Ke Aloha Aina, Volume II, Number 27, 4 July 1896 — Page 4

KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 4, 1896

4

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

J. NAWAHI, Lunahoopono

pono a Puuku.

E.L. Like, Hope-puuku.

HONOLULU, IULAI 4, 1896

 

KO KAKOU HOOLA MALUNA.

            E kaena mau ana makou i ko kakou hoola maluna ae,oia no o Iehova ke Akua mana.  Ua loaa ia kakou ka haawina kupanaha, a hoola kupanaha iloko o na la i hala, a pela makou e olelo aku nei. Oia no ko kakou hoola ma keia mua aku.

            Ua hala keia mau hana hoopoino loa ia kakou, pela e loaa ai ka palekana ia kakou i ka wa e hoea mai ana.

            Mai pauaho a hoihope, aka, e hoomau i ko kakou hele ana mamua a loaa aku ka lanakila.

            Aole ia he mea loaa wale mai, aka, he hopena no ka mea kupaa a me ka mea hoomanawanui.

            O na manao, o na iini, o na olelo o na walaau e puka mai ana ia mau mea iwaho, aka, o ka puuwai o ka mea hoomanawanui, he hohonu ia e ala mahe ana.

            O na poe puahiohio a me na makani lauwili, e pa mai ana lakou maluna o ke kai hohonu aka, aia ma kona mole malalo e nee malie anakona au imua no ka hoomaemae ana i kona mau wai.

            Pele ke kanaka i piha kona naau i ke aloha i kona aina,e nana ana oia i ko kakou hoola maluna.

 

NA POE POROFESA?

            He nui wale na poe haole e aahu nei i keia inoa profesa, aole nae mawaena o na poe Hawaii maoli ponoi iho.

            O kekahi poe haole mamua aku nei he wahi kumukula wale no, aka, aole nae i emo kahea ia mai ana he profesa.

            I ko makou manaoio maoli, a ke aa nei makou e hooiaio aku imua o ke akea, he poe kupono ole maoli kekahi e kapaia ma inoa.

            No ke aha?  No ka mea, aohe ike i na mea heluhelu iloko o ke kula ana e a’o nei.  Aole he loaa iaia kekahi mau ninau helu iloko o na mea pili Algebra, he ole loa.

            Ke hoike aku nei makou me ka hopohopo ole, ina i hoaoia lakou e hana i kekahi mau ninau helu Metamatika a Huinahelu, he oi aku o ka ike ole maoli a me ka haahaa loa, a aole hoi he kupono e lawe i ka inoa profesa.

            Ina makou i hoopaapaa ia mai ma keia mea, alaila, ua aa makou e hoike i na inoa o keia poe e lawe hewa nei i ka inoa profesa, a ua aa makou e koiia lakou e hoike imua o ke akea, no ko lakou kupono ole.

            He mea keia e hoohilahila ai i ka Papa Hoonaauao o ka haawi o lakou i na inoa i ka poe kupono ole e lawe ia inoa.

            He mau wahi kumu ike ole i na mea helu arimatika mamua aku nei, eia nae i keia wa, ua kahea ia he profesa.  No ke aha la ke kumu oia kapa ia ana pela?  Oiai eia no makou ka poe i noho pu a kula pu, a he oki loa maoli, aole kupono e lawe ia inoa, aole hoi e pono e manaoia e na kanaka a pau, he kanaka naauao, profesa oia!  He mea pono ole maoli keia e ikeia ia nei iwaena o na haole.

            O ko makou manao, aole he lili, aole he ake e loaa mai ia inoa, aka, he kue i ka haawiia o keia inoa i ke kanaka kupono ole.

            Eia keia poe ke kapaia mai nei he profesa, kulou lakou a kunou aku ke pahola mai oe ia inoa iaia!  Aka, ua powa ia nae kela inoa e kela haole i kupono ole ke laweia inoa.

 

KE NANA NEI NA MEA A PAU.

            Ke ike nei makou i ka poe i kokua i keia Aupuni ke nana aku nei i kahi i manaoia e hoea mai ana na pomaikai.  Aka, i ka hoomapopo maoli aku nae, ua kuhihewa lakou ina mea i hana ia iho nei, me ka manao, oia ka pono a me ka pomaikai.

            Ke hoomaopopo nei na poe kalepa dala, eia na hana o ke Aupuni ke ano pihoihoi ia mai nei, aole ma o ke ana dala wale no,aka, mamuli o ke kulana launa maikai ole ma kekahi mau hana o ke Aupuni.

            E hoea mai ana ka wa a na mea a pau e ike ai i ka pane a ke Kuhina Kupa no na koi poho mai na aina e mai.

            He mea nunaia ia e ka Aha Kuhina o keia Aupuni, i ole e ike kona poe hookaa auhau ia mea, aka, ua kokoke loa e hoea mai ia mea maluna ae o ka iliwai o ka muliwai.

