Ke Aloha Aina, Volume II, Number 29, 18 July 1896 — Page 6

Page PDF (865.46 KB)

This text was transcribed by:  Reya Liilii
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

6          KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 18, 1896.

 

PUKA MAI KA LA, A NAPOO KA LA.

 

            He mea mau i na keiki a kanaka, na manu, na holoholona a me na i'a. E ike mau ana lakou i ka puka ana mai o ka La a me ka napoo ana aku o ka La.

            Aole ninau mai ka La i ke kanaka, heaha kau mea i hana ai i keia la a hiki i ka po ana.

            O ke kanaka ke ninau iho iaia iho no i kana mau mea i hana ai iloko o ka la. I na ua hana pono ke kanaka, alaila hauoli oia a olioli nui hoi, no kana mea i hana ai ia la.

            A ina hoi i hewa na hana a ke kanaka, alaila, ua lilo kana mau hana iloko o ia la i mea lapuwale a hoopoino loa ia oia me na hoa'loha e ae he nui wale.

            Ua ike makou ia Bila he keiki lawelawe hana hooikaika me ka hoopololei, a pau kana hana i ka pule he $10 o kona hooikaika ana, a pau ka mahina he $40 dala kana i loaa ai. Lilo no ka ai, ka lole a me na hemahema e ae he $10 a koe he $30. Hauoli no oia, pela no ka makou ike aku.

            Hui makou me Kale Mahoe e hele ana ma ke alanui Moi, weluwelu kona lole a me na kamaa a me kona papale.

            Ninau aku makou iaia, e C. Mahoe. He hana no hoi paha kau i kela pule aku nei mamua, ea? Ae. A i ka wa i pau ai ka hana o ia pule, ehia au dala i ukuia mai ai? He $12.00! He $12.00! Ae. A pehea ia mau dala? ua pau loa. Pau hoi i keaha? Pau i ka rama! Pau loa ia mau dala a pau loa i ka rama? Ae. Aole paha ia oe wale no? Aole, owau me ko'u poe hoa lealea Ipu, oia ka mea i pau koke ai. A pehea oe i keia la. Oia hoi ia e hoaa ae la i wahi e loaa ai kahi ai.

            E hoomanao kakou i keia mea. Puka mai ka La, a napoo aku ka La. Eia nae, ilaila e kaupaonaia ai na hana a ke kanaka. He mea oiaio keia ke a'o ia nei na kanaka a pau loa e ka La, a ke nana mai nei i na hana a kakou e hana nei.

            E hooikaika kakou e hana pono i na la a pau i lilo ka La i hoike no ko kakou hana ana me ka pono a me ka pololei.

           

PAU I KE AHI A MAKE LOA.

 

            Ma ka hora 4:30 a.m., o ka Poakolu nei, ua pau iho la he halepili mawaho o Waialae, e noho ia ana e Mamaka a me kana kane i ke ahi. Ua make koke no o Mamaka he hapalua hora mahope iho o keia pauahi, mamuli o na palapu i loaa iaia mai na alelo ana ole mai o ke ahi.

            Ua holapu ae la ke ahi i na lako o ua wahi hale nei, a he mau alina no kai loaa i ke kane, aka, aole nae i kukonukonu loa.

            O ke kumu i pau ai ka hale i ke ahi, aole i maopopo loa, aka, ua manao wale ia, mamuli no ia o ke kukulu kokoke loa ia ana o ko laua ipu kukui ma ko laua wahi e moe ai, a i ka wa i oni ai o ka wahine ua hookui aku la i ka ipu kukui.

            Ua hoopuoho ia ke kane mamuli o kona honi i ka hohono uwahi, a i kona wa i puiwa ae ai, ua ike aku la oia e a ia ana ko laua wahi e moe ana e ke ahi, aka, mamua ae nae o ka hiki ana iaia ke hoopakele ae i kana wahine, ua pau kona mau lima, na wawae, ka helehelena a me ke kua i ke ahi, a he hapalua hora mahope iho na make loa aku la oia.

 

Na Palapala

 

            Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no i maluna o na poe na lakou i kakau mai.

 

HAALELE I PUNA NA HOALOHA.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO

            Aloha oe:-

            E ahonui mai ia'u. E oluolu oe e uwita aku ma na kaiaulu o kaua, i ike mai ai na makamaka o kaua mai Hawaii a Niihau.

