Ke Aloha Aina, Volume II, Number 4, 25 January 1896 — Page 4

Page PDF (817.71 KB)

This text was transcribed by:  Laura Kamalani-paikai
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO IANUARI 25, 1896.

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa @a ka Lahui Hawaii.

 

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

E. L. Like, Hope-puuku.

 

HONOLULU, IANUARI 25 1896.

 

KE MAU NEI NO

 

            Ka ike na maka o na aoao kalaiaina elua, i ka mau ana o kela a me keia aoao mamuli o ka meea a lakou i koho ai, e like me na mea a lakou i ike maka maoli ai.

            A mamuli o ia hoohewahewa ole a kela a me keia aoao, ua lawe ae laua ia laua, a ke noho nei me ka moakaka loa i na mea a pau loa.  He noho ana keia aole no ka hahai ana mamuli o na rula o ka naauao a me maluhia, aka, malalo no ia o na hana i ike ia ha ano o ka lima ikaika.

            O na Lahui e e noho ana maanei nei, aole o lakou aloha oiaio no keia aina.  Ina oia e lilo aku, oia iho la no, a ina oia hoohuiia me kekahi aina okoa aku, oia no hoi, he mea ole ke lilo o Hawaii, o ke dala loaa mai, oia ka lakou mea manao nui, a oia no ko lakou Akua e hoomana nei.

            Aka, na ka poe i aloha i ka aina, a i ka noho ana o ka aina me ka oluolu, ke hoomau aku nei makou i na kono ana aku, e paa mau i ko kakou hoomanawanui ana, a na kela Mana Lani, e haawi mai ia kakou i ka hoomaha ana iloko o Kona okomaikai mau loa.

 

KUPANAHA KA KAKELA OLELO.

            Ua hoolaha ia ma na nupepa o Amerika, a ma na nupepa o Honolulu nei, ka W. R. Kakela mau olelo ana e pili ana no ke koho balota ma Hawaii nei, i na hoi e hooholoia ma ke koho balota e apono ia ai ka hopena o ka ninau o Hawaii.

            Ua olelo ae o Kakela, Ina e haawi ia na na poe Hawaii e koho no ka hoohuiaina, alaila, ua maopopo mua iaia, e lanakila ana ka hoohui.

            Ike iho la makou a o Kakela okoa no ia, me na makaaniani, ka mea e ku ana ma ka puka o Halealii, me kona pahu ili e waiho ana ilalo e kali ana no kona palapala ae.

            He mea hiki no ia Kakela ke kamailio pela, aka, o ka hoao ana e alakai i ka manao o ko makou lahui Hawaii e apono i kana mea e olelo nei, he mea ohohia nuiia e na poe Hawaii, he mea oiaio ole loa ia, a na makou e hooia aku i ka oiaio o ia mea.

 

O KA HOOIKAIKA HANA HE KUMU NO IA E PONO AI.

            O na kanaka hooikaika hana, aole o lakou makemake e noho wale.  Ua maa lakou i ka hana mai ka wa opiopio mai, a pela ka hooikaika hana mau ana a hiki i ka wa e make ai.

            Mahalo nui makou i na poe hooikaika hana mau.  Nui ko lakou hooikaika ana e loaa ke ola no ko lakou mau ohana.  Aole lakou e hoopau wale i na manawa maikai o ko lakou ola ana no na hana hoopoino ia lakou.

            Ua hoolilo lakou i na hora po i mau wa heluhelu palapala nupepa; a i wa kukai kamailio me na keiki, a e ao ana ia lakou i na olelo hooikaika no ka noho hana ana.

            O ka hana ka makua o na kanaka a pau loa.  Aole e ola ke ole e hana.  He nui na kanaka Hawaii a makou i ike maka ai, he poe i ola a make me ka paa mau i ka hana.

            O J. Alapai o Kapalama i hala aku, oia maoli kekahi o na Hawaii maoli i loaa ia i ka haawina o ka hana mau, a hiki wale i kona wa i hoomaha ai.

            E ike ia ana oia ma na wahi a pau o ke kulanakauhale o Honolulu nei, e hooneenee ana i na hale me na paa bipi kauo, a me na kanaka limahana pu mai kekahi wahi ai kekahi wahi e hele ana na hale mai Waikiki a i Kapalama, mai kai a iuka, mai o a ianei, a pela mau no.

