imua o kau kauwa nei. I hele mai nei au e ike i ko oukou moiwahine opio ma ua hoi mai nei oia.
Ae, o kona hoi ana mai nei no ia mai kana huakai mai nei, a ua haawi iho nei oia ia makou i kekahi kauoha paa, a nolaila, e kala mai oe ia makou e momoe aku nei imua o kou kiekie a mai hoahewa mai hoi oe ia makou, no ka mea, o ka olelo kauoha a ko makou aliiwahine i waiho iho nei ia makou oia ka makou e hooko aku ai no ke ola a me ka make, oia keia. "Aole makou e ae aku i kekahi mea e komo iloko a hiki i ko makou naio ana mamuli o kona ike aua i kekahi mea ano e iloko nei o ko kakou aina nei." nolaila, e hoi oe no ko halealii e ko makou haku, a i hooko ole oe i ka makou olelo, alaiia, e kue aku ana makou ia oe me he enemi la.
I ka lohe ana o Liona Ulaula i keia mau olelo, oia kekahi o na puupuu ikaika nana i hoehaeha aku iaia i kona wa i lohe ai i ka olelo a kana kauwa na kiai o ka halealii o ke kaikamahine. Ku iho ia o Liona Ulaula e noonoo i kana mea e hana aku ai, a i ka hope loa hooholo iho la oia e hoi no kona halealii, a hui hoi aku la. Iaia i oili aku ai mawaho, ike aku la oia i ke ku mai o ka ea o ka lepo, a lohe aku la no hoi keia i ke aoa mai o ka ilio, a he nu ana kana mea i lohe a i alawa ae kona hana, ike ae la oia i kekahi Pueo e kau iho ana maluna pono ona, a ike hou aku la oia ma ka aoao akau i ka pii o ka ea o ka lepo e halulu ana hoi me he waikahe la e kahe ana a lohe pu aku la no hoi oia i ka mauliawa mai o kona mau kiai a e uwao ana hoi kekahi.
Iloko o kela wa i lalau ae ai o Liona Ulaula a wiliwili ae la i kona huelo a kani pohapoha aku la me he pukuniahi e ki ia ana, a wawalo hele aku la a lohe kona mau kiai e hoike aku ana hoi ia lakon e hoea aku imua o ko lakou haku, aka, aole loa he wahi mea hookahi i hoea aku. No keia mau hiohiona a Liona Ulaula e ike nei ua hoi awiwi aku la oia no kona halealii me ka hopohopo o ka manao, a i kona hiki ana aku, aole he mea i poino o kona halealii a e holoholo ana no hoi na kiai mawaho o ka lanai o ua halealii nei.
Ku aku la oia i kaua ohenana a kau pololei aku la ma ka aoao akau a ike aku la oia ia Hanora e luku ana i kona mau kiai, a e waiho lalakukui ana na kino make o na liona me ka hele a halana pu ka wai ula o ke koko me he muliwai la, hoohuli hou ae la oia i kana ohenana a kau aku la ma ka aoao hema a ike aku la oia i kekahi wahi ilio @uku e holoholo ana, a i ka au ana o kana nana a@ a mamuli no hoi o kona ike, ua ike iho la oia o ka moopuna ilio no keia a Relonaka, ke kupua o aina ilio.
I kela wa i kauoha aku ai o Liona Ulaula i kona mau kiai, ina e hoea mai kekahi kanaka opio imua o oukou mai kue aku iaia, aka, e hookuu mai no iaia a hiki imua o'u a heaha la kana mea e hana mai ai, oiai, ke ike nei au aohe he mea okoa ae ka mea nana i alakai mai iaia no keia aina, o kahi Pueo wale no, heaha la hoi.
I ka pau ana o keia mau kauoha a ko lakou haku, hoi aku la oia a ma kona nohoalii, hopu ae la i kona kolo ka pouli a aahu iho la a oia no hoi ka wa i pau ae ai o kona ikeia ana aku a he hookahi wale no mea ikeia aku oia na pohaku diamana e owaowaka mai ana o ka lei o ke ola mau loa. Malalo iho o ka nohoalii o ua Liona la, oia ke anu ekahi, e momoe ana he elua mau liona me na ihe loloa, malalo iho e ku ana he eha mau hona e keke ana ko lakou mau niho, a i ke kolu o na anuu e momoe ana he eono mau liona i lako pono i na mea kaua, a i ka umikumamalua o naanuu he 24 mau liona e momoe ana, a e paa ana hoi lakou i na ihe, na ko-i a me na pahi kakiwi oilua i hookalaia a oi.
