Ke Aloha Aina, Volume I, Number 31, 21 December 1895 — Page 4

Page PDF (854.74 KB)

This text was transcribed by:  Pat Souza
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no a

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Napeya na ka Lahui II  au.

 

L. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

E. L. Like, Hope puuku.

HONOLULU DEKEMABA 21, '95.

 

KE ALOHA AINA OIAIO

 

            O ka hanau ana o kekahi kanaka maluna o ka lepo i ewe mai ai o kona mau makua Hawaii nana mai oia, oia iho la kona mea i kuleana ai iluna o Hawaii.

            O kona manao ana e paa i na pono pilipaa a ke Akua i haawi mai ai iaia, i kona la mua loa i hanu ai i ke ea o na Mokupuni o Hawaii nei.  A e hoomau i ka paa ana me ka hoolilo ole a hoohui ole aku i kona aina hanau, no kekahi Aupuni okoa aku, he aloha aina oiaio ia.

            Aole aia o ka poe i loaa na aina wale no, a koe ana na poe lehulehu wake e noho ana ma Kawaii nei, me kahi apana aina ole.  Aole loa pela.

            O na mea a pau loa i hanau maluna o ka lepo o Hawaii nei, he kuleana no ko lakou, a e like no hoi me na olelo ana o na kanawai o ka aina, pela i loaa ai kekahi kuleana i na kanaka Hawaii e pakui a e kaupale ana i ko ke Akua Mana i haawi mai ai i na kanaka.

            Ua kuhihewa loa ke Kuokoa! a ke olelo mai nei, o lakou o ka poe hookahuli aupuni lanakila, mamuli o ka hana naauao akamai, o lakou ka ke aloha aina, a o ka poe hoi i hoole loa i ka hana hookahuli aupuni, o ka aina a lakou i noho aloha ai, o lakou ka ka poe aloha aina ole.

            Kupaianaha!  Lua ole ka lapuwale o keia manao o ke Kuokoa!!  O ka powa a me ka aihue e lanakila ana maluna o kekahi ohana nawaliwali, na laua i hao ae@@@ na lako a me na pono o kela ohana, mamuli o na hana maalea akamai;  oia ka ke kapaia e ke Kuokoa he aloha ohana!  A o ka poe i pio o kela ohana, he aloha ohana ole ia, wahi a ke Kuokoa.

            Makonakona no hoi na olelo a ka poe i hahai aku, mamuli o na a'o ana a ka poe nana i kumakaia ia Hawaii nei.

            He mea oiaio ka olelo a ke Akua, ua hoea mai ke kanaka i keia ao mai ka opu mai o kona makuahine, aohe mea ma kona lima ana i lawe mai ai.  Aole loa.

            A i kona noho ana maluna o Hawaii nei, ua lawelawe hana oia, a loaa ke dala, ka lole, ka ai, ka hale, na holoholona, a he laki loa hoi, ina ua loaa he wahi apana aina iaia.

            Mamuli o na pilikia o keia noho ana, ua lilo hou aku kekahi waiwai i loaa i kela kanaka, a i kekahi wa, ua lilo hou aku kona aina, kona hale kona mau holoholona, aia ma ka lima o kekahi mea dala kahi i paa ia ai.  Aka, pehea la kela kanaka?

            E nana mai kakou iaia, ua koiia mai la oia e lawe i ka hoohiki ana no keia Aupuni Repubalika, alaila, pau kona pilikia.  Noonoo keia, ae, he mea pono loa keia e ae au e kakau hoohiki.  kakau oia a hoohiki aku la, -- noho wale iho nei, a mahope hele hou mai nei kela mea nana i hookikina e hoohiki, e koi e hookaa koke mai oia i kana mau dala i aie ai. 

            Auwe! wahi a ua kanaka naaupo nei, ua kuhi ka au, ua pau hoi kela pilikia mamuli o kau olelo ana mai e hoohiki aku au! O!  Aole !  He mea aha anei ia, he wahi kakauinoa wale iho no.  E hookaa mai oe i kou aie!  A mahope, ua nui na hooikaika ana e pale ia ai kela pilikia i loaa i kela kanaka!

            He nui na poe i loaa like ia mau haawina; aka, aole nae kekahi poe i hoolilo aku i kela manao aloha aina i mea e pale ae ai i keia mau mea pili i na pilikia waiwai wale no.

            He mau Acao, a he mau Hui ka i kukuluia mai ka wa mai mahope iho o ka hookahuliia ana o ke Aupuni Moi i Ianuari 17, 1893.

            A ia wa no ua kukuluia he Hui Aloha Aina o na Kane ma Feberuari 1893, a mahope mai ko na Wahine, a mahope @@@ hele laha aku la ma na Mokupuni a pau o ko Hawaii Paeaina nei.

            A ia wa no, ua hoala ae na poe hookahuli aupuni i mau ahahui no lakou malalo o ka inoa nui, he hui Hoohuiaina.

            Ua moakaka loa na inoa o na aoao a me na hui, a me ke kulana o ia mau inoa.

