Ke Aloha Aina, Volume I, Number 30, 14 December 1895 — Page 3
This text was transcribed by: | Cathie Muschany |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA POAONO, DEKEMABA 14, 1895
@@@@@@@@@@@@@The first column is largely unreadable due to the fold in the page and the poor quality of the copy.@@@@@@@@@@@@
@@@NAU NO HAWAII
@@@Hawaii nei e
@@e @@@ aole ia o
@@@@
@@@@ ke Kuokoa
@@@o @@@ O ka ninau
@@@ola: a
@@@Moi, oia ka
@@@@@@@
@@@@@ i ike ai
@@@@@pili
@@@@@@side
@@@@ o ka
@@@@@ ka ninau
@@@@@ oia iho
@@@@ kumuhana
@@@@@ i hoo
@@@@ lawe ia mai
@@@@ kumuhana
@@@@ olelo no keia
@@@@ Lahui o Amerika
@@@@@ maoli o ia
@@@@@ o ka Aha
@@@@
Amerika e onou
@@@@ e lilo ai
@@@@ hoihoi AUpuni
@@@? Eia oia ke
@@@@ o ka manao o
@@@@ veland; alaila,
@@@@ he manao ola
@@@ naopopo loa he
@@@@ ko ka hoohui ai-
Kuokoa e keha mai
@@@ kou imua, oiai
@@@ ke au o ka ma
@@@ no ka ninau o
@@@ aka ia ai ilo
@@@@ Peresidena
@@@
@@@@@ puahulu iki
@@ wale, no ka
@@@ loa ia makou
@@@ Ina oia e
@@@ alaila, ua
@@@ hooko aku ia
@@@MANAOIO MAOLI
@@@ ana maluna o
@@Mana, oia maoli ke
@@@ manao polo
@@@ maloko o ka nu
@@@@ia kela kahua,
@@@ mea lapuwale na
@@@ no ka mea, e
@@@ ia ana ka mea ka
@@@manao ano e o kona
@@@ iho, a e kapaeia na
@@i ka mea kupono e
@@aka
@@hoopiliia ka manao o
@@kakau nupepa i ko ke
((ana mai, alaila, au loaa
@@ela mea kakau ka ma
@@a, no na mea pohihihi
@@lahele, a ua hiki iaia
@@awe ae ke kanaka ka
@@pepa ma o kona ike, a
@@a akamai wale iho no,
@@hookuia i na manao o
@@e heluhelu ana.
_________________________
He ike a me ka noonoo ka na kanaka, aka, heaha ia ike a me ia noonoo ke hoohalike ia aku me ko ke Akua? He ole loa, a he mea lapuwale loa.
Nolaila, ke hilinai nei makou me ka manaoia i ko ke Akua Mana. Nana e kokua mai ia makou, a e a'o mai hoi ia makou i maikai ka makou olelo a me na manao e a'o aku ai i ko makou lahui oiwi.
Na ka poe hoomaloka a me aa aia, e hoohenehene mai ia makou, no ko makou hapai mau i ke Akua mana, aka, na ka mea a makou e hilinai aku nei, e hoopiha mau ia makou me na manao hauoli no Kona inoa hemolele.
E HOLO ANA I WASINETONA
Ua hoopuka ia ae ma na nupepa he manao no ke kupono ia Peresidena Dole a me Damon a me Brown ke holo i Wasinetona, i loaa mai ke apono ia o ka hoohuiaina a i ole o na mea e ae paha.
Mai Honolulu aku nei no hoi o Haki i holo aku la, a no ke aha la keia mau noonoo hou i hoea ae la? No ka maopopo anei aole e loaa mai ana ia Haki ma?
Ina hoi ua loaa ia noonoo ana pela, ao'e e loaa mai aia wale no a hele aku kekahi poe me ke Poo o ke Aupuni Republika o Hawaii, alaila, loaa mai. Alaila, pehea e ku like ai ia manao me ka makemake o ka haiolelo a Peresidena Cleveland?
Ua huhewa hou no na noonoo, a he mea hoopau wale i ke dala o ka lehulehu ka hoao ana e hana aku i loaa mai ka mea i hoole maopopo loa ia mai e Cleveland.
He mau hana hou hewa heia ina he oiaio a he mea hoopau manawa, ina he mea olelo wale iho no. O ka ike a me ka lohe ko ka lehulehu, a o ka hookoia ana, e waiho aku no ia na ke au o ka manawa e hoike mai.
O W. A. Whiting
O Hon. W. A. Whiting ke manao ia ana e pani aku, ma ko Lunakanawai Bickerton wahi i make aku, alaila, e nee hou mai ana kekahi e pani i ka hakahaka o Mr. Whiting i kokoolua no ka Aha Kaapuni o Oahu nei.
