Ke Aloha Aina, Volume II, Number 31, 1 August 1896 — Page 6

Page PDF (852.07 KB)

This text was transcribed by:  Nahua Patrinos
This work is dedicated to:  Allison Yap

KE ALOHA AINA

Poaono Aukake 1, 1896

 

UA HOOKO IA AKU LA KE KAUOHA

 

            Mamuli o na kuhikuhi o ka palapala kauoha hope loa o ka palapala hooilina a ke Kama'liiwahinePoomaikelani i make, ua lawe ae nei ka Moiwahine Kanemake Kapiolani i ka hooko poolei ana aku ina kuhikuhi o ia palapala a kona Pokii i hana ai, ma kona ano, he Luna Hooko kauoha no ka mea i make.

            A ma ka Poakahi iho la, Iulai 27 i puunaue ia aku ai na huahelu io i ka poe nona ia mau kuleana i hoakaka ia, a oia iho keia malalo nei:

           

                                                Home Hoohanau Keiki Kapiolani …. $1,000

                                                Kulanui o Iolani ………………………1,000

                                                Ekalesia Enelani o Honolulu nei ………1,500

                                                No ke Kula Hanai o Hilo …………..……500

                                                Huina ………………………..………$4,000

 

            Nani ka hamama o ka puuwai o ia pua Alii o kakou i hala aku la ma kela ao, a e lilo ana ia i kia hoomanao poina ole iloko o ka poe nona ia mau kuleana i haawi ia aku la.

 

KE ALAHELE O KA POMAIKAI.

 

            I keia kakahiaka iho la, Iulai 29, i hoea mai ai kekahi mau makamaka o makou, a hoike mai la, au makaukau laua e kuai aku me ka elua hapakolu o ko laua mau dala ponoi, no kekahi pa hale o 11 eka ka nui iloko o ke kulanakauhale nei, nona hoi ke kumukuai i wawa wale ia ae mai ka ona nona ia waiwai, aole e emi malalo iho o ka iwakalua tausani dala.

            Nui ko makou hauoli i ka ike ana aku e hele ana keia mau Hawaii ponoi e hooikaika e loaa ona home kupono no ka noho ana iloko o ke kulanakauhale nei, me ka hou o ko laua mau lae ponoi, a e hooikaika kino maoli ana hoi e lanakila maluna o ka noho hoopilikila maluna o ka noho hoopilimeaai ana malalo o hai.

            O na hana keia a makou i akenui ai i ko makou mau makamaka, e hoao a e hana koke aku, me ke kaukai ole aku, a na hai e hoeueu aku, alaila, ala ae mai ka noho nanea ana, a hapai hookuanui wale aku no i ka hana me ka manaolana ole, e loaa ana ka pomaikai.

            E like me ka makou e paipai nei, e hoao koke kakou una hanae pomaikai ai ko kakou noho ana, oiai, he wa ilihune haalele loa keia, aole o ke kali a puka mai ka la a napoo aku, alaila hana, e hoopau ia mau manao, a e hana koke ka pono.

 

E HAALELE MAI ANA.

 

            He mea ehaeha no ko ma kou manao, ka lohe ana mai, e haalele iho ana i na kapakai aloha o Hawaii nei o Kauka Makalena, kekahi o ikaika o ke Aupuni Hawaii nei.

            Ua kamaaina makou iaia, ma o kona lawelawe ana la i kana oihana pili i ke ola o ka lehulehu, ua manawalea wale aku oia i ka poe ilihune me ka luhi o ka hou o kona lae, me ka aohau oleaku ia lakou. A na ia hana @ ke aloha a me ka lokomaikai, ua piha mau kona halehana i na la a pau.

            Ma ka halawai ana o ka Hui Ae O.F. i ka po Poalua nei, oiai, oia kekahi lala kahiko loa no ia puali, a he mikiala mau ma na manawa halawai a pau o ka Hui, ke loaa ole iaia ka nawaliwali o ke kino a me kekahi mau pilikia e ae.