            Alaila, i mea aha ka ke Kuokoa e hoolauwili ae nei, a e lilo o lakou ka ohana o ke Aloha Aina?  Aole loa e hiki, ua paa ko makou inoa Aloha Aina ia makou, a o ka inoa Hoohui Aina ia oukou.

 

Ko'u Hoomanao Ana ae, ua Pau aku Lakou i ka Haia.

 

            No na makahiki he 23 a hiki i keia la, a oiai au ma ko'u komo mua ana mai i ka Hale Ahaolelo Aupuni Moi o ka 1872, a mai ia wa mai ko'u hoomaopopo ana a hiki i keia la.  Ua ike au i na Moi, na Alii Ahaolelo, a me na Llunamakaainana he nui wale.

            Na Alii i hanau Alii maoliia o ka aina, na poe kaulana i he luia na poe naauao, a me na mea i hoomaopopo mau ia e na mea a pau.

            I keia wa nae, aole lakou.  Ua mehameha ko Hawaii kulana i ike mua ia, i ke au o na Alii hanau o ka aina i hala aku e like me ka'u mea i ike maka maoli ai.

            O ka Moi Kamehameha V, ua hala aku oia.  O na Moi Lunalilo a me Kalakaua, ua hala aku laua.  O na keiki Alii Leleiohoku 1 me 2, ua hala aku laua.

            O na Alii wahine Keelikolani, Pauahi me Kaleleonalani, ua hala aku lakou.

            O na Makua Alii Kekuanaoa Kanaina me Kekelaokalani, ua hala aku lakou.

            O Kekuokalani, o Likelike, o Kekaulike, o Poomaikelani, a me kekahi o na Keikialii, ua hala aku lakou,

            O na Alii Kiaaina, P. Nahaolelua, P. Kanoa, S. Kipi, J. M. Kapena, a me John O. Dominis, ua hala aku lakou:

            O na Alii o ka Hale Ahaolelo o Henry Kahanu, o H. Kuihelani, o John P. Parker, me Thomas Martin, J. Moanauli, W. L. Moehonua a me Simon K. Kaai, ua hala aku lakou a pau.

            O na Lunamakaainana: G. Kamauoha, D. H. Nahinu, G. W. Pilipo, H. N. Kahulu, S. Aiwohi, J. Kupahu, G. W. D. Halemanu, R. P. Kuikahi, L. Kaina, Palapala Hupu, Daniel B. Wahine, J. W. Kumahoa, J. Kahananui, J. Lonoaea, Thomas Birch, N. Kepoikai, J. N. Nahaku, Luther Aholo, W. M. Gibson, J. Kaluaoihaole, J. Komoikeehuehu, J. Kahai, L. Mikalemi, Edwin B. Boyd, Sam Paaniani, Z. Poli, J. Kaoliko, J. Kaanaana, J. Paikuli, Beni Naukana, J. Kupau, D. Kaukaha, J. H. Kapuniai, M. Koakanu, G. P. Palohau, J. Kauai, W. H. Naihe, J. Nakookoo, J. Nakaleka, Sam Kuapuu, G. B. Mahoe a me kekahi poe e ae.

            Ua pau aku keia poe i ka hala iloko o keia mau makahiki a koe kakaikahi wale no na mea e ola nei, a'u e ike nei.

            I ko'u hoomanao ana ae no keia au o ka noho ana, ua hala aku lakou maloko o na makahiki he 23, a u e ola nei.

            He huina lehulehu keia o na poe o Hawaii nei i pau aku la i ka hala.  O na ulia a me na poino i hoea mai, mahope mai o na makahiki o ko lakou ola ana, aole lakou i ike ia mea; aka, o na poe kakaikahi wale no i koe mai e ola nei, oia ke ike nei ina inea o keia noho ana.

            Owai ke pani mai ana i na hakahaka o na poe Alii, na Alii o ka Ahaolelo a me na Luna makaainana ma keia mua aku?  Auhea ka lakou mau mamo a me na ohana o ko lakou mau puhaka?  Ua neoneo!  Aole mea e pani ana !!

            O ke au hou a me ke ano o ke kulana noho hou, he mea ia e hoopau ana i na poe Hawaii mai ko lakou aina aku a me ko lakou mau home hoi i hanau ai.

            Aole lakou i hoi hou mai iluna o Hawaii nei, aka, o kakou ke hele aku ana e moe pu me lakou a e waiho pu iloko o ka lepo o Hawaii.

 

KA HUAKAI I NUKILANI.

 

            Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Alameda i ke kakahiaka o nehinei, ua hoi mai ka Loio Kuhina W. O. Smith a me George Wilcox, mai ka laua huakai makaikai aku nei ia Nukilani.  Heaha na mea ano nui i hoakakaia ma ka laua huakai makaikai ia Nikilani?

            Ma na hoakaka ana o ka nupepa Hera'd o Nukilani, ua hoikeike ia ae na kamailio ana aku a na Hawaii i ka poe kakau nupepa, no na mea e pii ana i ka laua huakai o ka hiki ana aku, oia hoi, no ke ano o ka hoohana ia ana o ke kanawai o na aina hookuonoono.