            E ike ia ana o ia me na kaa hoki e lawe ana i na pohaku i mea balaki hookaumaha no na moku ukana ole.  I kekahi wa, aia kana mau keiki e lawe mai ana i na kaa one, i kela a me keia wahi i kauoha ia mai.

            Ina e hoemi loa ia kahi uku no ka hana a emi loa, nana no oia, a ua ahona ia e ola me kona ohana mamua o ka noho wale ana, nolaila, ae aku no oia @ @ana @ uku u@ @o.

            Aole moe pono kona po, no kona noonoo no ka hana, a no na kanaka hana a me na holoholona.  He uluhua oia i ke ao koke ole ae o ka po, no ka mea, i ka wa poeleele loa e ike ia ana oia, e maalo ana ina kahi o na holoholona hana, e nana pono ana ia lakou.

            He nui kona manaoio hana a he nui no hoi na hana ana i hoike mai ai, ana i manao ai e hapai, ina no i hiki.  Aka, ua hala aku la oia me kona mau lima i paa mau i ka hana, e like me ke kauoha a ka mea nana i hana i na kanaka a pau.

            O ko makou kumu i lawe mai ai a kamailio i ko J. Alapai noho hana mau ana, i kumu e hoohalike ai na poe opio Hawaii o keia mau la e hele nei.

            Ina i lilo na poe kanaka ui opiopio o keia mau la i poe lawelawe hana maoli e like me J. Alapai i hala aku, alaila, e ulu mai auanei ka lahui me ke kuonoono a me ka pomaikai.

            I ko makou wa e kamailio nei ma keia mea, aole ia i pili i na poe e ae e lawelawe ana ma kekahi niau hana e aku, e like me ka haawina i loaa ia lakou.  Aka, ke olelo nei makou no na poe kanaka lima lawelawe hana.

            He nui na poe Hawaii e ae i hooikaika hana mau a hiki i ko lakou wa i make ai, a eia no kekahi poe o lakou ke ola mai nei, me ka hoomau i ka hana lima.

            Ae, o ka hana, oia no ke ola, a oia no ka mea e loaa ai ka noho oluolu ana; a he mea e pomaikai maoli ai no ka Lahui Hawaii.

 

NA POE KAIKAMAHINE ONA MA NA ALANUI

            Ua ike iho makou maloko o ka nupepa P. C. Advertiser o keia la 17 o Ianuari, he mau hoakaka e pili ana i na poe kaikamahine Hawaii ona ma na alanui o keia kulanakauhale.

            Ua like ko makou manao no keia mau hana maikai ole a na poe kaikamahine, a kakou e hoouna nei i na kula e a’o ai i ka naauao, eia nae, he ona rama hilahila ole ka hana e ike ia ai ma na alanui.

            O keia no ke kumu poino loa o ka Lahui Hawaii, oiai, o na opio wahine, o lakou na makuahine hooulu no ka lahui ke malama i ka maluhia o ke kino.

            Aka, ina he ona rama ka hana a ka poe kaikamahine a kakou e hoolapa ai, aole anei, o na kino opiopio o lakou ke lilo wale i mea hoohaumia ia e kela a me keia kane ona rama e hele pu ana, a oiai na kaikamahine e lilo naaupo loa ana ia mea he ona, pehea la e hiki ai iaia ke malama i kona maluhia?

            Aole anei, e moe wale ia ana kona ki@o opiopio e na poe kane @ hele pu ana me lakou?  A pehea aku ka hopena o keia opio wahine?  E lilo auanei oia he wahine ona rama mau e like me kekahi mau wahine ona rama e ike mau ia nei, ua luahine na kino, aka nae hoomau no ka inu o ka rama.

            Ke nonoi aku nei makou i na makua, e malama i na keiki a kakou, mai hookuu e hele wale me na wahi e loaa ai na mea ona.

            Ke ike mau nei makou i ke ku o kekahi poe wahine opio ma na puka ma ka aoao o na Hale Inu Rama, a apoo aku ana a hoea mai la.  Pela ko kekahi mau wahine haole e apoo malu mai nei ma na ipuka liilii ma ka aoao o na Hale Inu Rama.

            Mai hahai oukou mahope o ia mau hana, no ka mea, he poino ka hopena e loaa aku ana.

 

NUHOU KUWAHO.

 

AOLE I HOPO O ENELANI

 

Ke Liuliu Mau Nei ma na Wahi Kapili-Moku o Enelani.

 

UA AA OIA E KAUA ME GEREMANIA

 

Aole Ona wahi Manao Kuemi Hope no ke Kaua ana me na Aupuni a pau loa @ o ke Ao Holookoa.