He mea mahalo nuiia na Lukanawai hoopono, nana e hoopuka mai i na olelo hooholo paewaewa ole ma na hihia, mawaena o na mea a pau. Aka, he mea hoowahawaha nui ia na olelo hooholo kapakahi, e kaili ana i na pono o kekahi poe i maopopo ka pono maoli. Malaila ka like ole o ka ke Akua olelo hooholo me kona Lunakanwai o keia 20.
KE HOOULU MAI NEI
Mamuli o na mea a kakou e ike nei, ke hooulu mai nei kekahi poe, i hana na kekahi poe e ae o ko lakou auna like, i mea e pono like ai lakou, a e hoopilikia loa ia ai hoi na lehulehu hookaa auhau.
Aia na poe o ka oihana dute, ke hele nei ma moana e huli ai ke aha? Aohe mea e loaa mai ana ia lakou. Aia na pualikoa ke auana hele nei e nana a e hoomakakiu i na poe maku powa! Aka, he poe hiamoe wale lakou mawaho o ke kulanakauhale o Honolulu nei.
Ke olelo nei kekahi poe ma na nupepa e laikiniia ka opiuma a na ka poe mea laikini e kiai, e hopu aku i na poe kue i ko lakou pono a me ke kanawai.
Aka, ina pela, pehea e loaa ai ka hana a kekahi poe? A pehea hoi e kiola wale ia aku ai i na pono oia oihana, iloko o ka lima o ka poe a ae?
Ke ike mai la kakou eia ke hooulu hana nei kekahi poe iloko o na oihana Aupuni, i mau hana na kekahi poe o lakou mawaho mai, e noho wale mai nei, aole he hana e loaa ai ke ola o ka noho ana.
Aole i loaa keia mau pono a me na hana i keia poe ma ko lakou aina hanau iho eia nae, ia nei nei, ua lilo e aku la ia mea i na aea, a ua manao ole ia na Hawaii.
Ka Olelo a ka Haole
Ke hai mai nei kekahi poe, ua olelo aku no kekahi haole i hanau i Hawaii nei, i holo aku nei o Hatch e noi i "Hoomalu Aupuni" i na e ae mai o Amerika, aole ka no ka hoohui aina.
No ka mea, ua makemake no lakou nei, ia lakou no ka noho konohiki ana maluna o ka aina, i noho wale mai no na kanaka malalo o lakou, a hoolohe i ka lakou mea e olelo aku ai, a e kauoha aku ai e hana.
O keia anei ka mea oiaio a na poe Hawaii i lohe ponoi mai ai, mai kela haole mai e noho hoomalimali nei i na kanaka?
No makou iho, he mau mea hoopailua loa ia ia makou, o ka hoikeiki mai i na hana aloha ole i ka lahui a lakou i powa iho nei.
Ua kuhihewa lakou, o ka olelo mai pela, he mea ia no ka Lahui Hawaii e maliu aku ai ia lakou.
Aole loa! Ua paiia ke kii hoomanao no na hana a ka poe haole hookamani i hana ai ma ka la 19 o Ianuari 1893, aole loa ia e poina ana i na Hawaii aloha oiaio i ka aina hanau.
E nana aku kakou i ka hoi mai o Haki a me Kakela me ka "hoomalu" a laua.
Ke Kahukula Hou
Ua hoopukaia ae nei ma ka Adversiter o keia la, Dec, 11, o S. H. Townsend ka mea e pani ana i ko Akinetona wahi i waiho mai. A e hoomaka ana kona noho aku ma ka Oihana ma ka hoomaka ana o keia makahiki kuia ae.
O ka makaukau o ke kanaka no ka hana, na ke "au" wale no o ka manawa hana e hooia mai, aole loa na kekahi mea e ae.
He mea oiaio, eia na poe malihini ke pii ae nei ma na hana o Hawaii nei; aka, auhea ko na keiki Hawaii ikeia mai ma ia kulana?
Auhea ka makaukau i loaa i na Hawaii? Waiho aku na noi hoike no ia kulana?
Aka, in a no aole pela, alaila, ua hala loa ka wa e hiki ai i na poe Hawaii e lawelawe ma na hana o ko lakou aina iho, a e pololei auanei ka makou e olelo nei: ina pela mau ko kakou kulana, alaila, aole loa he wa no na poe Hawaii e hiki ai ia lakou ke pii ae a komo iloko a na hana o ko lakou aina hanau ponoi.
KE KAHUNAPULE KUHIHEWA!!!