            Ua hooia aku na Hawaii i na mahalo ana no na hookipa maikai ana mai a na Luna o ke Aupuni ma Nukilani, a ua malialo no hoi i ka hooponopono ana o ka aina mamuli o na kanawai o ia aina, a ma kekahi, ua like oie loa me ko Hawaii nei.

            Ua loaa ia laua na kuhikuhi ana, mai ia Kuhina Nui Seddon mai, a mai ke Anaaina Nui Perry Smith, a me Sir Robert Stout.  Ua haalele laua ia Auckland, a ua hele kaapuni a i Wellington,  Christ Church, a me Dunedin, a hoi hou ma Wellington ma ka aina, ma na aina o na lokowai, ua ike ia loko Iaupo, ma ke ala e hiki aku ai i Rotorua, a hoi hou aku la i Auckland.

            Ua olelo aku na Hawaii.  Ma Hawaii, he lahui kanaka ko ma kou o na ano like ole aka, maenei nei, he hookahi wale no ano lahui.  He maikai ko oukou kulana ao hoonaauao ana maanei nei, aka, ma o makou la, he pilikia no, aka, ua kau nui aku nae ka manaolana maluna o ka poe, noonoo pono a ka lahui.

            A he manaolana ko'u no ke kulana ola o ka aina, mamuli o na hana hooulu a me na hana hooholo mua e wehe akea ia aku ana ma keia mua aku.

            Ua ike iho nei maua i na hoohana ana o na kanawai o ko oukou aina, a me na ao a kuhikuhi ana no ka hoohana ana.  E hoi aku ana au i Hawaii me ka piha hauoli, ua loaa hou ia'u keia ike mamuli o ka hiki kino ana mai nei ianei.

            A ke manaolana nei au, o ke kalepa ana, ka launa ana, a me na mea like mawaena o Hawaii a me Nukilani, a me na Panalaau e ae, e hoomau ia aku no ka ulu nui ana aku, a lilo i mea pomaikai nui.

            Wahi hou a na Hawaii, aia no he pilikia nui ma ke kaupa le ana mai i na limahame@@@ nei he hookahi wale no @@@ hui e olelo ana i ka o@@@ kahi, aka, ma Hawaii @@@ iho ana makou me na h@@@ ole elima, oia hoi na p@@@ waii, na Enelani, na Puk@@@  Pake a me na Iapana.

            Ua olelo hou aku la @@@ Hawaii.  He elua mau m@@@@ manao nei, a u e kaena @@@ no ka Paeaina o Hawaii, @@@ ke Telepona a me ke @@@.  Uila, ma keia mau mea, @@@ loa aku makou mamua @@@ kilani nei.

            Ma Honolulu, aia he@@@ mau Telepona i hooh@@ ke kikowaena, a ua oi @@@ ka ma'kai o ia mua a me @@@ hoohana ana, mamua o @@@ kou o anei nei.

            Aole o makou lawelawe @@@ na ano paikihi.  Telepona @@ ko, e like me ka oukou @@@ nei, koe wale no, ma @@@ Kuaaina loa.

            O ka poe e hoao a@@@ oukou ano Telepona a @@@ makou, e olelo mai a@@@ o ka makou ka oi o ka @@@ loa.

            A no ke kukui u@@@ aole loa au i ike kekahi @@@ nakauhale ma Nukilani, @@@ malamalama maikai ia i @@@ e like me ko Honolulu.

 

Ke Olai ma Hawaii

 

            Mamuli o na hou @@@ mai nei mai ka@@@@@@ Hawaii, a pela no @@@@ Maui mai, aole @@@@@ hiona hoopoino @@@@ e like me na m@@@@ ia aku e kakou @@@@@ ko na makahiki @@@@@ hala aku.

            Ua hoikeia s @@@@ na olai no kai hoonau@@@@ Hawaii aole nae he m@@@@loa, i oi aku mamua o  Honolulu nei a me ko M@@@@.

            O ka hiohiona o Ki@@@@haule loa kekahi wahi@@@@ nu loa ilalo, a aole hoi@@@ aku o ka a ana o ke @@@ koe wale no ka uahi @@@ mau ho ia.

            Aia a mahope aku @@@ ea ae ke ahi pele eluna @@@ikeia aku ai kona ho@@@ i ke ahi ai honu @@@@@ maikai no ko iaw@@@@ mea, aole he mau po@@@@ ia lakou.

            Ma ka hookuku @@@@@ ia mawaho o ke kahua ku@@@@ kiki i ka Poaono @@@@@ hai Welcome a @@@@@@ eo i ka inoa mua, @@@@@ a ka Maile.

            Ma ka po Poajuna o ka @@@@ ua lawe aihueia kekahi mae @@@ puhi mai kela halekuai @@@@@ kihi o na aianui Moi me @@@@@ aoao mauka, ma Ewa @@@@@ Hopp kuni lako hale.  O ka @@@@ na ukana i loko i ka aihueu @@@.  Eia nae kahi mea @@@@@ kela aihue i hanaia ai im@@@@ o ka Oihana Makai a pehea @@@ ole ai. E ala no hoi paha.