Ke Aloha Aina, Volume II, Number 2, 11 January 1896 — Page 3

Page PDF (876.58 KB)

This text was transcribed by:  Val D'amato
This work is dedicated to:  Christel, Boz and Cody

KE ALOHA AINA

 

POAONO IANUARI 11, 1896

 

 

 

 

Hawaii nei, ma kona ili (area) a ua aneane kokoke loa ka hoi oia i ke Kikowaena o ka laina, mawaenakono o ka umi hora a me ka umikumamakahi hora o ke kaei honua, a o ka like ole mahuahua mawaena o ka manawa kumau a me ka manawa kuloko, ua hoopau ia aku oia.

Ke olelo nei ka P.C. Advestiser, o keia kohoia o ka 175 30' aole no ia i mamao loa aku, mai ke kikowaena aku o na mokupuni.  Pela anei ka oiaio?  Alaila, ua haalele loa ia aku la ka Necker Island i ke Komohana?  Aole auanei ia he mahele iloko o ko Hawaii nei Paemoku?

Me he la, no ko lakou nei makemake ole i ka hora 1 28' 34" ka hoike manawa aumoe o La dana, molaila, ua lawe ia ae nei ka nora 1.30 i panai no ia manawa.  Aka, he pololei anei keia?  Aole loa.  No ka mea, ke hoike mai la ka minute 1 a me 26 sekona ka like ole, i ke paewaewa o keia hana.

O ka mea i maa i ikeia ma na Aupuni Kukule Meridiana Kumau, aia kahi hoomaka maluna o ka ili-aina maloe, aole maloko o ke kai, a o ko Hawaii nei hoi, aia iloko o ka hohonu o ke kai o kaieieloko e hookumuia ai.  he au hou keia, a he mea hou no hoi ko Hawaii nei Standard Time.

 

KE ULAWENA LA KE AHI O KILAUEA.

 

Ma na hoike o na palapala i loaa mai nei, aia ka Wahine o Kalua Kaulana o ke ao nei, ke hana 'la i kana hana mau, he hoale i na papa pahoehoe i hoohehecia e ke ahi ai-honua.

He mea mau no ia no ia wahi, a he kahiko no ia no ko Puna kuahiwi ma ka olelo a ka poe i hala aku.

O ka wa kupono keia no na poe makaikai ahi pee e hele ai, oiai, ua maikai ke alanui, a ua nohoia ka nahele e na kanaka ma na aoao a ke kamahele e pii ai no kahi o ke ahi kaulana.  He mea oiaio loa ka olelo a kahiko.  "Aole no i ike ke kanaka i na nani o kona wahi i hanauia ai."

He nui na poe i hanauia ma Puna, a ma Panau hoi, kahi kokoke loa i kahi o ke ahi-pele; aka, aole nae lakou i ike iki ia mea nani kupanaha o kona aina i hanau ai.  O ka malihini mai ka aina e mai, ua ike oia, aka, o kela poe i hanauia ma Puna, a ma Kau, a ma Hilo iho, aole no lakou i ike iki ia wahi.  He kakaikahi wale no na poe i ike ia ahi kaulana.

He ehiku o makou magawa kaawale i kipa aku ai e ike ia wahi, a ke mau nei no na hoomanao ana ae, no kona kulana eehia, kilakila, anoano a walohia ke nana aku.  He mea i hoopahaohaoia i ke kanaka noonoo a me ka mea e paa ana i kekahi hoomanao, no na moolelo kahiko o Hiiaka ma i hoonohonohoia ma na kulana e waiho nei.  O kona mau ulu laau, kona aa pahoehoe, e waiho palahalaha ana ma ka aoao Ilona a me Komohana, kona mau pali kiekie, na mawae hohonu, na mahuwai mehana e pua mau ana, a o na tausani o na kumulaau ohia e ku ana iwaena o ke one a me ka pahoehoe, o na haneri eka i uhi paaia e na ohelo papa, ohelo maoli, ohia lehua, na painiu a me kona wahi e hoopuka ai i kona salafa (kukaepele)  A o ka oi loa aku, oia no kona loko wai ahi weliweli e baila ia ana me he umu hoohehee hao la.

E hoike ana ia mau mea a pau loa i ko lehova Nani a me Kona Mana!!

