Ke Aloha Aina, Volume I, Number 30, 14 December 1895 — Page 3

Page PDF (859.81 KB)

This text was transcribed by:  Cathie Muschany
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA POAONO, DEKEMABA 14, 1895

 

@@@@@@@@@@@@@The first column is largely unreadable due to the fold in the page and the poor quality of the copy.@@@@@@@@@@@@

 

@@@NAU NO HAWAII

@@@Hawaii nei e

@@e @@@ aole ia o

@@@@

@@@@ ke Kuokoa

@@@o @@@ O ka ninau

@@@ola: a

@@@Moi, oia ka

@@@@@@@

@@@@@ i ike ai

@@@@@pili

@@@@@@side

@@@@ o ka

@@@@@ ka ninau

@@@@@ oia iho

@@@@ kumuhana

@@@@@ i hoo

@@@@ lawe ia mai

@@@@ kumuhana

@@@@ olelo no keia

@@@@ Lahui o Amerika

 

@@@@@ maoli o ia

@@@@@ o ka Aha

@@@@

Amerika e onou

@@@@ e lilo ai

@@@@ hoihoi AUpuni

 @@@?  Eia oia ke

@@@@ o ka manao o

@@@@ veland; alaila,

@@@@ he manao ola

@@@ naopopo loa he

@@@@ ko ka hoohui ai-

Kuokoa e keha mai

@@@ kou imua, oiai

@@@ ke au o ka ma

@@@ no ka ninau o

@@@ aka ia ai ilo

@@@@ Peresidena

@@@

@@@@@ puahulu iki

@@ wale, no ka

@@@ loa ia makou

@@@ Ina oia e

@@@ alaila, ua

@@@ hooko aku ia

 

 

@@@MANAOIO MAOLI

 

@@@ ana maluna o

@@Mana, oia maoli ke

@@@ manao polo

@@@ maloko o ka nu

 

@@@@ia kela kahua,

@@@ mea lapuwale na

@@@ no ka mea, e

@@@ ia ana ka mea ka

@@@manao ano e o kona

@@@ iho, a e kapaeia na

@@i ka mea kupono e

@@aka

@@hoopiliia ka manao o

@@kakau nupepa i ko ke

((ana mai, alaila, au loaa

@@ela mea kakau ka ma

@@a, no na mea pohihihi

@@lahele, a ua hiki iaia

 

@@awe ae ke kanaka ka

@@pepa ma o kona ike, a

@@a akamai wale iho no,

@@hookuia i na manao o

@@e heluhelu ana.

_________________________

He ike a me ka noonoo ka na kanaka, aka, heaha ia ike a me ia noonoo ke hoohalike ia aku me ko ke Akua?  He ole loa, a he mea lapuwale loa.

            Nolaila, ke hilinai nei makou me ka manaoia i ko ke Akua Mana. Nana e kokua mai ia makou, a e a'o mai hoi ia makou i maikai ka makou olelo a me na manao e a'o aku ai i ko makou lahui oiwi.

            Na ka poe hoomaloka a me aa aia, e hoohenehene mai ia makou, no ko makou hapai mau i ke Akua mana, aka, na ka mea a makou e hilinai aku nei, e hoopiha mau ia makou me na manao hauoli no Kona inoa hemolele.

 

                                                                                                E HOLO ANA I WASINETONA

 

            Ua hoopuka ia ae ma na nupepa he manao no ke kupono ia Peresidena Dole a me Damon a me Brown ke holo i Wasinetona, i loaa mai ke apono ia o ka hoohuiaina a i ole o na mea e ae paha.

            Mai Honolulu aku nei no hoi o Haki i holo aku la, a no ke aha la keia mau noonoo hou i hoea ae la?  No ka maopopo anei aole e loaa mai ana ia Haki ma? 

            Ina hoi ua loaa ia noonoo ana pela, ao'e e loaa mai aia wale no a hele aku kekahi poe me ke Poo o ke Aupuni Republika o Hawaii, alaila, loaa mai.  Alaila, pehea e ku like ai ia manao me ka makemake o ka haiolelo a Peresidena Cleveland?

            Ua huhewa hou no na noonoo, a he mea hoopau wale i ke dala o ka lehulehu ka hoao ana e hana aku i loaa mai ka mea i hoole maopopo loa ia mai e Cleveland.

            He mau hana hou hewa heia ina he oiaio a he mea hoopau manawa, ina he mea olelo wale iho no.  O ka ike a me ka lohe ko ka lehulehu, a o ka hookoia ana, e waiho aku no ia na ke au o ka manawa e hoike mai.

 

                                                                                                O W. A. Whiting

            O Hon. W. A. Whiting ke manao ia ana e pani aku, ma ko Lunakanawai Bickerton wahi i make aku, alaila, e nee hou mai ana kekahi e pani i ka hakahaka o Mr. Whiting i kokoolua no ka Aha Kaapuni o Oahu nei.