            No makou iho, aole makou i hopohopo, eia wale no o ka nana aku i kahi e hoea mai ai na mea o ia ano.

 

HEAHA KA KUHINA HAKI HANA?

            Ma na lono i loaa mai nei, aia ua o Haki i Nu Hamesire, ma na moku akau hikina loa o Amerika Huipuia?  Heaha kana ilaila?  I hele i ka ike makamaka, a o ka wahine eia i Kapalakiko ae nei.

            I Amerika aku nei hoi o Kuhina Damon, a hoi wale mai nei no, aia hoi o Kuhina Kamika ke aea la i ka aina o ka make e pahola la.

            He mea keia e hoike ai i ka Lahui Hawaii, oia ke ano o ke Aupuni o ka haole i kukuluia e ka poe kakaikahi maoli i kokuaia e kela Kuhina kumakaia Stevens.

 

NA HAUMANA I PUKA AKU.

            Maloko o keia mau la i hala iho la o keia pule, ua hoikeia kekahi mau kula ano kaulana o kakou, e like me ke Kula o Saint louis a me ko na Kamehameha o na poe Hawaii maole.

            Ua hookuu ia aku kekahi huina mahuahea o na keiki o ke Kula keikikane o Kamehameha.  Ua hiki ia, a e hoi aku ana keia poe keiki e lilo i poe kanaka opiopio e lawelawe ana ina hana e hookoia ai ka manao o ka makua a me ke Kumu pono, a me ke Akua.

            O ka hopena o ke ao ia ana oia ka mea nui maoli.  No ka mea, ina lilo ka hopena o ka hana a ke keiki i mea hahai ina hana pono, alaila, ua lilo kona hooikaika ana i mea makepono loa.

            Aka, ina aole oia e hana e like me ka pono i ao ia iaia, alaila, ua lilo kona luhi he mea ole loa, aole e hiki iaia ke lilo i kanaka opio makaukau ina hana no ka pono o kona lahui a me kona aina.

 

Na Keiki Punahele.

            He mea maikai ke lilo ke keiki i mea punahele i ka makua a me ka ohana, a e hana oia ina mea e oluolu ai na makua, a e lawelawe hana a kokua i ka makua, aka, o kekahi mau punahele, ua oi loa aku ka hookano a me ka hookiekie maluna o na mea a pau loa.

            O kela ano keiki punahele, he mea hoopilikia maoli ina makua.  Ua lawe oia ina mea a pau loa a hana aku e like me kana i makemake ai, no ka mea ua hoopunahele kuhihewa maoli kela makua i kela keiki.

            O kekahi poe keiki i puka mai, ua hoomanawanui maoli, no ka mea, ua ike ae,aole he makua, aole ohana e loaa mai ai na kokua ana, nolaila, hele no a lawelawe hana lima ponoi, i ola ai kona noho ana.

            Hauoli makou ia ano keiki, a manalo makou i ko lakou noonoo akahele, no kahi e loaa ai o kona pono.

 

HE KUPAIANAHA KA HOOKANO O NA MAIKAI O HILO.

(Kakauia no KE ALONA AINA.)

            Mai kinohi mai, aole i ikeia kekahi hana hookano, a hookiekie, a hoopaahao wale i ke kanaka me ka hewa ole, e like me ia i ike ia ma ka la 11 aku nei o Iune.

            Ma o ka hopu kumu ole ia ana o kekahi kanaka no kona haawi ana aku i kana hapalua dala manawalea aku no ka pomaikai i loaa mai iaia ma o ke olioli lea ana o kekahi kanaka ia la.

            Ina he oiaio, ua hana ia ia mea e na makai, e pono e hooiaio ia mai, a e hoopii ka mea i kauokuluhuleia i kela @ Luna Aupuni oi pahela o ka hookano no kona hoopaahao hewa ia.

            Aole aina ma ke ao nei i hele aku a hopu aku i kekahi kanaka lokomaikai no kona haawi ana aku i kekahi kanaka no na pomaikai i loaa mai iaia,koe wale ae no ko Hilo poe hookiekie nui wale.

            Ina ua hopuia kela kanaka no kona lokomaikai, alaila, pehea i pau ole ai na poe haawi dala o Hilo i nahui himeni i hele aku e sirinedi i na la kulaia?  Oia nae paha he Aupuni okoa no ko Hilo a he okoa no ko Hawaii nei.

            Hilahila makou i keia ine, i ka ulu ana mai ma ka lima o na makai o ke Aupuni o Hilo.  He wahi o Hilo i mahalo ia ma ka noho ana o ka aina, ke ea, a me na kanaka, aka aia no ka lapouwale maluna o na Luna Aupuni.  Pehea la e maopopo ai?  Penei e maopopo ai?

