Ke Aloha Aina, Volume I, Number 31, 21 December 1895 — Page 2

Page PDF (852.04 KB)

This text was transcribed by:  Danna Lyman
This work is dedicated to:  Kamhameha Class of 1962

KE ALOHA AINA

 

POAONO, DEKEMABA 21, 1895

 

Ka Makou Olelo A’o.

 

       I mea e hoohewahewa ole ai na mea a pau i lawe i ka nupepa KE ALOHA AINA, ma na wahi a pau loa maloko o keia Paemoku  e pono e nana pono i keia mau hoakaka ana.

       1.—Aole nupepa e hoouna ia aku ke ole e hookaa mua ia mai he mahele dala o ka uku nupepa.

       2.—O ka mea makemake nupepa, e hoouna mai kana dala ma ke kikoo Hale Leta, a e hoomaka ka helu ana, mai ka wa i loaa mai ai ka uku, koe nae, ina ua hoike ponoi mai oia i ka manawa e hoomaka ai kana nupepa.

       3.—Mai poina i ke kakau moakaka i ka inoa, kahi noho, a me ka inoa mokupuni.

       4.—Ina he hoouna dala Hale Leta ka kekahi Luna Pepa, mai poina i ka hoike mai i na inoa o ka poe nana ia mau dala he nui na Luna i poina wale a palaka loa ma ia mea.

       5.—Mai poina na poe Luna Nupepa i ka hoouna mai i ka Papa Inoa o na mea a pau loa i lawe i ka nupepa, a me ko lakou wahi i noho ai.  E hoakaka ana a kaawale pono i ka nui o na haawina dala a kela a me keia i hookaa mai ai.

       6.—Mai kali na poe lawe i ka nupepa, a pela na Luna aia a hala he 4, 5, 6, a 7 pule, alaila, hoike mai aole i loaa aku ka lakou mau nupepa.  He hemahema loa kela, oiai, i kekahi wa e e ana pau na nupepa a nele loa mahope aku.

       E makaala loa, i ka wa e haule ai, e hoike koke mai.  O ka hoomaopopo ka pono, a me ka makaukau pu hoi.

       Owau no me ka haahaa,

                                                                        JOSEPH NAWAHI.

                                                                         Lunahoopuka.

Honolulu , Dekemaba 19, 1895.

 

K E   -   A L O H A   -   A I N A

Hoopukaia no a

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupeya na ka Lahui Hawaii.

 

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

 

E. L. Like, Hopepuuku.

 

HONOLULU , DEKEMABA 21, ’95.

 

O KARISTO, HE ALOHA AINA OIAIO OIA.

 

       Ua hanau ia o Karisto ma Betelehema ana Iudea, ma na eheu kakahiaka nui o na keneturia he aneane 19 e hele nei.  He wahi kauhala uuku Kona i hanau ia ai, ma ka aina o Palesitina, aka, ma na olelo wanana a na Kaula, a me ka moolelo o Kona noho ana me Kona mau makua, ma keia ola kino kanaka ana, ua ike ia, he oi Kona kaulana lua ole a poai puni ke ao holookoa a me na Lani Kiekie.

 

       Ua lele mai na Anela e hosana i ka Hoola o Betelehema, ka mea a kela Hoku kaulana lua ole, i hoomalamalama olinolino iho ai maluna o na poe kahuhipa e noho ana ma ke kula o Iudea, a koi hoi ia lakou e hele e nana i keia Hoola Kupaianaha lua ole!  No ko ke ao a pau!!

       Eia kakou ke hookokoke aku nei i ka La Karisimaka, ka La o kela Hoola kaulana i hanau ai ma Betelehema.

       Ua hoomaopopo mai na hoike Euanelio i ko Karisto noho ana hoolohe malalo o Kona mau makua, a hiki i Kona wa kanaka makua.

       Ua noho Oia ma Iudea, a ma Nasareta, a ua hele mau ma Ierusalema, a ma kona mau lokowai aiai.  Ua aloha o Karisto i Kona aina hanau, a me ka home Ana i noho ai me Kona mau makua a me na ohana.

