Ke Aloha Aina, Volume II, Number 21, 23 May 1896 — Page 8

Page PDF (834.01 KB)

This text was transcribed by:  Punahele Todd
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 13, 1896.

 

HE MOOLELO KAAI

-NO NA-

HOAHANAU ELUA.

-A I OLE KE-

Alahele Pohihi

-A O NA-

Opuu Pua Elua

HELU 31.

            I ko laua hiki aku iloko o ka rumi o ua wahi kanaka kiai la, aia hoi ke hele loa aku la i kauwahi o ka uhi mai o na eheu ponopono o ka po maluna o na aina kamahao nei o Diabolo, a komo loa aku la laua no loko o na wahi rumi nei, a malaila laua i hoonanea iho ai a hiki wale i ka uhi ana mai o na eheu o ka po a pahola ae la ma o a maanei o ua aina kamahao nei o Diabolo.

            I ka uhi ana mai o na eheu o ka po ua hoi aku la kahi hoa`loha o Hanora e hana i ko laua wahi a ho@@@@@ iho la l@@@ a puoho hou ae la o Hanora i ke aumoe a i kona haule hou ana aku ua waiho ino aku la oia a pau ae la kona ike ana i ke ao aina, ua lilo loa aku la oia me uwila.

            O kela akaku hoi o Harinosa i ike ai ma kela kakahiaka, mamuli no ia o ka mana a me ka ike i loaa i kahi Pueo Warita, pela oia i hookahuli ae ai i kona kino manu a lilo i kino kanaka no ka hoomaikeike ana aku i kona haku opio.

            I wahi e hoomanaia ae ai na noonoo kaumaha iloko ona no kona hanah@@@a i nalowale aku mai kona alo aku me kona ike ole i kona wahi i nalo aku ai, a pela kahi Pueo Warita i hana ai i keia mau hana akamai imua o Harinosa i wahi nona e hoolohe ai i ka kahi Pueo Warita mau kuhikuhi ana a pau e makemake ai.

            Nolaila, e na makamaka heluhelu maanei e huli ae ai kaua e na hoa uhai a holo o keia wahi kaao a nana aku no Harinosa a me kahi Pueo Warita, pehea aku la la ko laua noho ana i ko laua home.

            I ka nalo ana kau o ke akaku o Nanora Warita, ua komo hou aku la oia no loko o ka rumi hookipa, a malaila oia i noho iho ai a u@@ iho la, a ke hoopulu la hoi kona mau waimaka ma kona mau papalina lahilahi, a ku ae la oia a hele aku la ma kekahi puka aniani ma ka aoao akau me kona hoopuka ana ae hoi i na huaolelo hoehaeha puuwai ina aheahe makani e pa mai ana me ke kolonahe, a ko aku la no ka aoao hikina, me ka malie oia kana i puana a kauoha aku ai i ua wahi makani nei:

            E keia mau aheahe makani e pa mai nei a e houhou mai nei hoi i ko`u mau papalina, e oluolu oe e lawe aku i ko`u aloha a haawi aku i ko`u aloha ia Hanora ke loaa aku ia oe ma kou alahele.

            E keia makani o ke komohana hiki na ina aia ma kou alahele kahi o Hanora i hoopaa ia ai, e hai aku oe eia au ke hele aku nei ma kona alahele i hele aku nei.

            E kela makani e nihi ae la ka hele ana ma ka aoao akau, ina oe e halawai aku me Hanora, e olelo aku oe e kali me ka hoomanawanui no kona pokii nei, oiai, he pohihihi ke alahele e hiki aku ai, a me ka hoomanawanui wale no hoi e hiki ai.

            E kela makani e leleino ae la ke ao e kali iho he wahi kauoha ka`u ia oe, e oluolu oe ina aia ma kou alahele e hele la o Hanora e haawi aku ina olelo o ka hoolana hauoli aku iaia eia au ke hele aku nei ma kona alahele e loaa aku ai oia ia u, a hooki ae la oia i kana mau kanaenae ana i ka aheahe lau makani e pa kolopahe mai ana ma ana ma ua puka aniani la a Harinosa e noho ana.

