Ke Aloha Aina, Volume II, Number 3, 18 January 1896 — Page 4

Page PDF (836.83 KB)

This text was transcribed by:  Natalia Villegas
This work is dedicated to:  My mom, Victoria Villegas

KE ALOHA AINA, POAONO, JANUARI 18, 1896

 

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Napepa na ka Lahui Hawaii.

I. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

E.L. Like, Hope-puuku.

HONOLULU, JANUARI 18, 1896

KALA 13 O JANUARI 1896

 

            O keia ka la a ke Kuhina Kalaiaina o ke Aupuni i hoolaha mai ai, e hoomaka aku ai ka helu manawa kumau o Hawaii nei. E loli ana keia mai ka manawa mua, a mai kahi mua ma na huahelo o ke ana poai a me ka manawa kuloko. E hoomaka ia ana ka hookumu ana ma ke awakea o keia la, a mahope aku o laila, e laweia ana ke ana o ko ka Paeina kulana manawa ma na wahi a pau a hooponopono ia, ma ka houluulu ana a me ka hoolawe ana paha i na minute e like me ia e hoolaha ia aku ana, no ka hooponopono ana i ka manawa pololei maoli o na wahi a pau loa, mai ko Kaieieloko nei aku manawa. Nahou keia mai mua loa mai. No keia au hou na hana hou.

 

KO MAKOU HOAKAKA ANA

            Ano, ua hiki mai makou ma kahi a makou i makemake ai e hoonaauao pono aku i ko makou Lahui Hawaii i keia wa.

            Mamuli o na hapai ana ae nei o ke Aupuni Ana Kulana Mauawa hou, a ua hoopohihihi ia na manao o kekahi poe ma ia hoololi ana ae nei, a i keia wa, ke pahola ia aku nei na a'o lalau loa ana a kekahi poe no keia mea, he ana Meridiana kukulu manawa, o kela a me keia wahi ma ka honua.

            O na olelo ana no ke kokoke loa o Hawaii nei a like a like o ke apo o ka Poai o ka Honua nei, mai Ladana mai, a mai Ainaomaomao mai, a mai na aina e ae paha o ka Honua nei he mea lalau loa kela, a he hilahila loa ka poe akami i na olelo o ia ano.

            Ina e manao ia o ka Meridiana 15 30 minute ke ana kumau o Hawaii, alaila, ua hoonee hou aku ia i ke kahua kumu kahiko o ke ana ana ma Greenwich, he aneane he 170 mile ma kona aoao hikina aku, alaila loaa kahi e like a like ai na ana poai o ka honua nei.

            O ke ana-puni o ka Honua, nona na degere he 360, ua mahele ia aku ia iloko o ka 24 hora o ka manawa ana e kaa ana, ma ka 15 degere i ka hora hookai, oia hoi, ma ka 4 minute mawana i ke degere anapuni o ka Honua e oniu ai ma kona iho ponoi iho.

            Malaila no i maopopo ai i na i hoolilo ia na degere he 117 a me 45 minute i helu o ka manawa, alaila, e loaa ana no he 7 hora a 51 minute ke kaawale manawa mai Ainaomaomao a i Honolulu ma ke kaahele ana ma ka aoao komohana a koe aku he 16 hora a me 9 minute ma kela aoao aku o Honolulu, a loa hou ae o Ainaomaomao. Aole keia he mahe e like a like ana, no ka mea aole he 12 hora ma kekahi aoao, a he 12 hoi ma kekahi aoao ma ke ana manawa, oia hoi he 180 degere ma kekahi hapalua poai o ka Honua, a he 180 hoi ma kekahi ha poai i koe.

            O ka poe e hapai ana i na kamailio ana no keia mau mea he pono ke noonoo loa me ke akahele, i ole e loaa ke kuhihewa ma ke kamaillo ana i na minute o ka manawa, me na minute o ke ana poai, a pela na degere a me na hora, a me ia mau mahele e ae o ke ana manawa.

 

INA HE OIAIO?

            Oia hoi, ina he mea oiaio na me e lohe ia mai nei no ko kakou kulana waiwai iloko o keia mau la e nee nei, alaila, he mea pono ke imi koke ia na mea e hoopau ia ai na poino e ulia mai ana.

            O ka mahuahua mau o na hana hoolilo, he kumu no ia ua ike e ia, he mea e hoemi loa iho ai i ka waihona lahui.

            O ka hoolaha no ka uku ana o na bila o na mahina i hala aku, no ka manawa e hele nei, he mea no ia e hoomau ana i ka noho aie mau ana o ka wa hona lahui, no ka manawa loihi loa.

            Aole kaia he aina i piha me na lua dala a gula hoi, aole no hoi me na lua aila a lanahu hou aka, ua kau ko kakou mau loaa maluna o na oihana mahiai, a hanai holoholona hoi; a nolaila, ua uuku wale no kahi o ka auhau Aupuni e kau ai i loaa mai kono ola a me kona holomua ana.

