Ke Aloha Aina, Volume II, Number 2, 11 January 1896 — Page 8

Page PDF (837.89 KB)

This text was transcribed by:  Jan Pappas
This work is dedicated to:  Maiko Doi

KE ALOHA AINA

 

HE MOOLELO KAAO

--:NO NA:--

HOAHANAU ELUA.

--A I OLE KE—

Alahele Pohihihi.

--A O NA—

Opuu Pua Elua.

HELU 14@

     He  pono hoi paha ia, ina i olelo mua mai la hoi ua hoa’loha nei o maua e kulai ana oia ia maua, ina ua eha io ia maua, a hooki ae la ua kaikamahine la i kana kamailio ana.

     Iloko o keia wa a ua kaikamahine la i hooki iho ai i kana kamailio ana, ua huli ae la o Hanora i kona pokii a pane aku la. E kuu Harinosa, he mea oiaio ka ko kaua wahi hoa’loha i hoike iho nei, no Helena io no kela mau kaikamahine, ae, oia hoi ka’u e noonoo ae nei no ka’u wahi i ike mua ai i kela @ au kaikamanine, a ke o’e au e kuhihewa o na kaikamahine alii no kela, ae oia no, wahi a Hanora i pane mai ai.

     No na kaikamahine hoi, i ko laua ike ana mai ia Harinosa e hele aku ana, ua hoopuiwa loa ia laua, mamuli o ko laua ike ana mai o ko laua hoakula no keia e hele aku nei imua o laua, a lele mai la kekahi kaikamahine a puliki iaia a pela no hoi keia me ke kulu ana iho o kona waimaka iaia e hoomanao ae ai i ka wa e hele ana i ke kula.

     No kekahi mau minute pokole keia mau haawina i h@kau iho maluna o lakou a mao koke ae la no. Mahope iho @ wa, ua hoike ae lakou i ko lakou mau moolelo ia lakou iho me na manao hau@ no ko lakou hui auau kahi hookahi, a me he mea la he mau hoahanau like lakou mai ka puhaka hook@ mai, a ua lilo ae la hoi ua mau kaikamahine la i mau kaikuahine no Hanora ma, a no laua paha keia mau wahi lalani hooheno:

     Mai hoi kaikuahine mai olua,

     i ka la o ka nape,

     Pu ka manene,

     Paa ole ke kaohi iho.

     i ka pau ana ae o keia a @ e keia i ka hemo mai na um@i mai o ka ehaeha ua hoonoho ia aku la na mak@ L@paina ma i mau Moi no ua aupuni ia, a ua lilo hoi ia i mea e hoohauoli  aku ai i ka manao o kela a me keia o lakou a ua holo ike ae la hoi ia manao mawaena o na mea a pau.

     Ma kekahi la a@, ua liuliu iho la o Hanora ma e hoi no ko lakou aupuni ho, a mamua hoi o ko lakou hoi ana ua hele mai la kela a me keia e ike i lakou nei, me ka haawi mai hoi o na mea a pau i ko lakou hoomaikai ia lakou nei, e no ke ana hoi i ka uwa, a wawalo hele ae la na leo ikuwa o ka piha hauoli.

     Iloko o ka wa a na leo kupinai o ka lehulehu e w@waio hele nei, oia ka wa a na kamahele i haalele aku ai a huli hoi aku la no kahi e hiki aku ai i ka puka o ua aupuni nei. Ia lakou i hiki aku ai ma ka puka, ua luu mua aku la o Hanora, a mahope aku o Harinosa a me na kaikamahine, a mahope loa aku hoi kahi Warita a okuku like ana lakou mei iluna me he ia la a pae loa aku la lakou nei i kula.

     i ko lakou nei wa i pae aku ai ma kekahi aoao o ua lokowai, ua huli ae la o Harinosa iluna o ka lewa nuu me na hiohiona o ka piha hauoli palena ole no ka ike hou ana i ka mehana o ka la, a pela no hoi i h@opiha pu ia aku ai na puuwai o na kaikamahine i ka hauoli, me he mea la, ua hanau hou ia mai i keia ao.

     A ua hoopiha loa ia lakou e ka hauoli no keia mau mea hou, a oia ka lakou ekolu i haule iho ai ko lakou mau kuli ilalo a hoomaikai aku la i ka Makua Lani no kona hoopakele ana mai ia lakou mailoko mai o kela lua kupapau, a lakou i manao moa ole ai e pakele ana.

     No kekahi mau minute keia noho ana o lakou ma ia wahi. Ua ku ae la lakou a hoi aku la no ka hale a Hanora i hiolani ai i na wa i hala aku mamua me kana aikakane Lopaina i hala aku ma kela ao, ana i hana aku ai me na lima menemene ole o ke aloha ole maluna o Lopaina ka opu a’oha nana i huna ia Hanora mai ka maka mai o Ha ma, aka, he mea ole ia mau hana maikai imua o Hanora.