            O ka mea nana i lawe mai kela kanawai kakauinoa pupuka ino i kiola ia aku nei e ka mana o ke akua, oia iho no o Richard Lunamakaainana o Hilo.  Ke maopopo la ia oukou la ea?  He ino iho ia la no Hilo mai.  Pela no hoi na poe Makai e hana la ina hana ino ina hoakanaka.

 

KA HUAKAI POLOLEI I KA WELAU AKAU.

            O ka huakai imi Welau Akau i manao nuiia ma o na lele baluna ana la e kekahi o na poe akamai, a i maa i ka baluna, aole no i holopono maoli e like me na mea i manao ia aku.

            Ma ia manawa hookahi no nae, ina kakou e hoi hou aku ihope i ke au o Columbus, (Kolona) ka mea nana i hoao mua e waiho i ka alo ana a pae ma ka aoao komohana o ka Moana Atelanika, aole no ia i manaoia he mea e holopono maolil.

            Aka, o ka noonoo ana ae i ke ano o ka au ana aku iloko o ke ea e pili ana i ke kumu manao i oleloia maluna ae nei, oia kekahi mea nana e hoike mai i ka uuku loa o ko kakou ike e pili ana no ke ea maluna aku.

            He hiki ia kakou ke ike a hoomaopopo e pili ana i ka makani e kau ana maluna o ka ili o ka honua, a o ka moana paha, a ma ia nana ana aku, ua loaa mai kekahi wahi ike uuku, no ke au o ke ea maluna ae, aka nae, o ko kakou wahi noonoo uuku loa, a ua hele ole ia.

            No ka mea e pili ana i ke au o ke ea e pili ana i ka Welau Akau, mai ka latidu 70 degrees. Akau, he palahalaha o aneane 1350 mau mile, aole loa a kakou wahi mea i ike ai nona.

            O kela huakai huli Walau Akau a Andree a me kona poe kuahele he mea oiaio ma @ manao o ka lehulehu, he w@ ahona iki ae mamua o na manao pupule.

            Aka i keia wa ke hooma@ nei no na hana e pili ana i @ alahele ma ka baluna o kei@ mau makahiki e hele nei.  H@ kanalima mau pii ana e ho@ ma na baluna lele, a he iwa@ luakumamalima ma na baluna hoopaaia ma Balina iloko o keia mau la pokole iho nei, a @ laweia me ke akahele loa @ na koho kupono ana o na p@ akamai.  He mea oiaio maoli no o keia hookuku ana ua p@ pu oo ia ma kahi o ka nee a@ mai o ka makani, a me ko@ (anuanu) ana ea ku malie.

            Ma keia mau lele ana, ua hiki aku ke kiekie i pii ia i ke 29 @ 500.  O keia hookahi ke @ kie i lele ia e ke kanaka o@ mai kinohi mai, ua like keia me 5 mile a oi aku ke kiekie.

            Ua hoaoia nae ka baluna mea lawe noao ea iloko o ke kiekie o 59,000 kapuai ke kiekie oia hoi he 11 mile a oi mai ka honua ae.

            Ma keia kiekie a ka baluna i lele ai, ua nui loa ke anu @ loaa mai maloko o ka mea a@ i hoopaaia i ka baluna a i @ honua.  Ua emi mai ka mea ana mehana ma ka barometer, a i ka 101 degrees malalo iho o ka Fahrenheit.

            O ke anuo ia kowa iluna’e aole i kana mai ka nui.  Mao keia mau ike e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo uuku aku i kekahi mea mawaho loa akuk o ke kakou wahi honua uuku loa.

            He mea oiaio loa he hamau a he mea oiaio he anu huihui loa!  O ke ana avelike o ka mahuanua ana o ke ana i kela a me keia 100 kapuai, ma ka mea ana he 49 Fahrenheit.

            O ka mahuahua o ka nee @ o ka makani ma na wahi kiekie oia inea okoa ia @ ia a hooholoia.

            Peneia: Ma kahi o 3,000 kapuai, a 10,000 kapuai kiekie iloko o kekahi la malie loa a pohu loa o Sepatemaba, alaila, o ka awiwi o ka nee ana o ka makani, he 6 ½ mile @ ka hora hookahi.

            A mawaena hoi o 10,000 a me 20,000 kapuai kiekie alaila ua oi aku mamua o @ mile ke nee ana o ka makani i ka hora hookahi.

            Alaila, o ka mea hookeio baluna i hiki i ke 60,000 kapuai ke kiekie o kona baluna e hiki ana iaia ke hookele i kona baluna ma ka lewa o ke ao nei, he 80 mile ka mama e holo ai i ka hora hookahi.

            Ke hoao mau na kanaka alaila, liho lakou i haku no na mea a ke Akua i hana ai.  He hiki ke lilo oia he haku ma he ea e like me kona lilo mau ana