            Ua olelo ae kekahi poe Luna Aupuni, aole no i hookana mai ko lakou mau uku no kekahi mau mahina i hala aku, a hiki i keia wa!

            Heaha ke kumu? Eia, ua nele maoli ke Aupuni i ke dala ole e uku ai.

            Ma ia mea, e ikeia ai ke ano o ke Aupuni no ka poe kakaikahi wale no, aole hoi nno ka lehulehu.

            Ua hiki i ke aupuni i olelo ia no ka Lahui, ke lawe koke ae ma ko lakou mau mana i na hooponopono ana, i ikeia he mea e hoopoino ai i ka pono o ka lehulehu.

            Aka hoi, oiai e noho mana ia ana ka aina e ka mana lima nui o na poe kakaikahi, aole loa ia he mea e apono ia ai kono, hooko lima ikaika ana, me ka hoole maoli i ke kumu i ae akea ia ai e ko ke ao nei, e noho na kanaka me kulana o ka lanakila kuokoa nona iho.

            I na aole e hiki i kekahi kanaka ke hana kuokoa nona iho, alaila, heaha ka pomaikai o ka lehulehu no ia ano e kau ia mai ana maluna o lakou. Aole he lanakila! Aka, heano o ke kauwakeapaa.

 

E ALO I KA HOOPONO

            He mea nui no na keiki opio pio ko lakou alo pono ia ma ka noho ana o ka hoopono. He mea keia e alakai ai i ka kakou mau keiki ma keia mua aku, e lilo i poe kanaka makua, hoopono iloko o ka noho ana hoopono.

            Aohe waiwai o ka makua nana i hanau mai i na keiki auana, lalau, kolohe, aea, a lawelawe i na h@na pono ole. He mea hoopilikia ke hele aku a noho ma kekahi wahi i piha i na keiki ano kolohe. Aole anei pela? Oia no!

            I Ka wa o ka malihini kaahele e nalowale aku ai ma kekahi wahi, aia hoi, ia wa no, ua pau kono mau puolo i ka huli ia, a ua lawe ia na dala a me na waiwai makamae o loko, e kela poe keiki kolohe.

            Nowai ka hemahema? Aole anei e ili mai maluna o na makua keia poino? Ina i maa loa kela poe keiki i na hana ino a mahope, heie e pepehi i ke kanaka, a mahope hopu ia, hookolokolo ia e ke jure, a hoahewa ia, a hoopaiia e li ia oia ma ka Amana a make loa, alaila, nowai ka hewa?

            E na makua Hawaii, mai manao he mea uuku ke a@o pono ana aku i na keiki a kakou, aole loa pela, he hana makaala mau loa ia i na wa a pau loa o ke keiki e opiopio ana a ina e loaa i ke keiki ka oluolu, a me ka hoolohe ana mai i ke ao pono a ka makua, alaila, ua pomaikai na mea a pau i kela keiki.

            E lilo auanei oia mahope aku he keiki aloha ia e kona lahui, a i kona illo ana i kanaka makua, e nana mai ana na mea a pau loa iaia me ka paulele, he mea hoola no kona poe o ka lahui hookahi.

            E na keiki, e hoolohe i ke ao pono ana a ko oukou mau makua.

            E na makua hoi, e ao pono i ka oukou mau keiki me ke aloha, a me ka hoomanawanui, no ka mea, o lakou ka ke Akua mau waiwai makamae i haawi mai ai na kakou e malama.

 

O KA LEO O KA LAHUI KE AUAMO I NA KAUMAHA

            Aole o kekahi mea e ae mai ka hoomaka ana a hiki i ka pau ana, aole ka Lunahoopuka @ waiho ae i na kumuhana maluna o ka mea nana i kakau mai ia manao. A i ko makou hoomaopopo ana iho, aole no ia he manao na kekahi mea okoa mai mawaho ae o ka Lunahoopuka. Ina he oiaio ia manao, alaila, no ke aha aole i hoopukaia malalo iho o na manao palapala a leta paha no kekahi mea mai, alaila, ua ili aku maluna ona na kaumaha no kana mea i kakau ai.

            Aole no pela keia, aole loa, he makemake maoli no keia e alo aku, a e punihei mai ana na mea a pau loa.

            Aole KE ALOHA AINA, he ake hoo@oi, a he ake hoikeike wale me he hupo la aole loa. Aole ia o ka manao o ka Lunahoopuka o KE ALOHA AINA. Aole loa. He hilahila makou i na hoikeike naaupo a ka poe kuhihewa, a i ole, a kekahi poe no i maopopo ole i ke ano o ka akou mea e kamailio ai.