     O kona kumu nui wale no i kau aku ai i keia hoopai maluna o Lopaina, i kumu e loaa ai kona pokii, mamuli o kona ike ana aia ia Lopaina na mea mana e hiki ai ke loaa he alanui nona e hiki koke aku ai ke loaa kona pokii a i kokua ia mai hoi e kahi ilio N@rela a me kahi Warita, a e ike hou ana no kaua i kahi ilio ma keia mua aku i oi aku kana mau hana kupanaha o ka maalea. A na @a mea i kono aku ia Hanora e pepehi ia Lopaina me kona nana ole ae i kana mau hana maikai i hana mai ai iaia.

     i ko  lakou nei hookokoke ana aku ua hale nei; ua honi aka la lakou i ka aala mai o na mea-ai o ua hale nei, a na i@ mea hoi i hookahana mai i ko Hanora mau nuonuo, me kona nalu ana iho iloko ona.

     Kahaha! Eia ka paha keia ha’e ke noho ia nei e kanaka, a i ole, ua hoi mai auanei na kaikuaana o kuu aikane maikai au i hana lokoino ai, a kulu iho la kona mau waimaka no ke aloha i kona hoa’loha, a akahi no hoi oia a hoomanao ae i kona hoa’loha Lopaina mai kona wa i make ai a hiki i kela wa, a oia keia mau haawina luuluu i hekau iho maluna o ua Hanora hana apiki la.

     i ka mao ana ae o keia mau haawina luuluu i hekau iho maluna ona a ea ae la kona poo iluna, a ia wa nei i ninau mai ai o Harinosa Hanora no keia uwe ana o Hanora me ka maopopo ole o ke kumu, heaha la kona mea @ uwe ai me ke kumu o@, oia kana i ninau aku ai.

     Heaha hoi kau i kulu iho la o kou mau waimaka me ka maopopo ole o ke kumu e ko’u hanaumua? E hai mai, a mai nuna.

     Ae! E kuu pokii, heaha mai ka hoi, o ko’u ike ana aku nei i kekahi mea kupanaha, a na ia mea i hooilihia iho ia’u, oia hoi. i ko kakou komo ana mai nei ma kela puka o keia pa, oia no ko’u ike ana aku nei i ke akaku o ko kaua mau makua i ke kau ana mai nei mao a naio koke aku la no, a oia ka’u i kulou iho nei a kulu iho la ko’u mau waimaka no ke aloha ia laua me ke @ebia nui iloko o na haawina kulipolipe loa, a pela oe i ike mai nei e kuu pokii.

 

     i kona wa no i lohe ai i keia mau olelo (hoopunipuni) o ke ano hunahuna a Hanora me ka manao la hoi he oiaio keia mau olelo i hoopahee ia mai imua ona me he kahawai e nehe palanehe ana o ka wai ma ke kahawai, ua kulou iho la oia ilalo a haloiloi mai la kona mau waimaka o ke aloha oiaio i ko laua mau makua, me ka manao la hoi he pono keia meu hana; aka, i ka wa i haloiloi mai ai na waimaka o Harinosa, ua kulou iho la o Hanora Palo me ka hohula ana ae o na minoaka ma kona mau papalima o ke ano pahenehene i kona pokii no ka puni ana i kana mau hana, a oia kana i mihi iho ai iaia no ka hewa o kana mau hana hana aku ai imua o kona pokii Harinosa.

     A ia wa no hoi i pane hou aku ai o Hanora. E kuu pokii maikai a me ko kaua mau kaikuahine hookama; e noho oukou maanei a e hele ae au e nana i kanaka o keia hale, malia he kanaka no a loaa ko kakou kamaaina o keia aina malihini, A ina no hoi lakou e kue mai ana ia’u alaila, e kue aku ana no au e like me kahi ikaika i loaa ia’u no ka paio ana aku me ia poe ina lakou e kue mai ana ia’u, a ina hoi lakou e oluolu mai ana, aohe olelo ana no ia mea.

     Hele aku la oia no ka lanai o ua hale nei ine ke ano hoomakaukau no nae ina paha he kanaka ko loko, a pii loa aku la no ka lanai, aole oia i kau pono loa aku iluna o ka lanai o ua hale nei, aia hoi lohe aku la ia i ke pa-e ana mai o kekahi leo mailoko mai o ua hale nei i ka pane ana mai me ka leo moakaka:

     E komo mai e kuu haku Hanora, a mai makau a hopohopo no kekahi mea owau no keia kou hoa’loha, a nolaila mai makau, e komo mai. I ka wa i lohe ai o Hanora i kela leo i pa-e mai ai, ua lele ae la kona hauli no ka pu wa a ku malie iho la oia me ka haalulu nui no keia leo i pa-e mai mai pa paia mai o ua hale kupanaha nei, aka, no ka wa pokole wale no keia lelele ana o kona oili, aia hoi, ua mao ae la me he ua la i mao ae ka hikiwawe.

