Ke Aloha Aina, Volume II, Number 31, 1 August 1896 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

POAONO, AUGATE 1, 1896.

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a ke Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.

E. L. Like. Hope-puuka.

 

HONOLULU, AUGATE 1, 1896.

 

AIA NO MA WAIKIKI.

            Aia no o Kalani Aimoku a ka Lahui i ke ehukai o Waikiki kahi i luakaha pu ai me Kona mau ohua noho hale o walea ana i ka pa niai a ke kehau moae o ka moana mai. He oluolu maikai Kona ola kino, a he ohaha hoi Kona kulana ola. O ka makou ia e kalokalo ae nei, na na Lani e kiai Iaia.

 

ANEA NO HOI KAKOU AO KANAKA MAI?

            Mai kinohi mai o ke komo ana mai o na wai ikaika o ka rama iloko o ka aina nei, ka hoomaka liilii ana mai o na kanaka Hawaii e inu, me ka huna malu ana ma kuono, me ka makemake ole ia e ike mai na kiai o ke Aupuni e noho hoopue mai ana ma kuono.

            Ua nui no ke oolea o ke kanawai e pili ana no keia kumuhea e lahi i nei iloko o ka aina i keia la i ka wa e noho hoomalu ia ana e na Alii Aimoku, me ke kolo malu ana ma na poopoo e inu ai.

            Nolaila, ua hiki ole i ka hapanui o ka lahui ke ahuai wale i ko lakou mau wahi loaa liilii no keia moo omokoko e puehu ai kau mau wahi kenikeni i hoahu ai no@ me kau wahine a me kau mau ohana keiki ilii.

            Hauoli ko lakou mau helehelena i ka ike mai i ko lakou papa e hoihoi pololei ana i ka hou o kona lae, na ko lakou makuahine e malama, oiai oia e noho ana ma ka hale e malama pono @ lakou.

            O ka ikaika o ke kanawai ka mea nana i hoohamani i na manao uluku o ka poe inu rama iloko o ia mau la, a hookahi hana, o ke kolo a me ka huna ana ia lakou iho mai na maka mai o na kaiko o ke Aupuni.

            No keia kumu, ua hoao nui kekahi poe loea ike kanawai, e hakoko iloko o kekahi mau Kau Ahaolelo loihi a hiki wale i ka holo ana o ke kanawai e hookuu akea ana ina kanaka Hawaii a pau e inu akea i ka rama e like me na lahui e ae.

            Oiai hoi o Kauliluaikeanuowaialeale e noho ana ma ke poo o ke Aupuni Moi, ua ike no makou ia mau la, i ka naauao maoli o na kanaka Hawaii, aole lakou i kuulala ino e like me na kohokoho o ka pohai o ka poe kamailio me ka ia ana:

            “E lehulehu ana ka poe e make ana ma na ahoui, ma na home, a ma na wahi e ae o ka aina, mamuli o ka ae ana aku o ka Moi e kakau i kona inoa malalo o kela kanawai hoonoa rama.

            Mai ka wa nae i mana ai kela kanawai, a hiki i ka wa i kahuli ai ko kakou noho ana Aupuni malalo o ke ano mua, loli ae nei i Aupuni hou malalo o ka mana hookele o ka poe @na aina e mai

            Ua ike ia, ua huliamahi kekahi poe e kuulala i ko lakou mau kino iloko o na hana uko ole o ka uhauha palena ole mai.

            E hoikeike aku ana makou i ka moolelo o kekahi kanaka Hawaii a makou i ikemaka ai ina la mamua, he makuakane maikai no kana ohana keiki o eono ka nui, a he akahai hoi ma ka noho ana, oiai kona mau la e noho ana me ka hoopa ole i ka ulaula o ka wai o ke kiaha.

            Aka, i ka wa i komo liilii mai ai na huna wai ohelo hoomalule kino iloko o kona kino, ua hoalo aku la oia i kona manawa maa mau e hiki aku ai i ka home.

            Puiwa lakou i ka ike ana mai iaia e kaualupe ia aku ana e kona mau hoa no ka hoihoi ana aku iaia imua o ko lakou alo, me na leo hula e kapalili ana ma kona lehelehe, a me kona aahu i hele a haukae i ka luai, a o na huaolelo ino, oia iho la ka mea paanaau loa iloko o ia mau minute o ka ona kupouli. Ua ulu mai la na manao pono ole iloko o ka wahine, a holo aku la oia iloko o na hale makamaka e pee ai, a hiki i ka wa e pau ai o ka ona o ke poo o ka ohana.

            Mahope mai, ua komo holookoa kela ohana i ka pilikia, paa ko lakou makua i Kawa no ka @uamo ana i na ehuehu a ke kanawai i hookau ai maluna ona, hoaa ka ohana i kahi e loaa ai o ko lakou mau ole, a komo aku lakou iloko o na hale makamaka me ka hilahila.