Nolaila, e huli ae kakou e na makamaka heluhelu a nana aku ia Hanora a me kona mau hoa. I ka wa mua loa a Hanora i halawai ai me kona mau enemi, oia no kona wa i hahau aku ai i kana pahikaua maluna o kona mau enemi e pii ana hoi ka akau a e iho ana hoi ka hema, a he hiolo wale no ia ma o a maanei o kona mau aoao me he huita la a i kekahi wa e lalau maoli ana no me kona mau lima a haehae me he wahi apana pepa la ke ano a ike iho ia no hoi oia i ka hele awai.o ke koko ma kona mau aoao mai ke koko mai o na liona ana i haehae ai. I kekahi liona ana i anehe aku ai e lalau a paa ma kona ima, a oia hoi ka wa a ua liona la i lele ae ai a koheoheo ana ua wahi Hanora la i ka lewa.
Iloko o na hora ekolu keia ahai ana a ua liona la, ua hele mai la na maka o Hanora a eha i ka makani no ka ikaika ioa o kaia lele ana.e hou ana ma o a maanei e lele ana iluna a e iho ana ilalo.l
No keia mau hana hoolauwili a ka liona, ua umii ae la oia i ka @-i o ua liona la me ka ikaika nui, a uwao ae la ua hona la me ka leo nui ka i ka weliwele me he leo ne i la o ke olai e hoonaueue ana i ka honua, a wawalo hele ae la ka leo o ua liona la a puni ua aina nei, a ua hooi loa ia ake no hoi ka mama lele o ua liona, a hiki wale i ko laua haule ana ma na kuahiwi o ua aina la, a i ko laua wa i haule hou ai i ka honua ua hooihou aku ua liona la i kona mama holo, e pii ana iluna o na puu, e iho ana ma na awawa e hou ana iloko o na hihipea o na laau e wanaoa ana ma o a maanei o na aoao o Hanora, a ke hoolou ia mai la na papalina lahilahi o ka kaua koa e na laau e wanaoa mai ana, a na ia mea hoowalania mai i kona mau aoao a me, kona papalina, kukulu iho la kona mau waimaka a kiheahea iho la ma kona mau papalina, me kona manao ana iho elele ma kekahi wahi, aka, ua manao hou iho la oia iua oia e lele ana he make wale o a e aho no oia e hoomaaawanui no ke ola a me ka make.
No kekahi mau hora keia ahai ana a ka liona iaia,, ua hoea aku la iaua ma kekahi kahawai, a malaila i kulou iho ai ua liona la e inu wai, a akahi no a hoolanaia ae ko Hanora manao no ka pakele, lele iho la oia ilalo a hele aku la ma kahi o ka wai a holoi ae la i kona papalina a pau, a hoi mai la oia a malalo o kekahi kumulaau wilou a noho iho la oia me ka hele o kona mau wawae a mauluulu i keia kula loa a laua i alo mai nei, a o ka liona hoi ua neenee ae la oia a ma kahi kaawale mai ke kahawai mai a haule iho la ilalo e hoooluolu ana iaia iho me ke kaulono pon mai o kona mau maka maluna o Hanora me na maka oluolu, a pela no hoi o Hanora i kaulono pono aku ai i kona mau kiionohi maluna o kona hoa paio o na minute i hala aku ,aka, i keia manawa he mau hoa'loha laua a elua.
Nolaila, e huli ae kaua a nana aku no kahi Pueo a me kahi Ilio, pehea aku nei la laoa.
I kahi ilio e paio nei ma ka aoao hema, aole ana mau mea make e ae hookahi wale iho no o kona mau niho e lele ana hoi maluna o ko lakou mau enemi me ka mama nui a e haehae ana hoi i kona mau enemi me he wahi apana pepa la i ka wa e loaa aku ai i kona mau niho, a e waiho mokaki ana na kino heana o na kiai ma kela a me keia aoao o ke alanui. a he ku i ka weliweli a me ka manaonao ke ike aku i na han@ a kahi ilio, a o kahi Pueo Warita hoi ua hoololi ae oia i kona kino Pueo a i ke kino kanaka.
Ua luku aku oia i na liona he 4000 e kiai ana ma ka aoao komohana, oiai aia ma ia aoao kahi i ku ai ka halealii o Liona Ulaula, a pela oia i lawe ai ia aoao nona mamuli o kona ike ana aia malaila ka hapanui o na kiai a ua makau oia i ka hoouna i kona haku malaila.
I ka wa i loli ai kahi Pueo i kino kaoaka, oia no kona wa i luku aku ai i na kiai o ua aina la, e hiolo ana hoi ma o a maanei o kona mau aoao i ka wa e loaa aku ai i kana pahi.
No kekahi mau wahi hora pokole wale no keia hakaka ana ua neoneo loa iho la aole he mau kiai e holoholo ana; aka, he muliwai koko oia ka mea e wai ana maluna o ua aina nei me na kino make o na liona.
I ka wa i mao ae ai na ooloku ana ua kahuli hou ae la ke kino kanaka o kahi Pueo a kona kino mau, a lele aku la no ka aoao akau no ka nana ana i kona kona haku, aole nae ana mea i ike hookahi wale iho no o na kino heana o na kiai o ua aupuni, no ia nele ana ona.