     Komo loa aku la oia iloko, ke mau la no kona noni ana i ka moani aala mai o na mea ai, Hoomau loa aku la oia i kana hele ana me ke k@mo hele ana ma kela a @ie keia rumi a hiki i kona hiki ana ma ka r@mi aina, a e kaku mai ana hoi ka ma@ o na mea-ai a o kani mea kupanaha wale no oia no kona ike ole ana aku i kekahi wahi kanaka hookahi e maaloalo ae ana iloko o ua rumi nei, a kamailio wale ae la no@ me he wahi kanaka pupule la ke @ oia.

     Aia la hoi ihea kanaka o keia hale e kukoku mai nei o na mea-ai, a ia wa no i pa e hou mai ai keka@i ko i ka pane ana mai. E kii aku i kou mau hoahele e lawe mai, a i ole e noho iho no e ai, a o kona noho iho ia no ia e ae me ka nana ole ae he pokii a he mau hoanele, aka, oia no kana i  nana iho no kona pono, oiai, ua hele mai la ka pololi a papani i ka houpo o ua ipo nei a kaua, a ke n@u nei oia me ka heleino aia ka pono o ka pae koke aku i ka aina, oia hoi ka (hoopiha ana i ka lua o ka inaina) i ikaika ai ka hele ana o ua ipo nei au.

     No Harinosa ma hoi, no ka loihi loa o ka hele ana a Hanora, ua manao iho la oia ua halawai paha kona pokii me na haawina popilikia ma kona alahele no loko o ua hale nei, nolaila, ua huli ae la ola a pane aku la i na kaikamahine me ka leo nahenahen o ka olu waipahe.

     E ko maua mau kaikuahine hookama, e noho malie olua maanei e kali ai ia’u, a e hele ae au e nana i ko kakou kaikuaana, malia ua loaa ia oia i ka pilikia, hoole mai la na mau kaikamahine la me ka pane ana mai. O kakou like no ke hele, mai hoohoho oe ia maua mo keia wahi, e aho no o ka kou like no ke hele, i hele aku no a i make mai, he hookahi no ko kakou make like ana, aole pela, e noho olua maanei, aole maua e noho ana, e hele like no kakou.

     No keia paakiki loa o ua mau kaikamahine la, ua ae aku la o Harinosa me ke ano hopohopo no nae no kuahine ma. Hele loa aku la lakou a ma ke alapii, pii aku la lakou me na kapuai palanehe, a komo loa aku la lakou iloko o ua hale nei e nana hele ana hoi i ka nani o na paia o ua hale nei, a komo iho la ka hoohihi iloko o lakou, komo hou aku la lakou iloko o kekahi rumi, a ua oi aku hoi ka pani a me ka maemae o ia rumi a pela no me ke kolu a hiki wale i ko lakou hiki ana aku i ka rumi aina, a ike aku la lakou nei ia Hanora e noho mai ana e ai me ka huli ole mai e nana ia lakou nei oiai no lakou nei e hawanawana ana, a pane okoa aku la o Harinosa me ka piha huhu no keia mau hana hoohoka a Hanora:

     Kahaha! He kupanaha no paha kau mau hana e kuu kaikuaana, manao iho la paha oe, oe wale no hoi ka mea i pololi. E kala mai ia’u e kuu poku ua n@ ke aku nei no hoi au i ke kahea aohe wahi mea a pane ia mai a nolaila au i noho iho nei e haupa i na mea i hoomakaukauia mai e na lima au i ike ole ai, a nolaila, mai huhu mai oe e kuu pokii, e noho mai e ai a piha aku ka houpo o kamahele i ikaika hoi ana, a noho iho la lakou e paina; ke hele la hoi ka hema me ka akau.

     I ka pau ana ae o ka lakou ai ana oia no ka wa i nalo aku ai o na mea ai iloko o ka wa pokole loa me ka nakeke ole, me ke akaka ole o ka lima kanaka nana i lalau mai a lawe aku, a ma kahi hoi o na mea ai i nalo aku, e kuku mai ana he mau bikawai i piha me na pua aala o kela a me keia o na ano like ole e popohe mai ana, a ua haalele aku lakou ia nani a hoi aku la no ka rumi hookipa a e kuku ana no hoi he mau bikawai i piha me na pua.