            Oia ka makou e a’o aku nei ahea no hoi kakou ao kanaka mai, e malama i ka kakou mau wahi hunahuna liilii e loaa mai ana no ko kakou waihona ponoi, oiai, he au haole keia aole nana ia kou noho ana aku malalo o na makamaka e like me ke ana kahiko.

            O aha hoi! O pa mai auanei oe i ka leo, a puka mai kahi kanaka palaualelo, he hiamoe wale no, aohe hele e huli hana i mea e loaa mai ai ka ai a me na kuoonoono o ka noho ana.

            O kekahi poe a makou e ike nei, ua hoolilo lakou i ka rama, i ipo aloha loa no lakou, a no ka nui loa o ke ake ana o ka puu e moni i ka wai awaawa, hoomaka lakou e hoohakaka i ko lakou mau haku hana, a no ke ko ole o ka manaoino, haalele honua aku la i ka hana, a hoohui pu aku la iaia iho me ka pohai o ka poe aea a ma ke makilo.

            A @ aha ka hopena oia poe, he nele, he ilihune, a he makilo maopopo e kiei ana i ko hai ipuka hale me ka manao e kaheaia mai ola ka noho ana.

            E hoopau loa kakou ia mau ano hana ino, e hoomanwanui kakou i kakou mau hana ponoi, mai haalele wale o hahai auanei ke poino mahope o ka poe hookuli, o ko KE ALOHA AINA makemakeia, aole e ka onouaku i kona mau hoa kanak iloko o ka poino loa. E malama i kela olelo kumu. O ke kuli ka mahe, a o ka lohe ke ola.

 

KA AUHAU DUTE KOPAA

            Ua lilo i mea na makou e noonoo nui ai, i ko makou ikemaka ana aku i na hana a na Luna Aupuni o kakou, mai ka wa mai o ke Aupuni Moi, a hiki wale iho la ike au o ka Repubalika e ku nei i keia la ka hoololiia o ka wa e auhau ai, a pau na kopaa i ke poholo iloko o na eke, kau maluna o na mokuahi a me na mokupea, a kamoe aku la no Kapalakiko a me Nu loka.

            Aole makou i manao me keia kamailio ana, he mea ia e hoemi iho ai i ka pomaikai o ka mea mikiala hana, aka, e imi ana makou i wahi e hiki ai k@ loaa kekahi huina dala mahua hua, mailoko mai o na uku dute i ohiia no ka auhau ana i ka Waihona o ka Lehulehu.

            O na Luna Aupuni i ke au o ke Aupuni Moi, o lakou no ka hapanui o na ona mahiko ia mau la, a pela no hoi i keia mau la, a ua hiki ole ke auhau ia mamua ae o ka wa e ku ana ke ahua o ke kopaa, aia a pau ka hapanui i ka lele mai ka punana aku, alaila, hoomaka e ohi me ka hookikina ana i na mokuahi Holo Pili-aina, e kii awiwi i na kopaa ma na wahi hoahu ko a puni ka Paeaina.

            He ikemaka ko makou, aole hoi he lohe pepeiao, e like me ko kekahi mau nupepa e ae. E hoike aku makou me ka oiaio loa, mamua ae o ka hoea ana aku i ka la l iho nei o keia mahina, ua hooili pupuahalu nui ia na mokupea e ku ana iloko o ke awa nei, e hana ana ka po a me ke ao aia ka pono o ka puhee aku iwaho mai ka mana aku o ka Hale Dute.

            I ka la mamua iho o ka hiki ana mai o ka la ekahi, a oia poe moku a pau, ua puka aku lakou iwaho o Kou me ka maa lahi i na auhau e hookokoke ana e kau iho maluna oia mau wahi koena kewai a ka manu.

            Aia he mau miliona paona kopaa i puka aku me ka helu ole ia, a o ke koena kakaikahi iho i koe, oia ia wahi mae i hihia ae ma ka u@lumi o ka Hale dute, me ke hoomaopopo ole ia o ko lakou ke hoomaopopo iho, aohe o kakou nani ia mau wahi mea liilii, no k@ ea, aia ka puka nui iwaho @ hele ai, a o ka hunahuna k@ ihope nei.

            Ina o keia mau hana poholulo, a i ke au kahiko, e hooponopono ia ana e na Alii, ua nui koke ka waha o kekahi poe o lakou i ka alala, me ka hoino pu ana i ka mea e noho poo ana maluna o ka aina, e like me Peresidena Dole e noho poo nei maluna o ka aina holookoa.

            O ko makou makemake ina e maliu mai ana ke Aupuni e noho mana nei i keia wa, e hoololi ae ka wa ohi o na auhau Aupuni o na waiwai o waho a i ka la ekahi o Ianuari o kela a me keia makahiki, ma o ka Ahaolelo la o ke Aupuni, a ia wa e akaka ai ka manao o na Luna Aupuni mahiko.

