Ke Aloha Aina, Volume II, Number 8, 22 February 1896 — Page 5

Page PDF (843.98 KB)

This text was transcribed by:  Wendy Tokumine
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 22, 1896.

 

@ ukuia. @ hi, ala-@ huina i @ nae ia @ maoli i @ kekahi @ kui-@ naia i @ Hui, no @ kahi o @ ho nei @

@ waihoia @ Hoohui e @ pu o ke @

@ e hoo-@ Hoohui e @ ka hai-@ e Ka @

@ e hoo-@ hi no ke @ apana, @ paha o ke @ ho ballot.

@ maopo-@ koi-@ a pau @ oko o ka @ Hawaii, e @ na huika-@ makou in a @ kekahi o @ hike ai ke @ ma kokua @ moku imi @ mea no na @ © I mea @ (d). I mea @ ana aina @ kekahi @ ia e @ Hawaii, Ame @ pa e noho @ mahiai @ kulu ai   i @ Hale-- @ uke, wahi @ na @ako, @

@ ka mana- @ ka hora @ 6 p. m., aole @ aina in a @ kulaia, na la @ aku.

@ pau loa no @ a ona, e hoo-@ akea no @ hoi, a aole @ ia he wahi @ olepelepe, a @ mea e ae @ ae o ia @ ia.

@ ana huli au-@ huli pono @ he hookahi @ ka uuku @

@ a pau loa e @ ope i silaia, @ i ka hoailona @ Aole loa e @ waiona, a @ kalii e pili ana @ a@ ana o ka wai

11.  O na hana amen a ana ana in a mea o loko i sila ia, malalo o ke kuhikuhi ana a ka Papa Ol@, e hana ia no ia, a o na poele i loaa ia ma ka hoohalikellikek ole me ke ana a ke Aupuni e hooponopono a ii ka waiona, alaila, e lawe ia ae ia waiena a hooliloia i mea ole.

                                12.  O na poe a pau e kuai aku ana in a opio, na wahine, e hoolilo ana ia lakou i poe ona mau, i poe kanaka malalu o ka mana o ka waiona, @ i ole, na kanaka hoi he mau ohana ko lakou iloko o ka noho hune, e papa loa ia lakou.

            13.  O na kuai ana a pau loa, he dala kuike wale no.

            14.  O na helu a pau loa o ka Hui e hooiaioia ia e ka Luna Hooiaio Nui o ke Aupuni, a e hana mau ia pela ma na hapaha a pau.

            15.  He uku kupono loa, a dute hoopai, a pela aku, ke hooponopono ia e ke Aupuni.

 

            O keia ka hoike a ke Komite ma o W. A. Bowen la, no ka waiho ana aku i ka Ahaolelo ae nei.

            Eia na lala o ke Komite:  Mrs. M. W. Whitney, Mrs. W W. Hall, Mrs. R. J. Greene, Wm. r. Castle, H. W. Peck, a me Wm. A. Bowen.

 

Ko Makou Manoa Iho

 

            Ke ike nei makou ma keia manao pili i ka waiona, ua hookaawaleia ne mau mahete, i mea e hike ai ke loaa kekahi mau mea i manaoia he mea e pono ai ka lehulehu.

Oia hoi (1.) I haawina moku imi loaa Aupuni.  (2.) I mea hawai lawe ino.  (3.) I mea e hoemi a ii ka ma’i lepera.  (4.) I mea hoi e loaa ai na dala hoaie i loan a aina in a poe Hawii, Amerika a me na Europa.  (4.) I mea Halema’i Hale Pupule, Hale Waiho Buke, Hale Auau, Paka, a pela aku.

 

            He mea ino ka waiona wahi a kakou, aka, pehea e aeia la e kuai aku i ka waiona, a o kekahi dala loaa mai no ia mea, he mea kokua ia in a pono o ka lehulehu i hoike ia maluna ae nei?

            Ua like a like keia me ko ka @aikini Opiuma a me ka loteri i kue la ia ai mamua aku nei, i ka wa hoi o ke Aupuni Moi.

            No keaha la i kue ia ai ia wa?  A no keaha la hoi e koi ia mai nei e ae ia ia mea ano ino like pu, e hanaia i keia wa?

            Ina e ae kekahi kanaka e hana i kekahi mea ino, ana i hoike ai mamua he mea ino loa ia, alaila, he hookahi mea maopopo loa, he mea hookamani oia, a i ole, ua pupuleia paha oia.