 

 

KA NUI O KA HOOLILO DALA

He mea koikoi a kaumaha no ka Lahui, ka auamo ana i na haawe Aie Lahui e kau ana maluna o ko lakou mau poohiwi i kela la keia la o ko lakou ola ana.  O na lahui mana nui o Europa, ua kuapapanui launa ole ka nui o na dala i hooliloia no ka malama ana aku i na pualikoa, i mea e ola ai lakou no ke ku pale makaukau ana aku i ko lakou mau enemi.

E nana iki mai kakou i keia mau Aupuni elua o Europa, oia o Geremania a me Farani, a penei;

O ka lilo no ka la hookahi o ke Aupuni o Geremania, no ka malama ana i na koa, he 236,000, ua like ia me $1,900,000! a i ka makahiki hookahi, ua like ia me $693,5000,000!!  Aole i kana mai ua mea he dala i heoliloia no na pualikoa!  Ua like ia me 75 keneta ka uku o ke koa hookahi no ka la hookahi.

O ko Farani pualikoa hoi, nona na kanaka he 2,2000,000 ka nui, ua lilo ia lakou he $2,000,000 i ka la hookahi oia hoi he 90 keneta ka uku o ke koa hookahi.  A e pau ana ia lakou he $730,000,000! i ka makahiki hookahi, no ko lakou uku wale no.  Aole i kana mai ka nui o ke kaumaha o ka lahui i ka huli ana i kahi e alo ae ai i kekahi mau kaumaha.

Aohe palena o na Aupuni e noke nei i ka aie dala.  I mea aha la?  I mea e malamaia ai ko lakou noho maluhia ana, ke hiki hoi pela, a i ole, ua lilo pu aku ia mau mea a pau loa i pio na ka enemi.

 

Ua mahuka aku he 7 mau luina o ka mokupe Tam o' Shanter, ma ka la ine hinei.

 

Ke malamaia nei he Kula Lahui no na ano a pau loa ma ka Halekula nia Koleaka, he hooniakaukau' ana keia no ka poe ike ole i ka heluhelu a me ke kakau.  A i na e loaa ke ike, o ke kupono no ia i ke koho balota.

 

KA MOKUKAUA ITALIA,

Huakai Kaapuni Honua a ka Moku kaua Christoforo Columbo.

 

Ua hoea mai ka mokukaua Italia Christoforo Colombo, ma ke kakahiaka o ka Poalua nei, Ianuari 7, malalo o ka hookele ana mai o kona Aliimoku Nui Bertoloni, mai na paemoku mai o Tahiti, iloko o na la holo he 11.  E noho ana paha oia maanei nei a noa keia pule, alaila, holo aku no Victoria ma Vanekoua, alaila, kipa aku i Esquimalt, a huli hoi mai mailaila mai a i Kapalakiko, alaila, huli aku ma na kapa kahakai Komohana o Amerika Waena a me Amerika Hema, a hoea loa aku no ka Hema loa, a maloko aku o ke kowa o Magellan, a puka ma kela aoao, alaila, pii ae ma ka aoao Hikina o Amerika Hema, ma ka Moana Atelanita, a kipa ae ma Rio de Jeneiro alaila mai laila aku, huli hoi loa aku no ka aina o Italia.

Ua haalele mua keia moku ia Venice, kekahi kulanakauhale o Italia, i ka mahina o Novemaba 1894; a nolaila, ua oi aku mamua o hookahi makahiki kona holo kaapuni ana.  He elua makahiki nae ka loihi o kona hookohu e holo ai.

O na wahi ana i kipa mai ai ma keie huakai holo moana, oia no Port Said, ma ka nuku o ke Alawai o Zuesa, o Adena, o Bomboy, Colombo, Calcutta, Rangoon, Singapore ma ka aoao Hema o Malaka, o Bongor, Hongkong ma Kina, Shanghai, Nagasaki ma Iapana, Kobe, Iokohama, Valdivostock ma Siberia, Siberia; alaila, huli hoi hou ma na kapakai o Kina, a ia wa ike pono i kela kaua nui ana o na aumokukaua mawaena o Iapana me Kina; a mai laila aku i Manila, a i Batavia ke kulanakauhale o ka mokupuni o Java; a mai laila aku holo loa i Adelaide, Melbourne, Kikane, ma Australia, Tasmania, alaila, holo i Wellinton a me Auckland ma Nukilani, alaila, holo mai nei iluna i na mokupuni o Figi, a i Tonga me Samoa, alaila, holo ae la i Tahiti, a mai laila huli mai nei pii iluna nei a hoea i na Paemoku o Hawaii nei.

