Ke Aloha Aina, Volume II, Number 21, 23 May 1896 — Page 6

Page PDF (845.75 KB)

This text was transcribed by:  Kekai Robinson
This work is dedicated to:  Nalu Kaleilani Pili Robinson

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 23, 1896.

 

(Mai ka aoao 5 mai.)

            O na poe alakai o ka poe kipi, o ka hapanui hoi he poe haole a me na poe paele, a ole loa lakou i kali iki a olelo mai aole lakou e lele mai ana iluna o na ninau ano nui kalai aupuni, na hana hoolilo pakiko, a i ole o na hana hoano hou ae o ka noho aupuni ana, he mea ole ia lakou, ina no he hana oluolu aku, ina no a he like loa maoli me na rula o ka aina makuahine, ina no lakou e ae mai ana e noho malalo o Sepania, alaila, o na pono a me na pomaikai holomua o Cuba, he mea ole no ia ia lakou.

            Ma kela aoao mai hoi o kela papa hookahuli aupuni, ua hoike maoli lakou ia lakou iho, he poe kokua hoohoihoi i na puali o na poe kipi, i hoike maoli ae i na hana hoopoino loa o ko lakou mau pauli kaua, puhi wale aku la i na kauhale me ke pale ole ia mai, a hoike maoli ae la no i ke akea, e hoolilo ana lakou i ka mokupuni holookoa i mea poino, ina aole hiki ia lakou ke lanakila maluna o ka mana lahui, alaila mahope aku e aumeume ana lakou me na mea kaua ma ko lakou mau lima no ka manawa pau ole.

            Alaila, heaha la ka hopena e hoea mai ana mamuli o keia mau paipai ana i ka mana aupuni o Sepania, maluna o na lahui i ano like a like loa, a i hiki ole hoi ke hookuikahi likeia na manao, ka mea hiki ole ke loaa kekahi mea naauao i ike ole ia mea.

            O na hopena e hoea maoli mai ana, oia no e lilo ana o Cuba i aina hoihope loa ma ke kulana naauao.

            He mea maopopo ole no ke koho wale ana aku o ka pomaikai o ka aina e loaa ana he holomua mamuli o keia ano, a ke hoomau ia aku no hoi pela.

            O ka Lahui Sepania i ka manawa kupono, aole oia e lilo ana mamuli o ka manao o kana mau mamo i alakai hewa ia, mamuli o ke alakai ana a na manao hoohoihoi wale i ka hana a ka naauao, ka mea ana i hiipoi mau ai maluna iho ona, a hiki i ka wa e hoopau pono ia ai keia hana.

            Alaila, o kona mooolelo a me kona hanohano, e kau ana ia maluna ona iho, ana hoi e hoole ole maoli aku ai i na pono a me ka holomua e koi ia mai ana me na kumu pono maoli, e na poe kamaaina maoli o na Anatille e hookuku ana i na like ole o na manao kalai aupuni o na aoao, a e hoike hoahewa maoli ana i na poe kipi mai ka hoomaka ana mai no, e hana ana i na hana pono, a i na hana ke hanaia ma ke kulanakahale alii, a e hookahe ana hoi i ko lakou mau koko ponoi nona.

            He nui wale na poe i makau wale iho no i komo pu aku me na poe kipi, a i hoomaka ae hoi e mahele i na pomaikai, mamuli o na haawina makana ia mai ia lakou e na poe kipi, i hoi hou mai malalo o ka hae hoomalu o ka aina makua, a aole no e loihi loa aku na la, alaila, e ohi ana lakou i na hua o na mea a lakou i ala kue mai ai i ka noho alii o Sepania.

            A oiai e ae ia ana na hana hoomaemae hou o ka mokupuni e like me ka lakou mau koi mai, aka nae, ke hooia mai nei no nae e lakou iho, aole no o lakou makemake ia mau mea.

            A oiai, aole no e loaa ana ia lakou na hoolakoia ana aku o na lako kana me Sepania makaala ana, alaila, ua kokoke loa mai ko lakou hopena.

           

UA HAALELE O KENERALA WEYLER.

AKA, UA HOOLE KE AUPUNI SEPANIA.

Havana, Cuba, Mei 11.

            O ka hoike ua haalele o Kenerala Weyler, no ka mea, ua ano e mai ka manao o ke Aupuni Makua, no na poe i pili i kela moku Competitor, aka, aole nae i maopopo loa ka oiaio o ia mea.

