Ke Aloha Aina, Volume II, Number 22, 30 May 1896 — Page 2

Page PDF (837.97 KB)

This text was transcribed by:  L. A. Marchildon
This work is dedicated to:  Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !!

KE ALOHA AINA

 

2          KE ALOHA AINA POAONO, MEI 30, 1896

 

KE – ALOHA – AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

1.  NAWAHI, Lunahoopono pono a Puuku.

E. L. Like, Hope-puuku.

 

HONOLULU, MEI 30, 1896.

 

KE KANAWAI KAKAUINOA.

 

NA LAKOU NO E HOOPAU I KE INO A LAKOU I HANA AI.

            Eia ke au haiki o ka manawa a me ke ino o keia Kanawai Kakauinoa, ke hookikina ikaika loa nei ia lakou, e hana koke i kekahi mea e hoopau koke ia ai keia kanawai kaili pono pilipaa, a kanawai hoolilo kumu ole i ke kanaka i mea hoopaiia, a hoopaahaoia, me he mea la ua hana i kekahi hana hewa maoli.

 

            Ke hopohopo nui nei lakou o lilo maoli auanei keia hana a keia Aupuni, i mea hoowahawaha loa ia e na Aupuni naauao a pau loa, ke paholaia aku na mea i hanaia iho nei, e hoolilo ana i ke kanaka hewa ole i mea hewa, me he la he kanaka hana i na hewa, a mahope ua hoopaahaoia oia no kona hana hewa ole.

 

            Ke hoolalelale nei ke Akua ia lakou ponoi iho, e hoopau lakou i ka lakou ino lapuwale loa i hana ai, i mea e hoike ai i na mea a pau loa i ko lakou kuhihewa i ke ano o ka lakou mea i hana ai.  Ua hana lakou me ka maalea nui loa, me ka manao aole keia e pili ana ia llakou ponoi iho, aka, eia wale ae no ua wahi o ka hauhili ana a paa pu aku la na mea a pau loa ma ka umiumi o ke kanawai.

 

            O ka mea kupaianaha loa n@e.  Eia ke hoao nei lakou e hana i kekahi hana hewa, i mea e hiolo ai ka hewa pookoi e kamailio mau ia nei.  Pela no ke ano o na hana a pau loa i kukuluia maluna o ka hewa, he lilo kekahi hana hewa i mea hoohiolo i na hana hewa a pau loa, e like me ke kokua ana o ka pono e hoopaa i na pono a pau loa.

            Ua ike makou i ke kupono o keia manawa no keia hana o keia kanawai hoopilikia a pela e pono ai kona manawa e kanu ola ia aku ai, mahope iho o ka lele ana aku o ka poe nana i kukulu i keia ino lapuwale iloko nei o ka aina.

            O ka makou mau pule manaolana, e hookoia ka pono, ka palekana a me ke ola o ka Lahui Hawaii, a e haule loa na hana kumakaia a pau loa.

 

E HOIHOI HOU I KE AUPUNI MOI O HAWAII.

 

Ko Dr. Dille manao e pili ana no ke Aupuni Kuikawa e ku nei o Hawaii nei.

 

            O Dr. Dille o ka Halepule, Metodiko Kikowaena o keia kulamakauhale, (Kapalakiko) ka mea i huli hoi mai i kela Poalima aku nei, mai ka hele makaikai ana aku nei o na pule eono ma ka Paemoku o Hawaii ua uiia aku oia e kekahi mea kakau o ka nupepa Call e pili ana ina helehelena kalaiaupuni o na hana iloko o kela wahi Aupuni Repubalika iwaenakonu o ka moana Pakipika.

            "O ke Aupuni Kuikawa," wahi a Dr. Dille, me he mea la ma ka ike aku, e holo malie ana oia e like me ka makemake o kona mau hoaloha.  O ko Peresidena Dole hooko noeau, a me kona mau manao hooko hana, aole ia he mea ninau ia, a o na poe ikaika loa i ke kokua no ke Aupuni Moi mua iho nei, ua hooia aku lakou i kona naauao a me kona hoopono.  Ke hoakaka nei au i keia no ka poe haole aloha alii a me ka poe noeau maoli o ka lahui Hawaii nei.

            He manao makemake maoli ma ka aoao o ke Aupuni, e hana lokomaikai aku ina ano lahoi a pau loa me ke kapakahi ole, a hoopono (pela paha) a e hoike aku iaia iho pela ina mea a pau loa ma na mokupuni.

            Aka, ma na wahi a pau loa, aia no he mau noonoo e ala mau ana, a he mau manao koho moakaka loa, e hoea mai ana he manao lahui, a ina aole he mau kuka lahui ana, alaila, he poino no.