            No kekahi mau minute loihi keia noho ana o ua Harinosa nei, me na noonoo e laawili ana iloko ana no kona kaikuaana, aia hoi, komo ana kahi Warita iloko o ko ia nei rumi e noho nei me ka pana ana mai o ua wahi Pueo Warita nei i kona haku Harinosa.

            E kuu haku Harinosa maikai, heaha keia mau me anui au e noonoo nei. E noonoo ae ana au no ka`u wahi e hiki ai ke umi aku i kou haku i nale a p@a@@ la auanei e loaa aku ai ia ia kane, a nolaila, ke ninau aku nei au ia oe e kuu wahi hoa`loha maikai loa Warita.

            Ua ike anei oe i kahi o kou haku Hanora i hele ai, a aia la oia ihea i keia wa e noho nei, a ina ua ike oe e hoi mai ia`u me ka huna ole aku i kekahi mea.

            Ae, e kuu haku maikai, aia oia i keia wa ma ke aupuni daimana i keia wa a aia hoi oia ke ike la i na ehaeha he nui a na pahiolo oi lua, a o ke ala nae e hiki aku ai i na aupuni la he pohihihi loa no nae ke alahele.

            Nolaila, e kuu haku, e uumi i ke aloha no kou hanaumua a hiki hou i ka oili ana mai o ka la i ka la apopo oia auanei ko kaua wa e huli aku ai i ka la okoa, a o keia hoi ka wa a kaua e noonoo ai no ke alahele mai a kaua e hele ai.

            A nolaila, e kuu haku opio, e naue kaua no ka rumi aina, oiai, akahi no oe a ai i kou aina kakahiaka a ke hele aku nei hoi ka la e napoo a uhi mai ka mana o ka po a pahola ae i kona mau eheu o ka pouli maluna o ka aina holookoa nei

            No keia kono a kona wahi hoa`loha e hele laua e ai, ua ae aku la o Harinosa a ku ae la o Harinosa a hele aku la no ka rumi-aina, aia hoi, aole he mau mea ai e waiho ana maluna o ka papaaina, a anehe ae la oia e huli hou aku ihope.

            Oia no kona wa i lohe aku a, i kekahi makeke a huli hou ae la oia no iloko o ka rumiaina, ike koke aku la oia i ka wiaho mai o na mea-ai a honi pu aku la no hoi oia i ka aala mai o na mea-ai i hoomakaukauia mai e na lima ana i ike ole ai, a oia kana i hoi aku a oia a noho iho la oia maluna o kekahi noho a nuu ino la i na mea i hoomakaukauia.

            Iaia no e nuu ana i na mea i hoomakaukauia, aia hoi, komo ana kahi Warita, aka, aole oia nei nana aku i ua wahi Pueo Warita la, oiai, ke ikeia aku la kona mau helehelena i ka lele ino ae o na ao hakumakuma o ka piha huhu i kahi Warita no kana mau hana hoohoka iaia, aole oia i pane mai ia Warita i kona wa i komo aku ai iloko o ka rumi.

            I ka pau ana ae o kana ai ana, ua ku ae la oia a hoi aku la no ka rumi hookipa a malaila oia i noho iho ai e noonoo ana no kana mau me apono e hana aku ai no kela olelo kauoha a kona hanaumua ana hoi i kuhihewa ai o kona akaka no ia, eia ka o kahi Pueo Warita.

            Aole i puehu.

 

He Mooleo

-NO KA-

HOOKUMUIA ANA O HAWAII

-

I kakauia a hooponoponoia e Rev. J.F. Pokuoa, mamuli o ka Moolelo Hawaii i paiia ma Lahainaluna i ka M.H. 1838, a ua paiia a hooponopono ia ma ka Halepai Palapala Aupuni ma Honolulu 1858.