            Ua hoomaopopo ia ami, ua hoole mai ke Aupuni o Sepania i ka lawe ana mai i ka hookohu o Kenerala Weyler, a ua kauoha mai iaia, e hoomau no i kona kulana, malalo o keia wa e ku nei.

            Ua hoike mai o Konela Sequira, ua huipu oia me kekahi pualikaua mahuahua o na poe kipi ma kahi kokoke i Cienegutata, aole i mamao loa aku mai Remedios, a ilaila i make ai he 11 o na poe kipi.

            Ua emi hope aku na poe kipi a ua hahai loloa ia aku e na pualikoa Aupuni.

            Mahope mai, halawai kekahi puali kipi o 1600 ka nui malalo o ke alakai ana a Carillo, a mahope iho o ka hakaka ana no elua hora, ua auhee aku na poe kipi mai kahi a lakou i pee ai, a haalele iho la lakou he 16 o lakou poe make.

            Alaila, lele hou aku la ka pualikoa Sepania maluna o kekahi wahi pa-kaua, a hoopuehu aku la i na poe kipi me 27 poe i make loa o na kipi.  Aka, ua lawe aku no lakou i ko lakou mau poe i hoehaia me lakou.  He 1 alii a me eha koa o na poe Sepania i make ia kaua ana.

            Ua lele mai na poe kipi maluna o na papu e pale ana ia Artemisia, aka, ua hookuemi hope ia mai lakou.

            Ua hoike ae o Konela Solomayor, ua halawai aku oia me ua puali kipi e alakai ia ana e na hoahanau Lazo, ka poe e hoomoana nei ma kahi kokoke loa i Remates.  Ua hooiliia he kaua hanana loa, a o ka hopena, ua hoauheeia na enemi, he 20 poe i make loa.  O ka poino o na poe Sepania, he hookahi i make a he ekolu i hoehaia.

            O Manerto Romero kekahi alakai o na poe kipi, ua hooholoia e make oia ma Cienfugos.

            O Ygnacio Vart, ua hoahewaia no ke kipi, a ua kipuia i keia kakahiaka ma Matan.

 

NA KAMAILIO ANA ME CASTILLO.

            Maderida, Sepania, Mei 11.  Ua hui kuka kamailio loihi loa o Kuhina Nui Castillo o Sepania me Hon. H. Taylor ko Amerika Huipuia Kuhina noho ma Sepania, ma ke kumuhana e pili ana i na poe filibuster.  O ka hopena o na kuka ana, aole ia i ikeia aku.  Ua hoike laulahaia ae, ua telegarapa mai o Kenerala Weyler, he mea hiki pono ole iaia ke hooko aku i na hana ma Cuba, ma na hana i kauohaia, ina e hoohoka wale ia ana na hana a na koa Sepania, mamuli o na hana hooweliweli kuleana ole o Amerika Huipuia.  A ua hoike hou ia ae no hoi ke koi mai nei o Amerika i ka uku ana aku i na poho, no na malako i puhiia e na poe kipi.

 

Na Palapala

            Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na hewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna o a poe na lakou i kakau mai.

 

Mai ka Bana Lahui Hawaii Mai.

KA BANA LAHUI MA KE KULAKAUHALE

O KIKAKO NO KA LUA O KA MANAWA

I kuu ALOHA AINA OIAIO,

            Aloha kaua:-

            E ae hou mai ia'u, no'u kau wahi kaawale o kou keena pumehana, a nau hoi e ahai mama aku ma na kaiaulu o ko kaua lahui oiwi aloha, i ike mai ai hoi lakou i ko makou lunala a me ka makou hana ma ke kulanakauhale o Kikako nei no ka lua o ka manawa.

            Ua hoea mai makou i anei nei i ke kakahiaka o ka Poaono la 11 o Aperila nei, mai ke kulanakauhale o ai o Mauna Gileada, Ohio, nona ka mamao, he aneane ekolu haneri a oi mile, ua haalele aku makou ia kulanakauhale i ka po o ka la 10 o Aperila, mahope iho hoi o ka pau ana o ka makou paani ana ilaila, a hoea mai la i Kikako nei i ka hora 11 a. m., o ka la i hai ia ae a maluna.  A eia makou ke hana pu nei me na hoahanau o keia keaka lio nui hookahi Amerika nei, Bingling Bros.