       Ua ae oluolu aku o Karisto e hookaa i Kona auhau pilikino i na Luna Auhau o Roma, ke Aupuni e noho hoomalu ana maluna o lakou.

       I ka wa nele o na haumana i ke dala hookaa auhau, na Karisto ponoi no i kauoha aku i kekahi haumana, e hoolei i kana makau iloko o ka wai, a aia ma ka waha o ka ia e lou ae ana i ka makau he hapalua dala, oia ka kela haumana i hookaa aku ai i ka Luna Ohi Auhau no ko laua mau auhau kino.

       He hoike no ia o ko Karisto oluolu e hookaa i ka auhau aupuni no na pono o Kona noho ana maluna o ka aina o Iudea, kahi Ana i hanau ai, a me ka home Ana i noho aloha nui ai.

       Aole i hoikeia, he wahi apana aina Kona ma ka moolelo o Kona Ola ana.  Aka, nae, ua hoopuka ae o Karisto i kekahi olelo penei:

       “He lua ko na alopeka, a he wahi noho ko na manu o ka lewa; aka, o ke keiki a ke kanaka, aole loa wahi e hoomoe ai o kona poo.”

       Ua nele a hune ke ano o keia olelo ana a Karisto ma keia noho ana; aka, aole nae ia he mea i nele ai ko Karisto aloha ana no Kona aina hanau, oia o Betelehema ma na aina mauna pali-pali o Iudea.

       Ae!  A pehea hou aku la ka nui o ko Karisto aloha no Kona aina hanau, a no Ierusalema, ke Kulanakauhale Laa, a Kona mau Kupuna Moi i kukulu ai?  Kahi hoi Ana i hele mau ai mai Kona wa kamalii mai?

       Eia Kana mau olelo kaukau i hoopuka ae ai?

       “E Ierusalema e!  Ierusalema e!! ua pepehi oe i na Kaula maloko ou, a ua hailuku aku ia lakou me na pohaku.  Nani kou makemake e houluulu mai i kau poe keiki, e like me ka houluulu ana a ka moa wahine i kana mau keiki malalo iho o kona mau eheu; aka, aole nae oukou i makemake pela.”

       Ke hoike nei o Karisto i ka hopena e hiki mai ana maluna o Ierusalema.  me ka piha i ke aloha a me ka minamina, no kela kulanakauhale nani o Kona aina hanau, ke aka hoi o kela Kulanakauhale Lani Ierusalema maluna ae.

       Ua paa ke aloha o Karisto no Kona aina hanau.  He kumu hoohalike no na mea a pau loa i hanauia maluna o ka honua nei, e hahai me Karisto i aloha nui no Kona home a me Kona aina i noho ai ma keia ao.

 

Na Kumu Hoohuoi no na Hawaii.

 

       I ko makou hoolohe ana i na ninau hoohuoi a kekahi poe, a me na pane ana mai a kekahi poe, e pili ana no ke kumu i lilo ole ai na poe Hawaii maoli i poe holo mua maluna o na hana waiwai o Hawaii nei, ua nui loa ko makou kahaha ana.  Eia na ninau i hoopuka ia mai.

       1.—Heaha la ke kumu i loaa ole ai i na poe Hawaii na kulana kiekie iloko o na oi hana o ko lakou Aupuni?

       2.—Heaha ke kumu i hiki ole ai i na poe Hawaii ke noho ma na oihana kalepa kuloko o o ko lakou aina?

       3.—Heaha la ka mea e lawelawe ole ai na Hawaii ma na kulana hana liiliii o ko lakou aina?

       He hookahi wale no a makou pane e lohe ana, mai ka aoao e hai aku ana, oia hoi keia.

       Aole e hiki i ka lahui Hawaii no ka mea; aohe o lakou kupono ma na ano a pau loa, e noho e hana, a e lawelawe ia mau mea.