 

KA LOIO KUHINA

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Belgio o ka Poalima o ka pule i hala, Iulai @4, i hoi mai ai o W. O. Kamika a me Kauka Wahie, mai Kina a me Iapana mai, ma ka laua huakai huli i na mea pili i ke ola o ka lehulehu.

            Ua kali aku makou o kona hoike akea ae i ka waiwai o na dala a ke Aupuni a laua i hele aku nei e lu no ka pomaikai o na mokuahi a laua i kau aku ai a me ka hoi ana mai, a me na hale-noho a laua i kipa malihini aku ai.

            O ko makou akenui, o ko laua hoike akea ae, eia ka waiwai o ka maua huakai hele i lu ai i na dala o ka lehulehu, o na laau lapaau e hoola ana i na hana weliweli a ka ma’i lepera, ka mea hoi nana e hooneoneo nei i ko kakou mau home maikai me na hoa’loha puuwai heahea a ku i ka lokomaikai.

            Ina io ua loaa keia mea a makou e upu nei i ka Peresidena o ka Papa Ola, a Loio Kuhina hoi o La Repubalika o Hawaii nei, a me kona hoa hoopalaina Kauka Wahie, alaila, oa waiwai ka huakai o ka au ana i ke kai loa, a ua makepono hoi na dala o ka lilo ana no ia huakai kaahele honua.

            Aka, ina aole i loaa, a aohe hoi he wahi makili manaolana no ka pomaikai o ka lehulehu ma keia huakai hele a laua no ia mau aina, alaila, ua oi loa aku ka pono o ko makou hoahewa ana no ka uhauha wale ia o ko ka lehulehu mau dala, e keia poe aihuhu, e pao ana i ka laau a hiki i kona popopo loa ana. Oia ka makou ike no ka lakou nei mau hana, he okoe nae ka mano o ka hele ana, a uhipula malalo o ka lilo o ka Aupuni i ole e lilo na kenikeni mai ko mua mau pakeke po@.

            Aole keia he manao koha wa@ aku, aka, oia maoli no ke kaona o ka moe, a na ke au o ka manawa e hoike mai i ka mai oiaio.

 

HAUOLI NUI MAKOU

            Ma ka pepa o ka Poakahi nei, ua hoike aku mak@ o ko makou mau ma@ heluhelu, i ko makou manao e pili ana no ka hoao ana i na hana e pono ai o ko kakou noho ana, oiai kakou e uwe ana i ka ilihune a me ka pilikia i ke dala a me na mea e ola ai ko kakou noho ana. A makou no hoi e hoopuka aku nei ma keia helu.

            Ua hoea mai kekahi mau makamaka i o makou nei me ka manao e paipai aku i na ma kamaka e hapai like me ia keia hana e hoohoihoi ai @ kona mau hoa ili ulaul@ me @ aina ole aku i na olelo pa@ a kekahi poe ake puni kamailio aole nae he io iloko oia mau mea.

            Aka aole nae ia he mea no makou e kaohi aku ai i kona manao io hana, oiai o k@ makemake ia o ka ike aku i na kanaka Hawaii Ponoi e kukulu ana i na hana e pono ai o ko lakou noho ana.

            I ka wa hoi o ko makou mau hoa Poola i ike ai i ko makou mau leo a’o, e hoeueu ana ia lakou e kukulu na pou, e hoomoe na kua e lawalawa na o’a a me na aaho, uhi ke pili maluna iho, aia ka manolana o ka mea nona ia waiwai, ua paa ka hale, a o ka mea wale no i koe oia ka hoolako ana i na wehi o ka hale e nani a e ui ai ia hale.

            Pela no hoi ka hoahu dala ana, a ke piha no ka huina i makemake ia no ka hoohana ana aku, o ka hoo ma@ no ia e hoolimalima i ka hale, a o ka liuliu koke no ia no ka ohi ana i na wehi okoko, a iloko o elua a ekolu pule mai keia wa aku, aia kakou a pau iloko o ko kakou hale ponoi kah@ ai, me he mea la, he lani@ a he honu ilailo.

            O KE ALOHA AINA, oia @ ke ku nei a kakoo aku mahope o keia mau hana mikiala me ka uwalo aku i na kanaka a pau e noho ana iloko o keia kulanakauhale e komo pu mai a e kakoo i keia kumuhana me ka manaolana pihoihoi oie a me ke kali ole aku hoi a na hai e kamailio mai mai iaia.

            O ka nupepa KE ALOHA AINA, oia ka wahaolelo e kakoo ikaika nei no keia hana, a o kana mau hoeueu ana, na like no ia me ka poe nana e lawelawe nei i ka hana  e hooholo mua aku i na hana, aole auanei e aole ka pomaikai i ka poe mikiala.