            Oia keia: Ma na hora 5 a oi a.m., Iune 10, ua oluolu i ka mea Mana Loa ka lawe ana aku i ka hanu hope loa o Wiliama Daniela, iloko o hookahi mahina kona waiho mai ana a hala wale aku la oia, a mamua nae o kona hele ana, ua noi aku oia i ke Akua me keia mau olelo: "E ka Akua, mamua o ko'u hele ana aku, e kala mai oe i ko'u mau hewa," a lele loa ae la kona hanu hope. Aloha ino.

            Ua hanauia o Wiliama Daniela ma Waimea Hawaii, i ka la 18 o March, 1877, mai ka puhaka mai o W. H. Daniela a me Kalauwalu wahine, a ua piha hoi iaia na makahiki he 19 me na mahina keu, o kona noho pu ana me ka mea aloha he makua, ka ohana a me na hoaloha, aka, mamuli o ka loaa ana i ka mai weliweli, nona ke mele kaulana, mai lepera mai hookae a ka Ili ulaula ili puakea.

            A no ia mai no, ua lawe ia mai oia no ke Panalaau nei i ka la 22 o Oct, 1890, a i ka 1895 i hala ae nei, ua loaa iaia he wahi pili aoao a hiki i ka la 10 iho la, ua haalele mai la oia i kana wahine ka mea aloha, ka hoa pili o nei aina a ka ehaeha i noho ai, na kupuna a me na hoaloha e noho @ ana iaia.

            A he lala oia no kekahi Hui ana i komo ai oia ka Hui o na Opio a he hoa hoi no ka Hui Opiopio I. P. K., o Kalaupapa nei, a ke noi nei au i na Mana Lani e kokua mai i ka poe e @ a luuluu nei e hoomama ae, oiai, ua paa no Kana Olelo, "he mahu ke kanaka i pu-a ae a nalo aku."

            J. KAAUKAI.

            Kalaupapa, Iula, 9, 1896.

 

            Ua makemake ia na poe lawe pepa o KE ALOHA AINA Puka La, he mau aie ko lakou i ka nupepa e hookaa koke mai ma ka lima o ka lakou mau una, a o ka poe e hoolohe ole ana i keia e nele ana lakou i ka pepa ole.

 

OLELO HOALOHALOHA.

 

MR. J. KAHAULELIO,

            Walohia wale:-

            Oiai: Ua oluolu ia e ke Kahikolu Hemolele Loa, ka lawe ana aku i ka han@ ola o k@u wahine i aloha nui ia, oia o Mrs. Magareta Kahaulelio, ma Kalaupapa, Molokai, ma ke kakahiaka hora 5 a. m. o ka Poakolu la 17 o Iune 1896, a hoonoh@ kona uhane ma ka Par@daiso, e kali ana no ke ala hou ana ma ka wa a ka A@ Kahea e hoala ai ko na ilina ma ke kalahea o kana pu; a

            Oiai: O kau wahine i hala aku la ma kela aoao o keia home honua, he hoahanau oi i hilinai nuiia e na ekale- @ huiia (Kalaupapa a me Kalawao); a

            Oiai hoi: Mamuli o kona hala ana aku ma kela aoao o keia ola ana, ua haawe iho maluna ou @a kaumaha a me na luoluo nona, kou kokoolua o ka noho hoomanawanui pu ana ma keia ola ana; nolaila,

            E HOOHOLOIA: Ke haawi aku nei makou, na hoahanau o na ekalesia hui ia i noho hoahanau ai kau wahine a hala aku la, ma o ko makou komite la i hoikeia malalo iho nei, i ka makou mau kumakena pu ana me oe iloko o kou mau kaumaha, a ke pule nei makou i ke Akua Mana Loa, e hoomama mai Oia i kou mau luuluu a pau, a e alakai hoi Oia ia oe ma ke ala o ka oiaio a me ka pono.

            Ke pule nei no hoi makou e kau mai ka ke Akuaa mau hoopomaikai ana maluna iho ou i na la a pau o kou ola ana. A ke haawi pu aku nei makou i ko makou aloha paumak@ ia oe e ke kane i hooneleia i ka wahine ole.