            Malia he hoopono kona ano, malia, aole oia he Aupuni no ka lahui holookoa, a ke manao nei au, aole he mea i ike maopopo maoli i keia mea e like me ko ke Aupuni ponoi maoli iho?

            Ua nele maoli oia ina kokua a i ke kulana onipaa, a ua nui na olelo aelike no ka hoomau ana i ka Repubalika.  Ua lawe mai au i ka huaolelo repubalika a me ke ano laula.

            Aole na kanaka iloko o ke mele hookahi me keia Aupuni e ku nei.  O na poe maoli i hoopoino maoliia, ua mahao lakou ua hoohaahaa loa ia lakou, a o ke koena aku, ua hauoli no lakou, me ka hele laki ana maluna ae o ka ninau, oia ke ano nui o keia poe e noho ana ma keia mau mokupuni.

            Aole loa o lakou manao iki na kekahi mea okoa ae, aia wale no a he mea koko Hawaii ponoi, oia ke lilo i alii hoomalu mai no Hawaii (pololei ia).

            Nana ae oe a puni o Honolulu mai ka wa mai o ke ala kipi ana i hala aku.  Aia he neoneo wale no e loaa ai na manao hopohopo i ke Aupuni, aka, ma na Mokupuni kaawale aku mai ke Kapitala aku, aia he nui loa o na poe manao kue i ke Aupuni.

            I ka wa e hoea mai ai na poe alakai, alaila, e ala hou mai no na poe Hawaii paakiki no ka pono o ke Alii Hawaii.

            O kekahi mau ninau i hoea mai me kona mau ano oluolu, ole, oia no ke kulana waiwai.  O ke eke dala a ka Lahui, ua pau mau i ka hoolilo wale ia, a ua nele loa, a o ke dala, ua kiola wale ia he mau huahelu koikoi loa mawaena o na lahui o ka honua nei.

            Nolaila, ua ike ke Aupuni o Dole iaia iho, aole he wahi lihi e hoopilipili aku ai i ke kanaka, nolaila, ke pule nei i ka hoohuiaina, no ka mea, oia wale no kahi hookanaho ana.

            He mea oiaio, o ka avelike o na poe Hawaii, aole loa o lakou makemake i ke ano o ka huaolelo hoohuiaina, a ina no e weheweheia aku ana iaia i ke ano o ka hoohuiaina, alaila, ua uuku loa kona makemake i ke ano o ke Aupuni no ka poe ilikeokeo ma Honolulu.

            Ua waiho mai o Liliuokalani i Kona kuleana a me Kona mau pono a me ke kuleana i ka Nohoalii, a aia la mawaho o ka ninau no ka manawa mau loa, aka, aia no hoi he wahine okoa, he mea opiopio, e nana mai ana maluna mai o ka moana i ke Aupuni Mokupuni i hooilinaia Nona.  Oia no ke Kama'liiwahine Kaiulani, a oia hoi ka manaolana mau o ka poe aloha-alii.

            O Kona mauhoa'loha a pau ma na Mokupuni, aole lakou e hookahakaha ana i na kahakai me na puali puhi ohe, aole hoi me na kahili hulumanu Alii, aka, oia mau no nae ke kokoia o ke au o ka imi i keia kaikamahine.

            Mawaho ae o na mea i ikeia, he Kama'liiwahine maikai O@a, oluolu, a ohohia nui ia hoi, a oia wale no ka mea kupono loa no ka noho ana aku ma ka Nohoalii o Hawaii.  He Enelani Oia mai waho a loko, a aole he mea i ike e ae i kona maikai a me ka hauoli maluna ona e like me Enelani, me Kona Kuhina Noho ma Honolulu, a me kona mau kupa mailaila.  Nolaila, aia a makaukau o Kaiulani e noho Moiwahine maluna o ke Aupuni e hoihoi ia mai ana laia, alaila, e makena auanei o na poe hoaloha haole e hele huli ana iwaena o na papa kahiko, (o na hana pili hoohiwahiwa Moi) i loaa ka mea hoailona Moi.

            Eia o Hawaii ke waiho wale nei me na mea palekaua ole, ma ke alanui akea o ke kulana kalepa, a kaahele ma ka Pakipika, he mea pono loa e pale ia e na mana ikaika loa, mamua ona iho a me ka ninau e hoea mai nei.  A owai la ia mana nana @ malama?

            O ka hookaumaha ana me kekahi Aupuni makemake ole ia, a hoopiha mai hoi me na poe like ole o na lahui awiliia he mea no ia nona, e wawa@ia ai iloko o na apana like ole.