NO KE KUKULU ANA I KA HALE.

            O na hale ma keia mau Paeaina i ka wa kahiko, he mau hale pili wale no. Aole hoi he hale laau, a aole no hoi he hale pohaku ko ia wa i ikeia maluna o kei apaeaina, e like me ko keia au a na haole i hiki mai nei.

            O kekahi mau hale, he maikai no hoi ka hanaia ana, a he inoino no hoi ka hanaia ana o kekahi mau hale, a lakou i kukulu ai i wahi no lakou e hana ai.

            I ka hoomaka ana e kukulu i ka hana mua ke kahua a maikai, ke ae a wiaho like ke kahua, alaila, haomaka ka oli ana o na lua, a ma na lua o na pou kihi e oli mua ai, a pau pono ua kihi eha o ke kahua o ka hale, alaila, kukulu iho na pou kihi ma ka aoao o ke kua e hoomaka ai e kana.

            I ke ku ana o kela mau pou elua alaila awe mai i kaula a hoopaa ae mai kekahi pou a i kekahi pou kihi a e hoailona iho i na lua o na pou o waena konu, a pono keia hana, alaila, eli aku a pau na lua, a kukulu a pau na pou o ia aoao, a hoohalikelike me na pou kihi, alaila, hoomaka ke kanu ana o ka lepo me ua pohaku liilii maloko o na lua apau o ia aoao.

            A pau ka hana ana oia aoao, alaila, hana ko ke alo e like no hoi me ko ka aoao ma ke kua, alaila, kau ka lolehau mai kela kihi a keia kihi, a pela e hana aku ai a paa na aoao elua i ke kau ia i ka Lohelau i hoopaa ia me ke kaula, ua pau ko ke alo a me ko ke kua, alaila mawaenakonu o kekahi pou kihi o ke kua a me ke alo, e eli iho i lua no ka pou hana, a pela no hoi kekahi aoao, a kukulu iho ina pou hana o kela a me keia aoao, a kanu a paa i ka lepo me na pohaku liilii, alaila, kau i kaula mai kela pou-hana a keia pou-hana.

            O keia pou o ka pou hana, oia ka pou oi ae o ke kiekie maluna ae o na pou a pau i kukulu ia, a e ku ana keia mau pou elua ma kela hakala keia hakala o ka hale, a maluna e kau iho ai ke kauhuhu, a maluna iho o ia laau e moe ana mai kela welau a keia welau o na pou hana o na kala e kau iho ai ka huina o na ola o ke alo me ko ke kua, a hoopaa iho me ke kaula a pau loa i ka hoopaaia.

            I ka hana ana nae o na pou a me na ola o ke kua a me ke alo, he hana i na pou a kohu mai no ke kahe maluna o ke poo o ka pou, a o ka oa hoi, e hana no hoi a hamama ka waha o waena, i komo ae ai ka mai o ka pou i hanaia i kumu e pahole ole ai ke ola me ka pou.

           

L.B. Kerr, Alanui Moiwahine

Ribine o na Waihooluu a pau, mai ka 25 keneta o 18 i-a o ka pok@@@

Na Papale o na Kamalii, a me na Lole, mai ka 25 keneta pakahi

Na Lole Aahu Makalena Keokeo, Papamu, a Kahakahana he 15 i-a i k@@@

   Palua ka Waiwai.

-

Na Hainaka mai ke 35 keneta no ke kakini, ua humuia o hai.

Na Tawale mai ke 50 keneta o ke kakini.

Na Papale Manu o na Kane a me Kamalii, ma ke 25 keneta pakahi.

Na Cretoane mai ka 10 keneta no ka i-a.  Ma na wahi e ae, ua ku@@@ he 20 keneta no ka i-a.

Na Kakini he he 5 paa no ka 25 keneta.