            He mea mahalo nuiia na Lukanawai hoopono, nana e hoopuka mai i na olelo hooholo paewaewa ole ma na hihia, mawaena o na mea a pau.  Aka, he mea hoowahawaha nui ia na olelo hooholo kapakahi, e kaili ana i na pono o kekahi poe i maopopo ka pono maoli.  Malaila ka like ole o ka ke Akua olelo hooholo me kona Lunakanwai o keia 20.

 

                                                                                                KE HOOULU MAI NEI

            Mamuli o na mea a kakou e ike nei, ke hooulu mai nei kekahi poe, i hana na kekahi poe e ae o ko lakou auna like, i mea e pono like ai lakou, a e hoopilikia loa ia ai hoi na lehulehu hookaa auhau.

            Aia na poe o ka oihana dute, ke hele nei ma moana e huli ai ke aha?  Aohe mea e loaa mai ana ia lakou.  Aia na pualikoa ke auana hele nei e nana a e hoomakakiu i na poe maku powa!  Aka, he poe hiamoe wale lakou mawaho o ke kulanakauhale o Honolulu nei.

            Ke olelo nei kekahi poe ma na nupepa e laikiniia ka opiuma a na ka poe mea laikini e kiai, e hopu aku i na poe kue i ko lakou pono a me ke kanawai.

            Aka, ina pela, pehea e loaa ai ka hana a kekahi poe?  A pehea hoi e kiola wale ia aku ai i na pono oia oihana, iloko o ka lima o ka poe a ae?

            Ke ike mai la kakou eia ke hooulu hana nei kekahi poe iloko o na oihana Aupuni, i mau hana na kekahi poe o lakou mawaho mai, e noho wale mai nei, aole he hana e loaa ai ke ola o ka noho ana.

            Aole i loaa keia mau pono a me na hana i keia poe ma ko lakou aina hanau iho eia nae, ia nei nei, ua lilo e aku la ia mea i na aea, a ua manao ole ia na Hawaii.

 

                                                                                                            Ka Olelo a ka Haole

            Ke hai mai nei kekahi poe, ua olelo aku no kekahi haole i hanau i Hawaii nei, i holo aku nei o Hatch e noi i "Hoomalu Aupuni" i na e ae mai o Amerika, aole ka no ka hoohui aina.

            No ka mea, ua makemake no lakou nei, ia lakou no ka noho konohiki ana maluna o ka aina, i noho wale mai no na kanaka malalo o lakou, a hoolohe i ka lakou mea e olelo aku ai, a e kauoha aku ai e hana.

            O keia anei ka mea oiaio a na poe Hawaii i lohe ponoi mai ai, mai kela haole mai e noho hoomalimali nei i na kanaka?

            No makou iho, he mau mea hoopailua loa ia ia makou, o ka hoikeiki mai i na hana aloha ole i ka lahui a lakou i powa iho nei.

            Ua kuhihewa lakou, o ka olelo mai pela, he mea ia no ka Lahui Hawaii e maliu aku ai ia lakou.

            Aole loa!  Ua paiia ke kii hoomanao no na hana a ka poe haole hookamani i hana ai ma ka la 19 o Ianuari 1893, aole loa ia e poina ana i na Hawaii aloha oiaio i ka aina hanau.

            E nana aku kakou i ka hoi mai o Haki a me Kakela me ka "hoomalu" a laua.

 

                                                                                                            Ke Kahukula Hou

            Ua hoopukaia ae nei ma ka Adversiter o keia la, Dec, 11, o S. H. Townsend ka mea e pani ana i ko Akinetona wahi i waiho mai.  A e hoomaka ana kona noho aku ma ka Oihana ma ka hoomaka ana o keia makahiki kuia ae.

            O ka makaukau o ke kanaka no ka hana, na ke "au" wale no o ka manawa hana e hooia mai, aole loa na kekahi mea e ae.

            He mea oiaio, eia na poe malihini ke pii ae nei ma na hana o Hawaii nei; aka,  auhea ko na keiki Hawaii ikeia mai ma ia kulana?

            Auhea ka makaukau i loaa i na Hawaii?  Waiho aku na noi hoike no ia kulana?

            Aka, in a no aole pela, alaila, ua hala loa ka wa e hiki ai i na poe Hawaii e lawelawe ma na hana o ko lakou aina iho, a e pololei auanei ka makou e olelo nei:  ina pela mau ko kakou kulana, alaila, aole loa he wa no na poe Hawaii e hiki ai ia lakou ke pii ae a komo iloko a na hana o ko lakou aina hanau ponoi.

 

                                                                                                            KE KAHUNAPULE KUHIHEWA!!!