Ua lele loa aku la oia ma ka aoao hema no ka halawai ana me kona hua loha kahi ilio, kona hiki ana aku e noho mai ana kela iluna o kekahi ahua pohaku me ka hele@wai ana oke koko mai kona huelo aku, oiai, ua lilo aku kekahi hapa a koe mai kekahi hapa me ua wahi ilio la, mamuli o ka paa ana i unili a kekahi liona, aka, o ka hopena i loaa aku i ua liona la he make
Aole i puehu.
E lawe nui e na makamaka i KE ALOHA AINA, i ike na mea hou kuloko a kuwaho, oiai, he kiai makaala loa oia nou e ka Lahui Hawaii.
HOOLAHA P@
E ike auanei na kanaka a p@
mai lakou i keia. O mak@
ke kuleana kupeno mak@
mea ma ka apana @ Wa@
Oahu, ko Hawaii la@ Aina@
Papa loa ia aku nei @
iho o ua aina la o W@
aku he ae ia @ai ia mak@
D. N@
Presiden@
LEVI @
Kakaaolelo @
nov 13 1m-dly wkly
OLELO HOOLAH@
E ike auanei na kanaka @
keia. Owau o ka n@ n@
iho nei. Ke papa aku a@
loa; aole loa e hele m@ na ka@
aina i kapaia o HAKIPUU@
e waiho la ma ka Apana o K@
Mokupuni o Oahu ko Hawaii @
ka poe e komo kuleana ol@
mau kai lawaia, ma ka loaa ol@
makou aku, a i ole ia, mai a S. @
aku ko makou Lunakiai E @
Honolulu, Oahu, Nov 2
HOOLAHA A KA LUSA@
KAUOHA @
Mamuli o ka mana i loaa @
ke kanawai @
mai o Lunakaoawai W. A@
Aha Hookolokolo Kaapun@ A@
ma ka Aha Hooke Kau@
Novemaba, M. H. 1895.
Nolaila, ke hoolaha ia aku @
i @ie i ka waiwai o Poomaike@
i ka mea nona ka moa m@
na poe hoi a pau a Poomaike@
oiai, kona manawa e ola ana 2
lakou mau Bila Aie i hoo@
hi@a mai keia manawa aku @
ole ia n@.
KAPIO@
Luna Hooko Kauoha Pogm@
Honolulu, Nov. 18, 1895
nov 18--4 @wlky
Huluhipa Maikai @
Kapa Apana @
UA MAKAUKAU ka mea @
malalo iho nei e hoola@
hipa maikai loa no ka hana a@
apana no na home o na mea @
Hawaii nei.
He oluolu ke kumukuai, he @
paona hulu houkahi. E @
kou au kauoha ia u ua W@
a i ole ia e waiho ae paha i ke
Keena o KE ALOHA AINA ma @
hookoia no ka hikiwawe lo@
Owau no H@
Waimea Hawaii, Auste 20, @
Ka Laauhoola a Ka@
He nui na poe kalena m@ke @
kou mau hoa kuai mai, @ ke @
loha maikai loa, a ua loaa ka @
hoolako ana aku ia la@
kai e loaa aku ana, m@ ke@a ke@
makou ia Perry & Cam@
laau akamai no Flushing Mich@
lo: Aole maua e maha@i ak@
ike ana aku, i ka Laauh@
nua Chamberlai@
oia ke kda@u e kaa ai i ka @
poe kuai mai, oia no ka @
loa a makou e kuai nei, a @
ola. Ke kuai, ia nei ma @
Benson Smith & Co., @
Honolulu, H@
Ka Laauhoola a Kam@
No ka cha ma ka umau m@
apana lole me ka Cham@
Pain Balm, a e kau @
hi e eha ana, a o kekahi e ka@
waena o na poohiwi, @ oia, ka w@
oluolu ana. He nui loa ka wai@
wa na m@ i loaa ka eha mam@
oia ke kumu e kaa ai k@
Benson Smith & @
Agena Nui ri@
Ka Laauhoola a Kam
Aole he kakaikahi na poe i hel@
a Robert Rowls o Holland @
kou ike maa ma ia ano n@
i ka Hooilo aku nei, a ua a@
ko'u kulana ola. Ua hoae @
m@u laau, aole he wahi pono iki @
lakoa mai aia wale no e upon@
ao i ka omole Laau Kunu@
malena. O ka omole a@
kuu ia mai ia'u aole e hiki ia'@ ke @
hana, aka, i ka elua o na o@ ole @
oia la'u. He 50 kene@a o ka O@#
nei ma kahi o
Benson Smith & @
Agena Nui, m@ Hon@
Ka Laauhoola a Kam@
He mea pahaohao like i na p@
na mai lena ma ka pa@, ka @
pono loa ke hoolaia ma k@
Chamberlain @lia@
hoola no ka III rol@
Remedy ) Ma na hoao p@
ka loaa ana ia mau pilikia ma k@
keia laau, i ka wa mua o ka h@
ka mai. He 25 a he 50 ke@
e kuai ia nei e
Benson Smith & @
Agena Nui, H@