            He elua o makou manawa hana o ka la hookahi, a he hookahi hoi hora hana i kela a me keia manawa hana, mamua ae hoi o ke keaka lio ana.

            He nui na mea a ka maka e hialaai ai iloko o keia keaka lio, oiai hoi, he ekolu lina poepoe i hoomakaukauia no na hana keaka like ole, e laa ka poe kuwalawala, ka poe lele kowali iluna o ka lewa, he mau wahine holokaa huiia iluna o ka lewa a me ke ki ana i kekahi wahi pukuniahi uuku iluna o ka lewa, pela hoi me kekahi wahine haole papaauwae oolea, e nahu ana oia me kona mau niho i kekahi ili i hoopaaia ma ka piko o kekahi kaula, a hukiia oia iluna o ka lewa, me kona kino e pohakaa ana, me kela wahi ili no nae e paa ana iloko o kona waha.

            Oiai kona kino e pakaawili ana io a i anei iluna o ka lewa, nona ke kiekie he 40 a 50 paha kapuai mai ka lepo ae, he keu keia o ka wahine paa o ka papa niho, he aneane paha umi minute e pakaawili mai ai iluna o ka lewa, he nui na ano holoholona hoomakeaka iloko o keia keaka.

            E laa ka puaa, ua a'o ia i ka lelepa ka pii ana iluna o kekahi alapii a iho ma kekahi aoao, nona ke kiekie o 15 kapuai, a me kekahi mau mea e ae he nui wale e hiki ole ai ia'u ke helu papa aku ia oukou.

            A iwaena o na mea a ko'u maka i ike ai, hookahi no oi au i koho iho ai he poe elepani, he elima ko lakou nui, mai ka mea kiekie o 15 kapuai a i kahi mea haahaa iho he 5 kapuai, he keu no hoi ko lakou ike ina mea i a'o ia lakou, e laa ka hele ana me na wawae elua, pi nana hoi kahi mau wawae iluna o ka lewa, pii iluna o ka pahu, hookani pila pela hoi me ka ai ana iluna o ka papaaina, hookahi elepani ma kahi aoao, a pela no hoi ma kahi aoao.

            Ua uhiia iho oluna o na poo o ua mau elepani la me na kawele ai, a e noho ana hoi laua maluna o kekahi pahu laau.  E lalau ana ka ihu o kahi o laua i ka bele a hookani aku la, a hele mai la hoi ka haole a ninau aku la i ka makemake, uwo ae la kekahi o laua, eia ka he pa mea-ono ke ano oia uwo ana, loaa mai a pau ae a no i ka ai a hooleia aku la ke pa ilalo o ka lepo.

            Hookani hou ae nei ka bele, ninau hou mai nei ka haole i ka makemake, eia ka he omole bia, lawe ia mai nei, inu ae nei kahi o laua, hoohalahala aku nei hoi kahi o laua me ka hoouweuwe ana imua o ko laua kahu.  Ninauia mai nei ko laua makemake, uwiuwi ae nei hoi ka leo o nei elepani, eia ka he makemake i waiu ke ano oia uwiuwi ana, lawe ia mai nei hoi kana waiu iloko o ka omole i hoopaaia me kekahi mea omole like me na bebe hanau hou.

            Mahope iho o kela mau mea, ua hoi aku la kahi elepani me kahi mau elepani e ae e ku mai ana, a o kahi hoi, ua haule iho la i ka honua no ka nui o ka ona i ka bia, oiai hoi ke kahu e @  ana me ka uwepa, he ole nae ko iaia onioni ae i ka nui o ka ona.

            Aka, kii aku nei ke kahu i ka makai e kii mai e hopu i nei elepani ona bia, hoea mai nei ka Makai o kahi elepani no ana, ua hoopapale ia no hoi i ka papale Makai me ke hoku nui ma ka lae, a e paa ana no hoi ka laau newa ma ka ihu o nei elepani, a he keu no hoi ka eha o ko'u iwi aoao i ka akaaka i keia mau ano hana, i ao ia i nei mau Elepani.

            Hele mai nei keia elepani a hili iho nei i ka elepani ona e moe nei ilalo na keia mau hauna laau i hoala ae la, i nei elepani ona iluna, a lou mai nei ka Ihu o ka elepani Makai ma ka pepeiao o nei elepani ona, pela iho la i lawe ia aku ai oia iloko o ka Halewai, oia ka'u i olelo iho ai ina i Honolulu nei keia poe elepani, e aka oe a maloeloe.