O Rev. Robert Stewark McArthur oia ke kahunapule a makou e olelo nei i ke kuhihewa loa. Ma kana haiolelo ma Decemaba 1, iloko o ka Halepule Bapetizo Kalevari, ma Nu loka, ua hooili mai oia i na hoino ana maluna o na Moi Kalakaua a me Liliuokalani, no ka hupo a me ke ano pegana o na poe Hawaii.
Ua Hoike mai la oia. "Ma na makahiki 1838 ka wa a na misionari i hiki mua ai, he 27, 000 ka nui o na poe Karistiano i hoohuliia, a i ka 1888 mai, he 5,235 wale no poe Hawaii i hoohuliia a ke emi loa mai ne.
"O ka wehe akea ia ana e Kamehameha V. o ka hula a me na kahuna lapaau, oia na pilikia koikoi a na poe haiolelo o Hawaii e hooikaika la e hoopau."
Ua olelo oia, o ka oi loa aku o na hana pegana; oia ka Kalakaua mau hana hooponopono hou malalo o ka Hui Hale Naua. A ua oi ae ke ahona o Liliuokalani mamua ona.
Ua olelo ae o Rev. McArthur me ka leo hoohi. "He manaolana ko'u no ka poe Hawaii, aia lakou ke noho la iloko o ka hauoli o ke Aupuni maemae a lanakila hoi."
A wahi hou no a ua o Rev. McArthur i olelo ae ai: "He poe Karistiano oiaio lakou; a o ko lakou Aupuni, oia ka oi loa aku o ka maemae ma ke ao nei i keia la!"
Pela io ka hoi? Oia ka hoi ka mea i huli ole ai au aupuni maemae nei, ia na poe nana i hapala ia Godfrey i ke ta a me ka hulumanu!
Ke hahai nei no keia haole lapuwale o na olelo i ke kulana o ka auna aihue aina o lakou, e like no me Rev. J. L. Stevens i make aku.
He oi loa aku na hana pelapela a na poe haole i hana ai, mamua o ka na poe Hawaii, a lakou e olelo mai nei i ka pegana.
Ka Make Ana O Lunakanawai
Bickerton
Ma ka hora 10:45 o ke ahiahi o nehinei, Dec. 10, ma Waikiki, ua kii mai la ka make a lawe aku la ia Richard F. Bickerton, iloko o ka nawaliwali loihi o kona waiho ana i ka mai, no kekahi manawa loihi i hala ae nei.
Ua hanauia oia ma Greenwich, ma Ladana, Enelani, i Aperila 1844, nolaila, ua piha iaia na makahiki he 51 a oi o keia ola ana a make aku la oia. Ua kuakea loa ka auoho o kona poo, aka, aole nae ia o na makahiki maa mau no na poe i loaa ia haawina ohokeokeo.
Ma ka 1864, ua hiki mai oia i Hawaii nei, a mahope o ka noho ana iho, au liko oia i Luna Nui no ka mahiko o Kaalaea, ma Koolaupoko, Oahu nei. Mahope iho ua waiho oia ia hana a komo e ao kanawai, a i ka 1875, ua ae ia oia e liko oia kekahi o na Loio ma na Aha o keia Aupuni. A i ka 1882, ua hookohuia oia i Lunakanawai Hoomalu no Honolulu nei. A i ka 1886, ua hookohu ia oia i Hoa Ekolu no ka Aha Kiekie. Ua kohoia oia he Lunamakaainana no ka Apana o Hamakua, Hawaii, i ka 1878. He hoa oia no ka Aha Kuka Malu i ke au o ka Moiwahine Liliuokalani.
Ua mare oia ia Miss A. Hughes i ka 1871, a nana mai he ekolu mau keiki a mahope, ua mare hou oia ia Miss Frances T. Spencer, a hookahi keiki me ia wahine.
He kanaka oluolu ola ma ka launa ana aku e kuka a e kamailio, a he nui na makamaka a me hoaloha i kamaaina iaia ma keia noho ana, i hooneleia i ka hoaloha oluolu e like kme ia.
Ke komopu aku nei makou me na hoomanao aloha ana me ka ohana o k makou hoaloha i hala aku.
Aia na keiki puhi ohe o ka hana lahui ke puhi la ma kekahi mau kulana kauhale liilii o Missouri, pela na lono i oaa mai ia makou.
HUI KAA PIO O KAOPUA
UA -- Kihi o na Alanui Nuuanu a me Beritania. E loaa no na Kaa i na hora a pau o ka po a me ke ao. He oluolu ka auhau ke kuka like nae. E hookani mai i ke Telepona, Helu 705, o na kauoha a pau e hookoia no i ka wa pokole loa. 137 im dly@