            O makou iho no me ka haaha@, ma o ko makou Komite la.

            S. H. P. KALAWAIOPUNA L. H.

            WM. NOTLEY,

            R. M. NAAUAO.

Kalaupapa, Molokai, Iulai 9, 1896

 

MR. LUNAHOOPONOPONO,

            Aloha kaua:-

             E oluolu hou mai oe ia'u e hoike aku i keia mau mea ano nui malalo iho nei i ike mai ai na hoahanau a pau o ka Ekalesia o Waimanalo e noho ana iloko o keia mokupuni a mawaho aku paha, penei na mea ano nui i loaa mai ia'u:

            O ka Luakini o Waimanalo i kukulu ia no ka pono o kona poe haipule, ua nele oia i na Kahu Luakini, aole he wahi nona e ku ai kona mau kapuai, mai ka mua o kona hoala ia ana a hiki i keia la a kaua e hui nei.

            Oiai no hoi, o kona mau pono i hoomakaukau ia ai, ua nalo aku ia i keia mau la, ke lawe liilii ia aku nei na papahele me ka ike ole ia. Nolaila, ma ka nana aku e hoea mai ana ka wa e ike aku ai kona poe kanaka o na pae pohaku wale no ke ku mai ana, o na laau, ua hele aku iloko o na lima o ka poe aole i luhi.

            E hoolilo pu ia aku ana no hoi me kona hale halawai e ku nei ma Kaopa, Kailua. Ma ko'u ano he Komite no keia Kihapai, ua kahea mai lakou ia'u e komo pu aku e hooponopono pu me lakou.

            Nolaila, ua hooholo kela Aha e waiho i keia hana ma ka lima o ke Komite na lakou e kuai a hoolilo aku i na mea i hoike ia, a hoike mai i ka e noho hou ai keia Aha, oiai, he oi loa aku keia o ka wa i nalowale loa ai o ka manaolana @.

            @

            @ KUIKANI,

            Kaneohe, Iulai 6, 1896.

 

NU HOU KULOKO

 

            Ua hoopa@ wale ia ka @ aihue o Pat Cartis.

            He malie a kohu @wai ka m@, ma keia huakai @.

            O keia @ keaka @o a W@ i koaka ai mamua maanei, aia lakou i @ wa.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Kina, ua lawe pu mai oia he 233 P@ke a he 79 Kepani.

            Maluna o ka mokuahi Belg@ a ka mai ana i ka la 24 e hoi mai ai o W. O. Smith a me Kauka Wood no Hawaii nei.

            Ma ka la 11 o Sepatemaba e piha aina makahiki he 25 o ko Makinikoku noho poo kumu ana no ke kula hele la e Kahe@.

            He mau la welawela loa keia o ke kulanakauhale nei, ke pa mai no hoi ka makani, will pu mai la no me ka e-a o ka lepo, aohe nao.

            Ua ikea ma ka hora 5 A. M. o ka Poakolu nei he ma i puupuu-liilii i ano like me ka @ poki, iwaena o na Pake e hoomaluia nei ma Kahakaaulana.

            Aia ka hui keaka lio i Hilo kahi i hoolealea ai i ko laila mau kupa, i keia mau la, a e huli hoi mai ana lakou ma keia hoi ana mai a ke Kinau, pela i loke ia mai ai.

            Ua haalele iho la ka mokukuna Norma i keia awa no French Frigate Shoal, he lawaia ka huakai ana e hele nei, a e hala ana paha he mahina a oi ma keia huakai ana.

            Eia na Iapana ke lawe hele nei he palapala noi i na poe he manao aloha ko lakou, i na poe e noho hune mai la o Iapana, i hoopoino ia e kela kai mimiki o kela mahina aku nei.

            O na mokukaua lawenae Enelani ke lawe nei ka hapanui o lakou, he ewalu poe luu ma kela a me keia mokukana pakahi, a he eha hoi o na mokukana e ae, o ka lakou hana wale no o ka hana i na wahi poino o ka moku malalo ino o ka ili wai.

            Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Kinau ma ka auina ka Poalua nei, i lohe ia mai ai, ua hoea ae la o Pele ma kona home lua ma Kilauea, a ke ho-a hou la hoi i kana ahi.