 

            Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Alameda i ke ahiahi hora 4 p. m. o ka Poalima o kela pule aku nei, mai Kapalakiko mai, ua loaa mai nei na mea hou o na aina e a hiki i ka la 10 o Ianuari.

            He nui na hoike like ole o na nupepa no na mea e pili ana i keia uluao’a kaua hou mawaena o Enelani a me Geramania a pela no hoi, no na lono kaua mua me Amerika.

 

KO KE ALOHA AINA WEHEWEHE ANA.

 

NO KE KUMU I ULU MAI AI NA MANAO KAUA

MAWAENA O ENELANI A ME GEREMANIA.

            I mea e hoomaopopo ai ko makou poe heluhelu, a e loaa ai ia lakou he wahi malamalama, e pili ana i ke kumu o keia uluku kaua mawaena o Enelani a me Geremania, nolaila, ke hoao nei makou e like me ka mea, hiki ia makou ke lawe mai i wahi alakai e launa lihi aku ai, a ina hoi e maopopo loa ana, alaila, @a hauoli loa ia makou.  A penei na hoakaka ana.

            O ka inoa o ka aina kahi i loaa ae nei o keia mau uluku ana, oia no o Transvaal.  He wahi aupuni Repubalika keia ma Aferika Hema, malalo no nae o ka noho hoomalu ana a Beritania, a me ne mea la oia no ko lakou alii maluna iho o lakou no na makahiki, loihi i hala aku nei.

            O ka Panalaau Beritania o Bechuanaland, aia no ia ke pili pu la me keia aina ma kona aoao komohana mai, a o Cape Colony, aia oia ma ka aoao hema iho o ka aina Bechuanaland.  O na mokuaina kuokoa Orange, aia no ia ma ka hema ponoi o keia aina Transvaal.  O ka aina Swazi no ka poe Pukiki ia aina, a nona ke awa kaikuono ku moku o Delagoa.

 

KE KUMU O KA PILIKIA.

            Eia ke kumu pilikia, ua hele aku kekahi poe puali pakaha i alakai ia e Dr. Jameson, Sir J. Willoughby, a me na hoahanau White, he mau kanaka o ka Hui Beritania Hema o Aferika, mai kekahi mau aina pili koke o Beritania i Transvaal, me ka manao e hookahuli i @ Aupuni Repubalika o @ Aka, mamuli o ka lohe @ ka Peresidena Krueger, @ kela poe powa i ke @ liilii ia, a ua hopu pio ia @ alakai nona na mea @ maluna e nei.

            Oiai o Beritania ka @ maluna o Transvaal, no@ manaoia, u @ hoihoi ia @ poe pio maloko o na @ @puni o Cape Colony @ malalo o ke Kiaaina @ Hercules Robinson, a @ e like me ke kanawai.

            Ua hookolokolo @ koa o Transvaal i ua @ kai nei, a ua hooholoia @ ko lakou uku hoopa@ ka Peresidena Krueger @ apono i ka @ hoopai.

            Ua ho k@ aku ke @ Robinson ia Krueger @ Aupuni Repubalika, oo @ aole i ae, a i kauoha aku @ na aupuni ia Dr. @ e hana i kekahi @ ai a e hookahuli ai i @ o Transvaal, a ua @ oia, e hoopai @ na poe @ iloko o ia hana.

 

KE KUMU @

            Ua kakau aku o @ ia William, ka Emep@ remaia i ke ano o keia @ na a kela poe o ka @ dia o Aferika Hema @ naka Geremania oia e Peresidena ana no @ nui a he lehulehu @ Boer, he ohana @ hanauia e na poe @ o ia mau aina i @ na poe haole olelo @

            I ka lohe ana @ o Geremania i keia @ ua manao koke @ mea pono loa ke @ Aupuni Repubalika @ Transvaal, ma ke @ aole hoi @ na hoomalu @.

            I ka man@ a @ Salisbury o Enelani @ nei i ka Emepera @ ua hiki no @ malu ia Transvaal @ hoopau @ @ a pau @

            Ia @ palapala @ ka mea @ Enelani @ Geremania @ ano a @ Enelani @ ka @.

            Noia @ Enelani ma @ ina o ke @ 1884; @ hoomalu ai @ a k@ @ William o Geremania @ ko Enelani noho @ luna o ia aina, a @ lakou.

            O keia iho la @ hoopaapaa ana