Ke Aloha Aina, Volume II, Number 8, 22 February 1896 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 21, 1893.    5

 

keia la, eia makou iloko o kona malumalu kahi i apo ia ai o kona honui.

            Nolaila, he mea ole ia makou na hoinoino, na hoopuu kahua a me na kaha alanui o keia mau la, no ka mea e hoi hou aku ana no ke aka oia mau hana, maluna o ka hokua o ka poe nana ia mau mea i hoolala.

            E kalai mau ana no ka maka o ka makou peni no na mea e pili ana i ka pomaikai o ko makou mau hoa kanaka o ka lahui hookahi, ka lahui e hoomaewaewa ia nei e ka poe naau lokoino a hao wale o keia mau la, aka, o ka hoomanawanui he ipo kuwili ia na ko makou lahui i hookauhua loa ia mai na kupuna mai a pela no a hini i keia la aole loa he mea nana e mawehe ae mai kona paa ana.

 

Oia mau no i ke Alopali.

 

            Mai ka la 16 mai o Ianuari a hiki i keia la 16 o Augate o keia makahiki no, ua noho hamau ka lahui Hawaii me he manu nunu la, ua uumi i na kuakoko o ka inaina iloko o ko lakou mau puuwai, a ua pale ae hoi i na olelo hoino a pau mai ko lakou alo aku, a ua hoolilo ia mau mea a pau i mea na lakou e hooma@ao ole ai.

            I keia la, eia no lakou a pau ke malama makee nei i ka maluhia o na mea a pau, a aole hoi he mau hana ino a na kanaka Hawaii ilawelawe ai mai kela manawa loihi mai o ehi@u malama.

            He kumu keia na kakou e kaena loa ai me ka haaheo, ka loaa ana ia kakou e kela manawa loihi me ka haunaele ole, aohe mau hoalaala kue i ike ia iloko o ka umauma o na kanaka Hawaii, aohe no he mau halawai makaainana nui i malamaia no ke kue ana aku i ke aupuni nohe manawa o keia la, a aohe no he mau paonioni pili aupuni i hanaia e ka peai o na kanaka Hawaii, aka, he @eha pu wale no o ka maluhia, a pela makou i puana ae la maluna, i kela mau mamaolelo kamahao, “Oia mau no i ke Alopali.”

 

HE MAKAPO ANEI?

 

            Ua komo iloko o makou ka makou ka pahaohao, a oia ko makou mea i ninau ai ma ko makou ike ana ma ka manao alakai o ke Kuokoa puka la o ka Poakolu nei, e hoakaka ana mai ka mua a hiki i ka hopona, he kanaka kupaa o Olesona, Kumukula o Kamehameha mahope @ ko aupuni Moi a he kakoo ikaika hoi ma ia aoao a hiki i ka la 14 o o Ianuari, 1893, akahi no a hookaakaaia na maka o ua Olesona la, no na hana a ke aupuni moi, puiwa loa oia a hoomaka e haalele koke i na alakai ana o ke aupuni a holo a komo pu iloko o ka poai o ka poe e hookahuli ana i ke aupuni.

            Lilo koke oia i anela, holo ma na eheu, a huipu me na manu aihe@u, a hoomaka koke ka hana, no ka pono o ka pohai anela e hoomakaukau ana e puhi i ka pu o ka hoomakukau kaua nui, huli koke mai na anwana mai na kualono moi, kaakaa koke na maka o ka poe hoomakapo ia, e like me Olesona, a emoole, ua piha pu ka honua, e Honolulu, i na iliohae puni koko me na aahu huluhipa loloa e hoike aua he poe hala ole lakou a he maemae hoi ma ka naau.

            Ua holo mama ae la na lono ma o a maanei. ua ala mai la na iliohae e pepehi i na hipa, a e inu i ko lakou mau koko, o na hoao ana e hiki ai ke hoopakele i na ola, he mea makehewa wale no ia oiai ua hala aku la ka wa pono i kinohi loa.

            Pela makou e hoomanao nei aole ka he makapo o Olesona he wahi haole maka kaakaa no ka oia a he hiki no iaia ke ike me kona maka elua, me ka mea @le nana e alakai iaia, aole no hoi oia he pupule a hupo, aka, he oihana hoonaauao, ua oi aku imua o ka mea nana i haku a kakau i kela manao i hoolaha ia ma ke Kuokoa a makou hoi i kuhihewa io ai he makapo ua hookaakaa ia na maka.

            O ko makou mau manao kanalua no ka makapo o Olerona, ua hoopau ia, a ua ala mai na hoomanao ana iloko o makou, oia no ka kahi Olesona, i komo ai iloko o ka hookahuli Aupuni o ka 1887, a Bihopa ma e hoole mai nei, aole oia he mea kue i ke Aupuni Alii, aka, he kokua nui, mailoko a waho o kona naau.