            Mawaho ae olaila, na poe, Hawaii maoli, na Amerika a me na Enalani i hanauia ilaila.  Na poe (Kauaini) hoahanau hoi, aka, aole nae he poe aloha maoli e pili ana no ka ninau o Hawaii

            He nui no hoi na heluna o na poe Pukiki, Iapana, a me na paahana Pake, i hoolele liilii ia mawaena o na mahina ko.  O keia mau mahele ekolu o na poe i hookomoia mai, ke waiho mai nei ma huahelu iloko ona hana kalaiaupuni hoemi lilo o ka Repubalika, koe wale no aia a hiki maiko lakou manawa, ina lakou e hana ana, e kue ana me ka manao like ole ma ka aoao o ko lakou mau Aupuni pakahi.

            A ina e hoea hou ae ana he haunaele hou, alaila, o Beritania Nui a me na mana e ae (ina aole o Amerika Huipuia), ke lawe koke i kekahi hana mamuli o ke kulana o ka hoomalu ana no ko lakou mau kupa ponoi iho.

            He mea pono oi loa i na paemoku o Hawaii, e loaa ia he Aupuni ohohia a onipaa hoi a i ole, o ka hoohui mai no me keia aina.  (Pela paha.)

            O ke kamailio ana ae no ka hookahuli Aupuni, oia mea, aole no ia i mamao loa aku, a ina no i keia manawa, aka, aole loa o'u manao e kaunakoma ia mea me he kaula la.  O ka anoano o ka hookahuli Aupuni, e kupu mai no i kona manawa.

            O kela alakaua ana iho nei, mai lilo no ia i mea lanakila, ina he loaa ia lakou he mea alakai kupono no ka hana  i hanaia.

            Ua hoea awiwi loa ae ia, alaila, ua hoopauia me ka pilikia loa, mahope iho o ka hoomakaia ana.

            O na poe Hawaii maoli, he oe hooko pono loa i nakauoha ina ua alakai ponoi lakou, aka, aia nae he oe alakai pelukua hilinai ole ia, malalo o na noho ana e ku nei, aohe a lakou wahi mea i lilo aku, ma ka hoohalike ana ae he kamailio wale no, alaila, ua hoi pono mai na mea a pau loa.

            Ke kau aku nei no na maka o na poe Hawaii, no ka wa e lilo ae ai ka paa ana o ka Halealii i kekahi Hawaii pono.  O ko lakou manao moakaka loa maoli, aole loa e hiki ke kaili@a ka manao ana e nohoia ka Nohoalii o na @ hameha e ka malihini.

 

KA MANAO I AUPUNI @ FARANI.

            Ladana, Enelani, M@  Ke olelo nei ka mea kak@ pepa Harold Frederic @ hiki ana aku o ke keikia@ pio Louis i Mosekao, (e@ ana @ Kenerala Bonapa@ keia hope aku), ua hoop@ ia ae iloko o na nupepa @ ano mahalo ia iloko o k@ nakauhale nei.  O keia @ ana o keia Keikialii opio @ @eko, oia kekahi mau m@ pahaohao loa ia.

            Ua manao au he pule @ aku nei, ua manao ke a@ Rusia, mamuli o keia a@ ana mai nei o ke Keikia@ aloalii o Rusia, he mea i@ ike akea aku ai i na poe @ rani ma ke ano akea, ua @ ia ka lakou apana berena @ waiubata.

            Ua oleloia ae, eia o @ ke hooikaika nui nei e @ hou ia mai ka noho @ Moi ana o Farani, ua @ Rusia a ui-ha loa i ke@ Aupuni Repubalika o @ a ua ake loa e hoihoi @ kekahi ano aupuni Moi @ rani, a o ke ano Aupuni @ riala nae ka mea ma@ loa ia.

            Ina he mea hiki ke ho@ na manao, alaila, ua hiki @ hoonoho koke aku i keia @ parte hou ma ka nohoalii @ rani me ka holopono loa @ ke ohohia nui ia e ka @ Farani.

 

KE HOIKE LA KEKAHI @

 

            Heaha ka lakou mea i @ ai?  Eia no, ua hoi aku @ Davies me kekahi kauoh@ ia lakou nei aku nei ia K@ ni e hoi mai i Hawaii nei @ noho Moi o Hawaii nei.

            Ke hookuku ae i keia @ olelo me ka kela kah@ Dille e hoolaha la ma K@ kiko a me ka hoohaili @ ana a ka X Rays, ua la@ lei poni Moi.

 

            Aka, e like me ka ok@ na halau o keia poe e @ nei, pela ka like ole o @ naoio maluna o ka Pu@ Moi no ke Karaunu o @ nei.

            O ko lakou manao no @ he okoa ae no hoi ka ma@ kekahi poe.  O ka mak@ no e hakilo aku nei, o ke@ e malu nei i ka pae opua@

            E like me ka pii ana @ kai pii, iloko o kona @ hoolawa hohonu, pela @ ana o ka hauoli o ka la@ ko o ka makee noho @ Mo no Hawaii.

            Aia a hiki aku ia @ hooponopono ke kulana @ pae ana aku i ka aina p@