            O ka pau no hoi keia o na hana ano nui i ao ia i nei ano holoholona, a oiai no hoi, ua ike no hoi au i kahi mau elepani i Honolulu, aole nae hoi e like me na mea i a'o ia i nei mau elepani, he kiekie a ka maamaalea.

            O ka hale keaka lio nui hookahi keia ma keia Kikako nei, nona ka huina nui o na makaikai ke piha pono, i ke kanakolu paha tausani.

            Ke ku nei keia hale ma ke alanui Helu 16 o Kikako nei, a he aneane @ 150 kapuai kona kiekie, a ua @ a puni ma ke ano anuu alapii.

            A oiai noi, he ekolu lina poe @ keia keaka, a i ka lina iwaena @ kou e paani ai ,o na makaikai hoi @ noho mai ana a puni makau.  He @ okoa no ko keia hui keaka @ ana hoi lakou ke pau ka makou @ ana.

            E ike iho ana no oe ina hana @ keaka maloko o ka papa @ hana, "program" a'u e hoouna @ nei ia oe.  A e kuu ALOHA @.  Oiaio, ua lawa ka'u hoike ana @ na mea e pili ana i ke keaka, a @ ike aku ana au no ka noho ana @ kanaka o keia kulanakauhale.

            O ke alanui, "Kate Street" @ nui laukanaka hookahi o Chicago @ e laa me na auina la malie @ nonoho ana na kane me na wahine @ keiki maluna o na noho ma na @ hele aoao "Side Walk" @ ko lakou Halekuai.

            He poe nae keia o ke kulana @ aka nae, he mau hale uai o @ keia ano ko lakou, mau hale @ ko kekahi poe, inu pu na kane @ wahine iloko o ka hale inu rama, @ kane, a wahine ka paele, @ ka wahine haole, pela no hoi ka @ me ka wahine paele, hui aku @ aohe kamawae a ka ili keokeo @ ili eleele.

            Aka, ma ko kaua aina nae, he @ a ka hookae i ko kaua ano @ loko o ke kulanakauhale o @ nei, hui aku hui mai.

            He mea oiaio no ma ka hapa @ na wahi a pau a makou i kaapuni @ ai, e nana mau ia ana ko makou @ helehelena, a o ka oi loa aku, o @ lauoho apiipii he hookae loa ia, @ mau wahi a makou i hele ai.

            A no ka loa ole oia ano @ kahi o makou, pela i loaa ole ai @ kou na hana hookae o ia ano, @ muli no hoi o ka maikai o ia @ mau leo mele i haawi aku i ka @ hana aloha ia lakou.

            He wahi ano hookae no @ hoi e hihi, pepe i ka wai o @ hana noweloia e ka laau kaulana @ Hawaii "Makani ae oe."  Leo @.

            A he nui wale aku na ano @ huikau o kela a me keia ano @ ike nei.

            E ike aku no @ o @ Bage, he paele me ka wahine @ he nui wale na hana ana ka @ wale e hana ia mai ana iloko @ hale inu rama imua @ maka lehulehu e nana @

            A e kuu ALOHA AINA oiaio, @ la au e leta aku nei ia oe, e @ makou i Miliwauki i ka hora  9 @ po maluna o ka mokuahi, e @ makou ilaila he hookahi pule @ hou mai no Kikako nei, aia a @ loe ko makou wahi e hana ai, @ hoike hou aku ia oe.

            I ka hoopau ana i keia leta, @ ai a'u wahi mea i koe e hai aku @ eia hoi, ua hoopii ia iho nei @ ka Papapa'i "Continental" no @ a makou i paiia ai i ka wa e @ Puuku ana o W. Aylette, a e @ kauolelo ana hoi o J. H. Wilson, @ dala he $650.00, a he hoopii no @ kekahi haole nana i pena i ke @ makou i kaahele ai, nona @ $50.00 a oi.

            A pela no hou me @ mau tausani hoi @ poho ia makou.

            E like no hoi me na mea a @ pepa "Ka Makaainana" @ ai i ka mahina i hala.  O keia @ mea elua maluna he @ hookaa ole i ka wa @ o W. Aylett a me J. H. Wilson @ Kakauolelo, a makou @ hookaa ia ia, oia @ aku oe i ko makou @

            E nana ma ka aoao ehiku @