            Oia mau olelo, aole e hiki ia makou ke hilinai, no ka mea, o kana mau hana a kakou i ike ai, he wahi nahesa punahele oia na ka lahui Hawaii, me ko makou ike ole, he wai make ke kona alelo, ua nanea na alii, a nanea pu me kakou ka lahui, me ko kakou haawi ana aku i na kokua he nui no kona pono a me kona pomaikai.

            A i keia la, aia oia ma ka aoao o ka loaa e kaapuni ala i na mokuaina o Amerika, me ka hoike ana, o ka lahui Hawaii he poe kupono ole lakou i ka malama ana i ke Aupuni a he poe hoi i hilinai ole ia. A ke auamo la eia i na olelo hoino a pau e ili ana ia kakou, i kumuhana nana e hoohulihuli mai ai ia Amerika i @ue i keia hana h@okahuli Aupuni.

            Nolaila, o kahi Olesona a Bihopa, a i ole ia, Iosepa ma e kamailio mai nei, ua kaakaa na maka o W.B. Olesona, aole no e kala i kaakaa mua ai kona mau maka a o kona makemak mua no ia i kinohi mai kona pae malihini mua ana mai i na kapakai o Hawaii nei a hiki i keia la, e ake e hoohui ia kakou me Amerika, a oia no kana e hooikaika pauaho ole la, me ka haalele i ka oihana hoola uhane kahi ana i hoike wahahee ai e hana oia me ka ikaika, no ka aua@@ ana i ko Kariato Kea.

 

NA KULA HAWAII

 

            Ua hu mai ko makou aloha, i ka hoomanao ana ae i na la i hala aku la, aia he lehulehu wale o na kula la Hawaiii i hele a piha pono na noho, na papahele a pela aku i na haumana kula e ao ana i na mea hoomanao o ko lakou aina makuahine.

            Ulumahiehie ae hoike kula, i na puali Inuwai a pela aku a ke nana aku, me he mea la, aohe lua e like ai, oiai ua hoakoakoa ia ae na mea a pau iloko oia mau la me ke ohohia ia.

            Ke hoomanao nei makou i ko makou mau la Kamalii, ua hele na halekula a piha hookeke i na haumana e ake ana o hoonaauao ia mai, ua lohe hoi i ka moolelo o na makua e pili ana i na hana hoeueu a Limaikaika, ke Kuhina Ao Palapala mua, ma ka hapai ana i na Puali Inuwai, na hana hookelakela, na hoahaaina i mea e hoihoi ai ka naau, a pela aku, a i ka nana io’aku no, ua kaikai ia ae o Hawaii mai ka papa haahaa a i ke kulana e hiki ai kapa ia ua malamalama o Hawaii a @a holomua.

            Ua holo koke ke kukulu ia ana o na hale kula hanai, na kula nui a pela aku, a o na hua i loaa mai, mailoko mai oia mau kula, oia ka hookohu ia ana o na kanaka Hawaii mau Lunakanawai Kieike, i mau Lunakanawai kaa puni a Apana i mau Kuhina i mau Luna Auhau a La@a Helu, na Luna Makai nui, a pela aku.

            Ua mau mai no ke ohohia ia o na kula la Hawaii, ua hooikaika makou ia mau la opio wale, e komo iloko oia mau kula i wahi e loaa ai ia makou kahi ike kupono no ka hoonaauao ana i ka makou mau keiki o keia mau la ua komo iloko o na kula haahaa a pela i ne@ malie ai a hiki i ko makou komo ana i kekahi mau kula maluna ae, a oia wahi mea uuku i imi ia oia ka makou e ai ne i ka hou oia mau la i hoomanawanui ai.

            I puka keia wahi manao uluku iloko o makou, no ko makou ike ana ma ka malama aku nei o Iulai i ka wa i hoike ai na kula Hawaii aia ka he hakahaka pu na papa noho, e kawalawal@ mai ana na noho he umi a oi wahi haumana, a maluna iki aku kekahi.

            E hoonaauao ia o Kawaiahao, Kaumakapili a me na Roma (k) a me Roma (w), ua ike ia aole e emi malalo o ka haneri ka nui o na haumana o ka halekula hookahi, aka, i keia wa ua nele loa a ke hele aku nei i ka pau loa, a hiki i ka hooneoneo loa ia ana oia mau kula. E like me ka aui ana o ka manawa, pela no i ike ia ai keia kulana emi loa iloko o na kula la Hawaii, o ka makou wale no e hoomau loa ia ka malama ana i @a kula Hawaii, i ole ai e nalowale aku ko kakou olelo makwahine.

 

HE IMI HANA.