     E ku ana hoi ma na aoao o na alapii e pii ai no luna, he mau wahi kumu laau uuku i hana maiauia a he nani ke nana aku i na helehelena o ua mau wahi kumulaau la, aole hoi i oi ae kahi mamua o kahi, aka, he hookahi wai o ka like, a ua lilo hoi keia mau mea a lakou e ike nei i mea nana e hoohao@ oa aka i ko lakou @ noonoo o keia aina mahiani a lakou i hiki mai me ka manao hoohihi e noho no i ua hale nei.

 

PEPA HOONANI HALE

     A no mai nei i hiki mai ai na Pepa Hoonani Hale ano hou loa ma k@ Hale Kuai o Waila ma, ma ke kihi o na alanui Papu me Moiwahine,@ He oluolu loa ke kumukuai, no ka mea, he nani maoli no na Pepa o na ana waihooluu like ole.

     E kipa nui ae, a e kuai makepo@o o na Pepa i mea Hoonani no ko oukou mau home.                               WAILA MA.

my 20—3ms

 

 

HOOLAHA KU@

Owau o k@ na@

     Nei, u@ Iwilei, Ho@

kuahine pon@ Kai@

ma ka hora 10 @ p@ ka @

1896, a no ka @

hoolilo i ke awakea no @

ana i kekahi waiwai o Kai@

aukuu.

     Ma keia ke k@ ke h@

o makou @

@ i make @

pala i hana @

Popo ole i @

@

@

Honolulu @

@

@

@

 

W. K. KALEIHUIA @

 

     UA HIKI IA MAUA KE@

Palapala Ku@ H@

a me na Paala pala e ae @

Mea Ohi a Ko@ Aie, huli

Kakau K@, @ Agena no @

ke Kuai a M@raki. He ol@

ke Kuka ol@ ike ia @

o kipa hewa ke @ ia hai.

     Keena @  Aia @

iluna o ka il@  au V@

Waikiki iho @ ke alanui K@

ulu.

                             @6m d@

 

Hale-aina Weli@

Chong @

[Kihi Hema Alanui Kalepa@

Ua wehe ae @ he Hal@

     ke K@ o na A@

Nuuanu ma kahi aoao m@

Na Rula Uk@

Paina, Hale @ L@na@

Ai P@i

lou Ki a m K@p@paha@

     Pela ae la na hoouku ana@

hoomaemae @ho nei, @

mea a pau. Eleu a ma ka@

o ka pule e loaa ia ka Moi@

ka maemae ma@ . O ko ka k@

mai ka mea i m@k@ makeia.

Honolulu , Ianuari 2, 1896.

 

Ka Laauhoola a K@

O SIMOM S H

Funneito@, V@g@ Komo@

o la i ke nahu ma ka opu, he @

makahiki, ala@

manawan@ he m@

mai na, e like me he mea @

loaa heu @

iho, a manao iho la e hoao @

berlain Laaunah@

Laauhi Ok @

he hookahi kulu ola ina, a@ a@

ia’u iloko o eli@ minute.

keia mamua o na mea e ae @

no’u.” Ke kuai ia nei e na @

a kua aku ma kahi @

Benson Smith & C@

                                                                       Honolulu@

 

     O MR. D. WILE@

  pau o Black Greek, New Y@

ka kumatika ka ka lea, i o @

no maluna o i a k@ ki@

loaa ana no nae @ ia ka eha@

ka hoao ana i @

@, ua loaa k@k@ ka ole@

ke oia i kona @

la Laau Ham@ ne m@

i @ loa aku n@ na laau@

ana ke huipu@ kuai ia @

ka omole e na p@ Pa@

aku,

                           Benson Smith

                                  Agena N@

 

     O KE KAIKAMA@

a Mr. Fred W@ Holla@

ia i ke anu @ me @

ole ke hooia ia @ ke hulu @

au aia, he @ ha@

la Kunu. Wa@ P@

kalepa a Luna@

i kekahi w@

Keia Laauhoola, na @

pa@ a me na mai ma@

eha ma ka u@ kel@

kaulana keia. Aohe poino@

wi ana aku i na kamalike@

hopoino m@loko@

poe Pai ai @

                       Benson Smith

                             Agena N@

    

     Ua ulu nui ae @ ka@

ana i ke ano iloko @

a maikai loa o na @

au lapaau. K@

Kunu a Ch@mb@

lana no koo@ h@

Puu a-i, a me ke k@

Makemake ia a o keia ano@

E hoao ia ke ola, a e h@

Ka pono o ia mea. E loaa

Poe Paipai Laau, a @

                   Benson Smith

                             Agena N@