            Ua hookapu loa ia ka hoouaaia ana o na mea kanu o Kina a me Iapana i Amerika, mamuli o ka nui loa o ka ma'i kolera ma ia mau aina, no ka mea o na mea kanu e hoounaia mai nei mai mau aina, ua lawe pu ia mai no ia me ka lepo, a ua manao ia, aia no ka ma'i iloko olaila.

            Mai hoopalaleha ka poe lawe pepa i ko uku a@ i ko makou mau Luna lawe pepa puka la a puka pule, a mai haohao iho i ka wa e nele aku ai. Aole keia he mea hou, aka, mai kinohi mai no o ko makou lawelawe ana i keia hana, a pela mau aku no a hiki i ka hopena. O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

            E hoomanaoia e ka Lahui Hawaii, o Kapena Good oia ka mea nana i ki ia Leialoha iaia e hooko ana i ke kauoha, oia no ka haole nana e pale @ ke kauoha a Konela McLea@ no ka @epa ana e hoopau i ke Kouela. A ua waiho ia aku ka hihia o ua Kapena Good nei imua o kekahi Aha Hookolokolo K@.

            Eia ka hana o luna o @ Amerika Adams ke hoo@ ka wehe ana he anaina @ keia mua koke iho.

            Ua lulu ae na Iapana @ hui mahiko o Kohala, he @ kukulu ana i luakini no @ a ua hoea mai nei o Rev. @ hoolala ana i ke kahua hale.

            Ua laweia mai he Iapana @ (na@a o ka Poalua nei, a @ loko o ka halepaahao, mai @ Ua hoole oia i ka hoi ana e @ mahiko o Ewa, nolaila, ua @ he $10.

            Ma ke ku ana mai o ke @ ka auina la Poalua nei i @ ai o Mrs. Aina Nawahi me @ olumahiehie, mahope hoi @ hala ana he mau mahina @ ka imi ana i ke ola no ke @

            Aia ke hooholo nui ia ma@ Mokuaina o ka Hema o A@ kaa na ka mahu e hooholo @ kulanakauhale, a ua hiki @ he 50 mile i ka hora hooka@ makeia. Ina e hoea loa mai @ ano kaa ianei e pau ana ka @ lio o kakou.

            Ma ke kakahiaka o ka Po@ ku mai ka mokupea Iolai, @ mai Nu Ioka mai mahope @ lawai mau ana me na @ o @ lehulehu wale no kona ala@ no ehiku pule o k@ paio @ ale kawahawaha o L@ Hao, @ la oia ma keia @ ka @ pika nei.

            Mawaho o iho, @ ka puka @ halawai o ka Poa@ ka Ho@ ahiahi o ka Poakolu nei, @ hoohaunaele ae kekahi @ ino o Dyke, a i ka wa a ka @ pinda i hele aku a @ ia aku la oia e @ loaa @ la ma kona maka a @ iho la @ ia aku ua haole la no ka h@.

            Ma A@la ae nei @ mai e ka Anela o ka make o @ he kaikamahine oia mai ka @ o Unea (k) me Ana @ he ia aku la ma keia aoao o wai eleele, a haalele iho la i @ makua mahope nei @ Ua hanau ia iloko o ka @ laki la 3, 1896. Me na @eleia i ke kama ole ko mak@ na ka Haku @ hoo@ laua kaumaha. Aloha nui.

            Ma ka la 4 o Iulai nei, ua ae he hookuku kinipopo H@ me Lanakila, ua kahiko ia @ nipopo Lanakila me na @ a oia no hoi ka hui o na ha@ Holomua he aah@ maoli ko @ poe kinipopo, a oia no hoi ka @ keiki Hawaii. Ma ka Hooku@ lilo iho la ka eo@ keiki @ o ka poe me ka @ kukule iho la @ no ua malama @ kaula mawaena @ naka Hawaii @ ki ana he @ Hawaii @ mahope @.

 

HOOLAH@

            UA MAK@ inoa malalo @ hele a Unuhi @ Kanawai a me @ la Ho@ mea @ Waiwai Paa @ ma na Buke Aupuni @ Moolelo o na @ kau i @ ma na @ E lawelawe ia @

            E loaa no @ ulukou ma ke @ Moi.

            L. HO@

            Honolulu, Iune 22, 1890.