Na Pua, he 5 huihui no ka 25 keneta.

Na Hulu Manu Kinohinohi, ma ka 10 keneta pakahi.

Na Hainaka Silika, he hookahi dala no ke kakini.

Na Lei A-i, o na Keonimana, he hookahi dala no ke kakini.

 

L.B. Kerr, Alanui Moiwahine, Honolulu

            I ka paa ana o na o`a o ka aoao lalo e kau ana maluna o ka Lohelau me kela mai o ka pou a me ka poo maluna o na o`aa kau ana maluna o ke k@@h@hu i ka @@k@@a ma ke kaula, alaila, kukulu hou no i mau pou ma na kala o na aoao, a i elua i mea e paa loa ai ka hole me na laau a pau i kukulu ia.

            Alaila, o ka hoaho no ia o ka hale, e wae mua nae i kekahi mau aho a@@ui kupono i aho Pueo, a oia na aho mua e hoopaa ai me ke kaula ma na pou a me na o`a alaila, hookomo ma aho eae mawaena o na aho pueo, a kukulu aku lua aho hu`i, i kumu e paa ai kela mau aho i hookomo ia ae la ma ke kowa o na aho Pueo, a pii aku keia aho kui a kau iluna o ke kaupoku.

            Pela e hana ai a hiki i ka paa ana o ka hale i ka hoaho ia, alaila, o ka hoomaka no ia o ke ako ana, a penei ke ako ana.

            E kukulu mua aku maloko a pili me ka aho i ka lauhala, a i ole, ke akaakai a i ole hoi ia, he ha ko paha, ka ha pumaia a hoopaa no hoi me ke kaula.

            I ka hookomo ana nae o ke kaula ka o ka hako, a me na mea a pau i kukulu ia aku la maloko me ke kaawale ae o kahi me kakahi hookomo ana o ke kaula ka o lalani auanei a o ke kulu no ia o ka hale, a i ke poi ana aku o ke pili mawaho aku o ka ha-ko, lauhala a pela aku, ua pono mua ka hana ana o ke kaula ka o ka hale, aole e loaa i ka pilikia, oia ke kulu.

            O ka hookomo ana o na pupu pili e hoopalahalaha ae ma ka hana ana, a huki mai ke kaula ka a paa pono aku ai ke pili, i ole ai e helelei wale mai no:

            NO KE KAUPAKU ANA O KA HALE.

            Ua paa ka hale i ke ako ia, a o ke kaupoku ka mea i koe, a oia keia malalo iho.

            I ke kaupoku ana, e koehi mua mai kekahi kihi a kekahi kihi, apaa i ke keehi, kau ke aho lolo, a e hoopaa i keia aho lolo me ke kualole a i ole no hoi, me kela kaula no hoi i ka ia ai ke pili, a hauhoa iho a paa i keia aho a kakou e ike ae la, alaila, ka no hoi ke pili ma ke kua a me ke alo o keia ako lolo, me ke kukulu like nae i ka mauu, a like loa na poe, aole hoopaewa ko kekahi me ko kekahi aoao.

            I ka paa ana o keia aho i ke ka ia mai kekahi kihi a i kekahi kihi, alaila, kau hou iho i ka lua o na aho lolo a hoopaa iho i keia aho me ke aho lolo mua i ke kaula a paa pono, a e ako no hoi i keia aho hope me ka mauu paa mai kekahi kihi a kekahi kihi.

            O ka hana ana nae o keia aho me ka mauu, aole hana a manoanoa loa ka mauu e like me ko ka mua hana ia ana aka, he hoolahilahi ka mauu o keia aho.

            I ka paa ana o keia aho i ka mauu, alaila kau iho ka aho owili, oia ke aho e owili ai o ka mauu o kekahi aoao me kekahi aoao me ka huna i ke poo o ka mauu o ka aho mai kekahi kihi a i kekahi kihi.