 

            Ua hoike aku makou imua o ko makou mau makamaka heluhelu, ma ko makou manao alakai o ka pepa o ka Poakolu nei, i na mea e pili ana i na Kiure Hawaiii, a ka nupepa Avalataisa i hoike ai, i ke kupono loa e hoopau ia keia Papa Kiure e noho nei e hookolokolo i na hihia o keia kau, mai ke komo hou ana mai e noho lunakanawai no na hihia i koe aole i hanaia, a e paa ia nei hoi e ka Loio Kuhina a me kona hope, aole e ae e hookolokoloia imua o keia poe a hiki i ka wa e noonoo ia ai, ina he mea kupono ka hoopau loa ana aku i na Kiure Hawaii, a na na Kiure Haole a Pukiki paha e hookolokolo mai i na hihia o na kanaka Hawaii ma keia mua aku.

            Aole i pau ae ka keia nupepa, hoea mai ana hoi ke Kuokoa oia ano like no, a kuhikuhi mai la i ka hihia a na kanaka Hawaii i hana hewa ai, ma ko lakou noho lunakanwai ana, oia hoi ka hihia che-fa o Sam Kia a hookuu ia ai.

            O ka mana hookuu a hoopai, aia ia iloko o ka poholima o kela poe a ka Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie i wao ai, a ke kuhikuhi aku nei, no lakou ka hewa, i ka wae ana i keia poe a ka Loio Kuhina a me kona Hope i nuha iho la, a hoomaka maoli e kaohi i ka nee ana o na hana imua, i wahi e ko ai na ma@ao kahiko loa i hookumu ia iloko o ko lakou mau puuwai.

            Oia hoi, he maihehe keia ua makalau, akahi no a loaa pono ka wa e pa-hu ai, e nana kakou, ma ka hihia a Kaulahao, he lawe hua kipa, heaha ka mea i ike ia iloko o ka wa i hookolokoloia ai e na Kiure Hawaii, ua haawi no lakou i ka olelo hooholo e ahewa ana iaia, a heaha ka kakou mea e ike nei i keia la, eia oia he luahi na ke kanawai, e hooko ana i kona hoopai. Alaila, heaha ka makemake o ke aupuni, i paa ia ai na hihia o keia kau? He ake anei e hoopai wale no na Kiure Hawaii me ka nana ole i ke ano o ka hihia a lakou e hookolokolo ana? I ka nana io aku no, me he mea la, oia maoli no, a o kekahi, he ake maoli no e punuku ia na waha o na kanaka Hawaii, ma ka hoopau loa ana i ko lakou kuleana iloko o na Kau Kiure o ko lakou aina makuahine, a oia hana ana, he imi ana ia i kumu e hooko ia ai ka makemake kahiko loa o lakou, a me he mea la, e lawe ia mai ana he kumuhana keia na ka Loio Kuhina ae lawe ae ai iloko o ka Aha Kuka o Hooko o ke Aupuni, a hana kanawai maoli ia mai, e hoopau loa i na Kiure Hawaii, a ua manao makou, e hooholoia ana no keia, ina e lawe ia ae ana imua o kela poe, e awiwi koke ia ana no ka hooholo ia ma keia mua aku.

 

He Oiaio Anei?

 

            I hoomaoe ae nei makou i keia wahi mapuna olelo, no ko makou ike ana iho maloko o kahi nupepa nana e kakoo nei ka pouhana o ke Aupuni Kuikawa, ma ka Poakahi nei e ku olohelohe ana me ke kino i makia ia iluna o ka ole, a hiki i ka hopena; oia hoi na mea e pili ana i na pauku elima o ke Kuikahi hoohui aina hou a ke Aupuni KuikaWa i hana koke iho nei a hoouna aWiWi ia aku nei ma ka lima o ka Alekanedero, me ka manao ia, ua naolo aohe la e puhi ana ka mahu a hiki i ka wa e huai ia ai ka imu.

            Aka, aole pela koke akua makemake no ka mea, ua hoike e mai oia ma kana olelo i kinohi. “He kupanaha ko ko Akua aloha i ka Lahui Hawaii, ka lahui e na-i ia nei e ka make loa e ka poai o ka poe i kaena ia lakou iho he maemae a hemolele ko lakou mau lima, aohe wahi kikohukohu i kau iho maluna o lakou.

            Aka, e ko makou lahui aloha, ko makou io a me ko makou koko iloko o ke olona hookahi, ano la, ke hoike aku nei makou me ka hunahuna ole, ua hoole ae nei na Iosepa maloko o ka wahaolelo a lakou e puhi mau nei, aohe ka he mau pauku Kuikahi i haaWi ia aku ma ka lima o Alekanedero, ao na mea ka i hoike ia maloko o na nupepa o