            He nui na mahele haawina dala o ka Loteri, iloko o kona bila kanawai i laweia mai a ii ka A. D. 1892, no na alanui hao, alanui maoli, uwapo, uwea moana a pela aku, he ano like ke kaona o na olelo ana me ko keia, aka, ua makemake ole ia ia mea e lakou nei, a o ka mea loaa mai hoi no ka waiona, a oia ka mea kupono loa e hooholo ia.

            Malaila e maopopo ai kea no o ka mea hookamani, a me ka mea maoli i makemake io maoli e kinai maoli in a waiona.

            He mahaloia na hana no ka hoopau ana in a waiona, aka, auhea ka maikai ke olelo aku, mai inu nui loa oe, aka e inu liilii mai no oe?

            Mai ai nui oe i ka laau make, aka, e ai liilii no oe.  Hookamani!  A he makehewa ia ao ana!!

 

KA HALEKUAI O DIMOND.

 

            O kona lawe ana ae ne ii kekahi keena o ka Halepohaku hou o H. Von Holt, no ka hoolako ana mai i ko Honolulu nei mau hemahema pili i na lako o na mea aniani, na lako pa, na lako ipu lepo, na lako hao, e likek me na pahi, o a me na lako silva, o na ano he nui wale, oia kekahi mea e hoopiha a ii keia kulanakauhale, mem na anoi no ka hoolako ana in a home, me na lako e oluolu ai kauohi ana.

            O na poe e maalo ae ana mawaho iho o kona Keena kuai, e ike ana lakou i na nani i pili i i na hoolako home ma ka nana ana aku in a mea e kau ana ma na puka aniani nunui.

            Aohe poe i mahalo ole ia Hale o W. W. Dimond, ke maalo ae lakou ma ke Alanui Moi.

            Ua nui no a mahuahua loan a halekuai kukaa o keia mau mea maloko nei o ke kulanakauhale, e like me ko T. H. Davis Ma Halekuai, ko Waterhouse Ma, a me na hale e ae o na Pake a me na Iapana.

            O ka nui loa ana mai o na halekuai lako o keia mau mea, he kumu no ia e loaa ai ia mau mea, ma ke kumukuai emi loa a oluolu no hoi.

            O na lako mea kuai ma keia hale hou o Dimond, he mau mea wale no ia o keia auhou e nee nei.  Ua nui na ano ipu lepo pua ma keia wahi, a he makepono no hoi ke kuai ana.

            Ke waiho aku nei makou na ka lehulehu e wae ae i ko lakou makemake maloko o ia wahi.

 

Ma ka auina ia Poaono nei, ua hopu ia o John Paioa no ka aihue ana i kekahi uwati gula a kekahi wahine.

Eia ka ma’i puupuu ulalii ke pahola mai nei iwaena o na keiki opiopio i keia mau la.  E malama pono e na makua i ka oukou mau kamalei.

 

KE KAI KUONO O DELAGOA.

 

Ua Olelo ia ae, oia ke Pookela o ke Awa Maikai loa ma Aferika Hema.

             

            dO ke kaikuono o Delagoa, kahi a na mokukaua Beritania a me Geremania i hoounaia ai oia kekahi o na awa kumoku maikai loa ma Aferika Hema, a o na mana aupuni o Europa he mau pono ko lakou mai Aferika he pulakaumaka ia no lakou e ake ana kela a me keia e lilo iaia ia wahi.

            Ma ka hapa hope o Sepatemaba 1894, ua hoikeia ae ma Enelani, he Hui e kuai mai ana ia wahi a e kukulu ana i uapo, ma ia mea e lilo holookoa ai ka hoomalu ana o ke awa kumoku i ka poe Transvaal.

            Mahope koke mai o ia wa, ua ala kue mai la ka poe Kaffir e kue aku ina Pukiki, ka poe nona ponoi ke kaikuono o Delagea, Ia wa, ua hoolele koke ia main a poe koa marine Beritania ma Lorenzo Marques, mai ka mokukaua Thrush mai, e kue aku i ke koi ana a ke Kkiaaina Pukiki.

            O ke kaikuono o Delagoa, oia maoli no kahi mau e hoopuka aku a ii ka oihana kalepa o Transvaal, a o ko na Pukiki kuleana hoi, oia ka hoolilo ana i na wahi a pau loa e pili ana ma ia mau aina kuahiwi o loko e lawe ma ii na waiwai ma keia awa.