            I ka pau ana i ka wili, alaila, hili mai, a pau i ka hili mai kela kihi a keia kihi o ke kaupoku i ole ai e ulaa ia e ka makani.

            I ka paa ana i ka hili, alaila, koli mai, o na opala, kipaku a@@ @@@ kahi e haahaa iho ana, hoo@@@ me ke pili, a pela e hana ai a @@@ paa ana o ka hale me ka m@@@.

            Ua ike ae la kakou, ua paa @@@ a o ka hoi aku koe a noho @@@ kona malu, a hiolani aku, @@@ i ka uluna, alaila, o W@@@ malama, alaila, o keaha aku @@@ koe?

 

KA LAAU HOOLA@@ A KAMAL@@@

HE LAAU HOOLA NO KA @@@

NA AA-HUKI

            O Mrs. R.L. Lamson, o @@@@@ noia, kai olelo ae: “Ua hoao @@@@@ ae i ka Laau Hamo Eha o C@@@@@ ka rumalika o na aa-huki, a ua @@@@@ ola ma ia hana ana. Ua malama @@@@@@ mea iloko o ka hale i na wa a pau, @@@@@ no maoli no ka nalulu a me ka eha @@@@@ hoola hikiwawe loa keia no ki @@@@@ na eha ma na aa huki a no ka @@@@@ ike mua ole ai.”

            Kuai ia e na poe hana laau a @@@@@ poe kuai aku.

Benson Smith &

Agena @@@ H@@@

-

            O Mr. D.B. @@@@@ he @@@@@ a he kanaka kalepa w@@@ no @@@@@ ua olelo ae no keia manao no @@@. Ua loaa ia`u ka @@@@@ @@@ @@@ @@@ Chamberlain Laau H@@@ eha @@ @@@ e like me ka`u i ike ma@@@@ he @@@ maoli no ia. He makahiki ma@@@ @@@@ @@@@ @@@@@ ia i ka ruma@@@ @@@@@ @@@@. O ka hoao mua ia an o ka L@@@ a Chamberlain oia ka mea i nalo @@@@ a o ka inu ana i ka @@@@@ @@ @@@ mea i ola loa ai oia.

            Kuai ia e na Kauka a me @@ @@@@ Laau.

Benson Smith A @@@@

Agena Nui, @@@@@

 

PEHEA E HANA AKU AI I KA @@@@ MARE

            [Mai ka Pacfic Health] @@@

            O ka mua e @@na ka wahine @@@@ e hoomanawanui. E loaa ana @@@ @@@ hoao nui ana, a he mau hoo@@@@ oihana, aka nae, aole he e lawe @@@ i kou home i wahi h@@a ma ka @@@ ka. E loaa ana paha i kau @@@@ hoao ana, e emi @@@ kona ku@@@ kaumaha paha ke a@@@@ ia @@@ oluolu, o na helehelena akahai, e @@@ mea kupanaha e hoop@@ ae ai @@@ kuma ma kona au k@@@@ka. @@@ mea, ua malama mau ma@@@ ke @@@ Kupu Hoola a Chamberlain @@@@. Oia ka mea maikai loa a he mea @@@ na wa a pau. Alaila o ka @@@@ hoomaopopo ana oia e @@@@ @@@ iaia, a e malama ana @@@ @@@@.

            Kuaiia e na poe ha@@@ @@@ kuai aku.

Benson Smith @@@@

Agena Nui @@ H@@@@@

-

            Ina hapaha a pau @@@ @@@@ @@@ ke o ke kanaka @@@ @@@ @@@ inu ana pakahi @@@ @@@ @@@ pomaikai nui. @@@ @@@ @@@ hooholo ai @@@ @@@ @@@ aole he mea maikai @@@ @@@ @@@ mamua ae o ka @@@ @@@ @@@ @le Cholera a me @@@ @@@ Chamberlain. He laau @@@ @@@ hoolako.

Benson Smith @@@

Agena Nui H@@@