Ua kukulu ia keia moku ma Venice Italia iloko aku nei o ka A.D. 1892.  O kona loihi 248.5 kapuai, a he 37.1 kapuai ka laula, a he 16.8 kapuai ka hohonu, nona na tona he 3,400 ka nui.

He moku kiakolu oia, me na pea e hiki ai iaia ke holo he 12 mile i ka hora hookahi, a ina me ka mahu, alaila, ua pii aku kona holo iluna a i ka 17 mile i ka hora hookahi.  He moku kila holookoa oia i kapiliia ai.

O kona mau lako kaua, he 6 mau pu 4 3/4 iniha, a 4 pu kani alapine, a mawaho ae o laila, he mau heluna o na pu liilii iho.

O ka lilo no ke kapili ia ana he 786,000 paona dala Beritania, oia hoi he $3,930,000.  He 19 ona mau Aliimoku, a me 225 poe kanaka.  Eia iluna ona ke Duke o Abruzzi, oia ke Keiki Alii Luige.

 

KO HAWAII KULANA WAIWAI

Mamuli o ko makou hoomaopopo ana i na kulana kupilikii i loaa i na Aupuni ma na aina e, maloko o ko lakou mau hooponopono waiwai ana me ke dala.  Ua loaa no hoi he manao ui aku i ko kakou kulana maluna o ia kahua e pahola ia mai ana, ke hoea io mai hoi.

He akea na olelo aelike mawaena o na lahui a me na Aupuni ma kekahi ano, mamua ae o na aelike i hanaia mawaena o ke kanaka a me ke kanaka, a mau kanaka paha.

Ma ko kakou hoomaopopo ana i na pii ana a me na haule ana o na ana waiwai io maoli, maluna o na kukai dala ana, ua loaa na mea e hookuiheia ai ia ano, ina ia e hoea mai ana a kiei ma ko kakou mau ipuka huli waiwai.

Ke hoomaopopo neikakou, ua pii loa aku ka uku panee o ke dala ma ka aina o ke dala i hana ia ai mai ka 3, a ka 7, a ka 9 a ka 12 keneta uku panee no ka makahiki hookahi.

A ina i nui loa ka pii ana o na uku panee o na dala, alaila, aole anei e oi hou aku ka pii ana aku o ka ukupanee o ke dala ma Hawaii nei, kekahi aina aohe ona mau lua dala ponoi?

I na ua loaa i ko Amerika poe ka poino, a me na ehaeha ma ka ukupanee kiekie o ka lakou dala i lawe aie ai ma kahi nui wale o ke dala, alaila, aole anei e oi loa aku ko kakou ehaeha a me ke kaumaha maluna o keia mea hookahi he dala?  Mai manao kakou, he mea noho mau ia ma kahi hookahi?  Aole loa!  He mea like loa keia, me ka ma'i lele.

 

Ua lawe ia aku ma ka Poakolu nei e ke Kilauea Hou, he mau ma'i Iepera no ka aina o ka ehaeha.  Aloha no lakuu.

 

KA AWA ONA O PUNA

UA makaukau ka mea nona ka inoa mala'o iho nei e hoolako aku i na poe Laikim a pau loa i makemake i Awa na lakou e lawa piha ai ka makahiki holookoa.  O na AWA Ona kaulana o Kahiu a me Hiulani, ua hele a lena ka aka, ua nui ka Ona ke inu aku.  Eia ia ma ko'u lima ua makaukau no na kauoa mai.  E loaa no au ma Hilo, Hawaii.  E hele mai a hui kuka me a'u, a i ole ia, launa leta paha, a pela aku.  D. DEAAKOLO. Hilo, Hawaii, Dec. 17. 1895 Imwkly.

 

AINA KUAI

KELA PA HALE A ME KA HALE E waiho nei ma ka aoao mauka o ke Alanui Kula mawaena o ka uwapo o Waikahalulu a me ke Alanui Liliha, nona ka ili he 36 hapa haneri o ke eka.  No na mea i koe e ninau ia.  ENOCH JOHNSON.  dec. 19 - 2wk dly