            Ma keia welau ke Alanui hao Pretoria, Lorenzo Marques i hoomaka ia a ii ka A. D. 1886.  No hookahi hapalua keneturia i hala aku mahope o keia uluaoa ana, ua hike pono ole ke hoohui olelo pu ia Transvaal a me ke awa o Delagoa.

            Me na kahua, na uapo, na alanui hao ma Lorenzo Marques ua hike ke kukaiolelo me na aina gula a me na aina waiwai o loko loa aku o ka aina, a ma ia mea e lilo ana o Lorenzo Marques i wahi ano nui ma keia mua aku.

            O kona waiwai hookomoia mai, oia na lako kaua, na waiona, a o na waiwai puka aku, oia ka aila, na hua ai, a pela wale aku.

            Ua hoopuniia ke kauhale i ka pa pohaku, a ua kukuluia na papu i mea pale aku in a lele hooweliweli ana mai ma ka aina.  Aia ke kauhale ke ku nei ma ka aoao akau o ke awa maloko loa, i kapaia, “Ka Muliwai Enelani.”

            O Lorenzo Marques he awa maikai loa ia, e kupono loa ai no ke ku ana, a me ka malunia, he mau haneri o na moku maikai.

            He akea kahi e komo aku ai iloko o ke awa, a he wahi maikai no na moku hao e lana ai iloko o laila.  O kea kea o ke awa piha, ua hike i ka 2,000 Mile Kuea kona ili palahalaha o ka wai lana malie, i ku liilii ia e na mokupuni ululaau ma o a maanei iloko o ke awa.

            O ka mokupuni o Invack, oia kahi kiai ma ke komo ana aku o ke awa, a malaila na Pukiki i kukulu a ii na papu kaua i mea e pale aku a ii ke komo ana mai e ku o ka moku.

            O kahi e komo aku ai i ke awa maloko, “Ka Muliwai Enelani,” kahi i kukulu ia a o Lorenzo Marques, he hookahi ona mile ka laula, he 15 kapuai ke kiekie o ka wai i ka wa kaimake.

            O na moku e holo ana he 12 kapuai wai ka hohonu, he hike ke holo maloko o “Ka Muliwai enelani, no na mile he 40 ka loihi, a no na mile 2 mai Lorenzo Marques mai, ma kahi hoohonu kupono, ua malu loa mai ka makani mai.  He 5 mile mai Lorenzo aku, ilaila i komo mai ai na muliwai Tremby Dundas, a me Mattol.

            O ka mea nona ke kulana maoli o ke kaikuono o Lorenzo Marques, ua lilo ia he ninau ano nui iloko o ka A. d. 1875.

            Ua koi o Potugala i aina holookoa a pau loa, ma ke kuleana o lakou ka poe i loaa mua ia wahi, ua olelo hoi o Enelani, he kuleana kona ma o ka noho na panalaau ana.

            Ua noho na poe Beritania ma ka aoao hema o ke kaikuono o Delagoa, a kukula i kauhale iloko o ka manawa i hala ae nei.

            I ko Enelani wa i ike ai, Da lawe ae o Potugala i ka aoao Akau o ke Kaikuono nona, ia wa lawe’e oia i ka aoao Hema nona.  A ua lilo ia i mea hoopaapaa i ka 1i68.  Koi hoi ke Aupuni o Transvaall nona ia, mamuli o ka Muliwai Maputa hui pu ai me ka Muliwai Pongola ma kona nuku, a i komo hoi iloko o ka aoao Hema o ke Kaikuono o Delagoa.

            Nolaila, ua hoopaakiki na aoao o Enelani a me Potugala maluna o ko laua mau kuleana a hooholoia e haawi i kekahi mea uwao.

            Mahope mai, ua waihola keia i ka mea uwao, oia o Hamuku DeMahon ka mea i lilo i Pereidena no ka Repubalika no Farani.  Ma ka 1875, ua kukala ae ooia, “O ka aoao Hema o ke Kaikuono o Delagoa e komo pu ana me ka Muliwai Maputa a hike iluna in a Mauna Lomobobo, no Potugala ia.  Nolaila, ua hookuuia iho la ka hae Beritania ilalo.

            Aka, i ka 1891, he aelike kai hanaia mawaena o Enelani a me Potugala, oia hoi, ina i ka wa a Potugala e makemake ai e kkuai ia hapa o ke awa, o Enelani ka mea mua loa e loaa ia pono mamua o na mea e ae.