            O ko KE ALOHA AINA Kulana he makaala, he apono aku i kamea ku i ka pono, a he ahewa aku hoi i ka mea i ku i ka hewa, me ke ake ole e imihala wale aku.

            A oiai, e hele ana kela mau olelo hemahema lua ole a Ka Leo o ka Lahui i o a lanei, a e lele aku ana a pili i ka naau o na poe opio o Hawaii nei a hoomaka e aaku. Aole anei he mea pono i KE ALOHA AINA ke kue koke aku, me ke kali ole a hala ae he mau la, a he mau pule, a he mahina a he makahiki paha?

            E nana mai i ka hupo o na olelo a Ka Leo penei.

            "He 30 minute wale no ka like ole o ka manawa mawaena o Ainaomaomao a me Hawaii nei."

            Pehea i loaa ai pela?

            Ua kauo ia mai anei o Ainaomaomao a kokoke me na mokupuni o Maui?

            Ina pela, alaila, e hiki ana i na mea a pau ke ike aku i na ahana bea e kuku mai ana iluna o ka hau? A ua hiki no ke ikeia aku na kanaka oia aina e kakou ke nana aku, no ka mea, ua hele mai nei o Ainamaomao a kokoke loa ia kakou he 30 minute wale no o ka manawa, alaila, ua loaa mai la o Hawaii nei.

            E hoopau i keia mau alo lalau ana, a me na kuhikuhi e e ana aku, na hai keia mau olelo ana a Ka Leo.

 

KA HOOHANA ANA O NA DALA AUPUNI MA QUEENSLAND

            Mamuli o na mea i hoike ia ae, ma ke kukai kamailio ana me Mr. Philp, Kuhina o na Maine Dala a me Gula o Queensland, no na mea e pili ana, i na paha he mau kokua hoohoihoi, a kokua e ae paha ka ko lakou aupuni e haawi mai ai, i na kanaka makemake kukulu hana iloko o ka aina, e like me na mahiai ko, na hana hooulu pomaikai no ka aina, a pela aku, alaila, eia kana mau pane ana mai.

            O na dalai aie ia mai @ puni mai, aole ia ma ka @ ka mea mahiai pakahi, ak@ ke kokua wale ana no e k@ i na wili a me na alanui @ ka lawe ana mai ke @ wili.

            Ua hooholo ka Ahaolele 1893 aku nei, he aie o @ 000 oia hoi, he $2,500, @ mea e kukulu ai i na hale ko. Malalo e keia ka@ ua kukulu ia he ekolu ma@ wiliko, ma ka lilo, he @ oia hoi, he $3,6000,000 hoopaa ia aku na waiwai ma ka moraki i ke aupuni na dala kumupaa a me k@ panee pu, e hoihoi ia mai ko o ka manawa i aelike @ ioa e hooko ole ia na ole@  like ma ka moraki, alaila, no na waiwai a pau loa aupuni.

            Malalo o keia kanawai ekolu wiliko i ku koke ae ka (1) Pleystowe, (2) Ma@ me (3) ka Nerang, a ua@ maka mai nei ua poe @ la i ka hana i kela mak@ aku nei 1894.

            Ua nui hou mai na pa@ nonoi i ke aupuni no ke @ hou ana i ehiku mau W@ hou, no ka huina $1,836. Aka, mamuli o ka hoop@ ia ana o ka Ahaolelo, a ua holo mua ia hoi kela @ no ka hoao mua ana i k@ hana, a ua pau e na dala kaawale ia no ia hana.

            He hana keia i hoaoia @ Ahaolelo o Hawaii nei @ na Kau Ahaolelo he nui @ aku, oia hoi ka aie ana Aupuni i puu dala mahua@ like paha me 10 miliona @ mai ia mau dala i ke A@ alaila, e hele ka poe make aie dala i ke Aupuni, a e paa aku i ko lakou waiwai Aupuni ma ka moraki a@ pela aku. Aka, ua hoole@ ia keia mau manao, e na Hoopukapuka Dala o @ lulu nei, a o ka hopan@ haule wale.

            Oia hana hookahi no @ ke Aupuni o Queensland hana mai nei i keia wa.

            O ka nui o na kan@ Queensland he 500,000 @ he poe Enelani, S@konia @ lani a Europa no hoi. @ kumuhana a keia Aupuai pai nei, ke kau e la no ka o ka holopono a me ka la@ ma na pomaikai o ke Aup@ me ka lahui.

            A pehea la ko kakou. O ka aie ka holomua, aole he holomua ma na loa A@

           

            E holo aku ana o Zamelok@ i keia mua koke iho, a e haawia@ mau hoikeike i kana mau h@ haohao malaila.

            Ma ka houkuku kiaipopo @ ia ai ma ke kahu@ ki@ipopo o M@ ka Poaono nei, mawaena o ka me ka Wekcome, ua kaa ke @ no mua, he 19 kae ia 18 p@ hou.