            O Rev. Robert Stewark McArthur oia ke kahunapule a makou e olelo nei i ke kuhihewa loa.  Ma kana haiolelo ma Decemaba 1, iloko o ka Halepule Bapetizo Kalevari, ma Nu loka, ua hooili mai oia i na hoino ana maluna o na Moi Kalakaua a me Liliuokalani, no ka hupo a me ke ano pegana o na poe Hawaii.

            Ua Hoike mai la oia.  "Ma na makahiki 1838 ka wa a na misionari i hiki mua ai, he 27, 000 ka nui o na poe Karistiano i hoohuliia, a i ka 1888 mai, he 5,235 wale no poe Hawaii i hoohuliia a ke emi loa mai ne.

            "O ka wehe akea ia ana e Kamehameha V. o ka hula a me na kahuna lapaau, oia na pilikia koikoi a na poe haiolelo o Hawaii e hooikaika la e hoopau."

            Ua olelo oia, o ka oi loa aku o na hana pegana; oia ka Kalakaua mau hana hooponopono hou malalo o ka Hui Hale Naua.  A ua oi ae ke ahona o Liliuokalani mamua ona.

            Ua olelo ae o Rev. McArthur me ka leo hoohi.  "He manaolana ko'u no ka poe Hawaii, aia lakou ke noho la iloko o ka hauoli o ke Aupuni maemae a lanakila hoi."

            A wahi hou no a ua o Rev. McArthur i olelo ae ai:  "He poe Karistiano oiaio lakou; a o ko lakou Aupuni, oia ka oi loa aku o ka maemae ma ke ao nei i keia la!"

            Pela io ka hoi?  Oia ka hoi ka mea i huli ole ai au aupuni maemae nei, ia na poe nana i hapala ia Godfrey i ke ta a me ka hulumanu!

            Ke hahai nei no keia haole lapuwale o na olelo i ke kulana o ka auna aihue aina o lakou, e like no me Rev. J. L. Stevens i make aku.

            He oi loa aku na hana pelapela a na poe haole i hana ai, mamua o ka na poe Hawaii, a lakou e olelo mai nei i ka pegana.

 

                                                                                                            Ka Make Ana O Lunakanawai

                                                                                                                        Bickerton

            Ma ka hora 10:45 o ke ahiahi o nehinei, Dec. 10, ma Waikiki, ua kii mai la ka make a lawe aku la ia Richard F. Bickerton, iloko o ka nawaliwali loihi o kona waiho ana i ka mai, no kekahi manawa loihi i hala ae nei.

            Ua hanauia oia ma Greenwich, ma Ladana, Enelani, i Aperila 1844, nolaila, ua piha iaia na makahiki he 51 a oi o keia ola ana a make aku la oia.  Ua kuakea loa ka auoho o kona poo, aka, aole nae ia o na makahiki maa mau no na poe i loaa ia haawina ohokeokeo.

            Ma ka 1864, ua hiki mai oia i Hawaii nei, a mahope o ka noho ana iho, au liko oia i Luna Nui no ka mahiko o Kaalaea, ma Koolaupoko, Oahu nei.  Mahope iho ua waiho oia ia hana a komo e ao kanawai, a i ka 1875, ua ae ia oia e liko oia kekahi o na Loio ma na Aha o keia Aupuni.  A i ka 1882, ua hookohuia oia i Lunakanawai Hoomalu no Honolulu nei.  A i ka 1886, ua hookohu ia oia i Hoa Ekolu no ka Aha Kiekie.  Ua kohoia oia he Lunamakaainana no ka Apana o Hamakua, Hawaii, i ka 1878.  He hoa oia no ka Aha Kuka Malu i ke au o ka Moiwahine Liliuokalani.

            Ua mare oia ia Miss A. Hughes i ka 1871, a nana mai he ekolu mau keiki a mahope, ua mare hou oia ia Miss Frances T. Spencer, a hookahi keiki me ia wahine.

            He kanaka oluolu ola ma ka launa ana aku e kuka a e kamailio, a he nui na makamaka a me hoaloha i kamaaina iaia ma keia noho ana, i hooneleia i ka hoaloha oluolu e like kme ia.

            Ke komopu aku nei makou me na hoomanao aloha ana me ka ohana o k makou hoaloha i hala aku.

 

 

            Aia na keiki puhi ohe o ka hana lahui ke puhi la ma kekahi mau kulana kauhale liilii o Missouri, pela na lono i oaa mai ia makou.

 

                                                                                                            HUI KAA PIO O KAOPUA

            UA -- Kihi o na Alanui Nuuanu a me Beritania.  E loaa no na Kaa i na hora a pau o ka po a me ke ao.  He oluolu ka auhau ke kuka like nae.  E hookani mai i ke Telepona, Helu 705, o na kauoha a pau e hookoia no i ka wa pokole loa.   137 im dly@