       Malia, ua pololei io paha ia ia pane ana, ma ke ano pili pakahi, aole hoi ma ke ano pili lehulehu, e owili ana i na mea a pau loa iloko o ia huina o ka hemahema a me ke kupono ole.

       O ka maa o kekahi lahui ma ke alakai ana i na ano hana a pau, oia kona mea nana e a’o iaia, e ike oia i na mea kupono a me na mea kupono ole ana e hana ai no ia lahui.

       Aole hiki i kekahi lahui opiopio, nawaliwali, a maa ole i na lawelawe hana ana, ke loaa koke ka makaukau nona.  Aole loa.  O ke keiki bebe a me ke keiki opiopio loa, aole oia i makaukau e alakai pololei iaia iho, ke ole kona makua e kokua iaia.  Pela na Lahui, a pela no na Aupuni a pau.

       Nolaila!  Heaha la na kumu i loaa ole ai i na poe Hawaii na kulana kiekie iloko o na oihana o ko lakou Aupuni?

       1.    Aole no lakou i a oia, a hoonaauaoia e makaukau ai no ia mau kulana.

       E nana i na Aupuni e aku a me Iapana.  Pehea la lakou i keia wa?  Aia no ia lakou ponoi na Iapana ka noho ana o na kulana kiekie maloko o na paemoku o Iapana!

       No keaha i paa ai ia lakou ia mau kulana?  No ka mea, ua hoouna lakou i ko lakou poe keiki e hoonaauaoia ma na aina e, e loaa na ike e noho ai ma ia mau kulana, a i ka wa e pau ai ke ao ana, a puka pono mai, hoi no kela keiki a noho hana maloko o na oihana o kona aina ponoi iho, a mahope ua pii ae iluna, a noho ma na kulana kiekie o ke Aupuni.

       Pela anei ma Hawaii nei?  Aole loa pela.  He mea hoole loa ia ka hoouna ana i na keiki Hawaii e hoonaauaoia ma na aina e mai mua loa mai, a koe wale iho nei no i ke au o Gibson i ka 1880 mamua iki a mahope koke iho o ia wa.

       No keaha hoi keia hoao ikaika ole ia, e hoouna e a’o i na poe opio Hawaii ma na aina e, mai ka A.D. 1840 mai?

       No ka mea, ua ike no ke Akua, i ka la e ai ai oe ia mea, e like no oe me ke Akua ka ike i ka pono a me ka hewa.

       Ua ike no na poe haole, e alakai ana, a e hooponopono ana iloko o ke Aupuni Hawaii mai mua mai.  Ina e a’o ia na keiki Hawaii, alaila, e like puana no ko lakou ike a me ko lakou naauao ma ka hooponopono Aupuni ana me ko na haole; a ina pela, alaila, e pau auanei ko lakou noho ana ma na oihana o ke Aupuni Hawaii.

       Nolaila, ua piha pono maoli keia mau makahiki he @aneane kanalima i na poe kiu e noho ana iloko o ke Aupuni Hawaii, e hoao mau ana e pale i ka ninau e hoea mai ana iloko o ka Hale Ahaolelo e koi ana i haawina no ka hoonaauao ana na poe Hawaii opiopio.

       I ka wa e laweia mai ai kekahi hoi, a palapala hoopii, a olelo hoohelo paha iloko o ka Hale Ahaolelo, ua ala koke mai la ka makaala o na poe kiu, e kue i ka haawina dala, no ka hoonaauao ana i na opio Hawaii ma na aina e.

       Ua hoea mua mai keia mau olelo kue mai na poe haole Alii a Lunamakaainana hoi, e noho kiu ana iloko o ka Ahaolelo, a na lakou mai hoi i pu-a iho i na poe Hawaii Alii Ahaolelo a me na poe Lunamakaainana hoopili wale malalo o na haole.

       Heaha la ka lakou mau olelo pale?  Eia:  (1) Aole oi aku ka naauao ke hele i ke kula ma aina e.  (2) He mea hoolilo dala wale no keia, oiai, he loaa no ia ike maanei nei me

 

[next column cut off]