            Mamuli o kona kaawale ana aku mai ka lepo aku o Hawaii nei, ua manawalea wale mai la ka Hui he kookoo o ke ano laau Hawaii, a ma ke kumu o ke kookoo, ua kinohinoliiia me ka wai gula, he hoike no ko lakou makee a me ke aloha no ko lakou hoaloha kahiko.

            Ma ka Mariposa e kau aku ai oia a me kona ohana a kamoe aku i kana huakai hele loa no na Paemoku o ka Hema, kahi ana i koho ai, oia kona home hou o keia mua aku.

            Minamina nui makou nona, mamuli o kona kaawale ana aku mai keia aina aku me ka hoonele iho ia kakou i kekahi puuhonua kupono o ka manaolana no ke ola o ko kakou mau kino.

            A oia ka makou e kalokalo ae nei, e uhaiia kona alahele e ka maalahi, a hiki i kona pae ana aku i ka aina maloo. E noho malie na ale o ka moana, a e hamau hoi na makani puahiohio o ka lokoino ka makou mau leo pule nona.

 

KA WAAPA O KA OIHANA KOA.

 

            Eia ke hoolalaia nei he waapa no ka oihana koa e holo ai iluna o na manuwa, i ka wa e ku moku malihini ia mai ai, a au manaoia, mawaena o ka $400 a $500 paha ke kumukuai i manao wale ia no ka hana ana i keia mau mea hoohiluhilu o ka oihana koa.

            Eia hou keia mau dala a ka lehulehu ke lu ia mai nei no ka lealea hoikeike o na aliikoa i ko lakou mau kahiko hoonani imua o na maka o na malihini kipa mai.

            Aohe manawa i oi aku o ka ikeia o ka hiipoi a me ka puni hookano o na aliikoa o ka pualikoa kumau e like me ko keia wa, e hoolilo wale ana i ke dala o ka lehulehu i mea uhauha wale no.

            No makou iho, ua manao makou ua lawa no na aliikoa puni hookano i ka waapa o ka Ilamuku, mamuli o ko makou ikemaka ana i ka wa ku moku manuwa Auseturia a me ka Mekiko iho nei, oia no ka waapa o kekahi mau Luna Aupuni i holo aku ai e ike i na aliikoa malihini oia mau moku i kipa mai ai.

            Ua ulu mai paha keia noonoo ia ana e hana kaokoa i waapa no keia oihana, mamuli o ka hoopapaa ikaika ana o Konela Makalena me kekahi keiki hoehoe waapa o ka Ilamuku, i ka wa i ku iho nei o na manuwa Mekiko a me Auseturia, a ua hele na hulu ulaula o luna o ka paple o kahi aliikoa a kunahihi, a o ka hoolale wale iho no koe i na ai a ka ui.

            Hilahila ko makou puuwai i ka ike ana, o ka huhu pilikino o kekahi Aliikoa, oia ke kumu e hoolilo ia ai kekahi dala o ka waihona o ka lehulehu, i mea holo lealea na keia poe Aliikoa iluna o na manuwa. Ua oi loa aku ka pono, e lawe ia ae mai loko mai o ko lakou mau uku mahina, alaila, ua lilo ia hana ia ana pela i ko makou manao i mea kaulike a hoopiliole i ko ka lehulehu waihona dala.

            O ka makou keia e upu aku nei e hanaia e ke Aupuni pela, ma o ka uku mahina la o na Aliikoa o ka puali Kumau, aole hoi o ka haha hewa iho i ka waihona o ka lehulehu.

 

KA HOPENA O NA HANA A KA AHAKOA

 

            Mai ka Poalua mai o kela pule ka noho ana o ka Ahakoa no ka hoolohe ana i kela hihia kaulana, i ulu ae iloko o ka puuwai o ka puali malama maluhia o ka lehulehu, ka mea hoi a kakoa i ike ole ai i ka hanaia imua o ke akea e like iho la me keia, a hiki iho la i ka Poalua nei ka po hope loa o ka noho ana e hoolohe i keia hihia ano nui.

            Ua ku ae na hoike o ka mea i hoopiiia a me ia pu no hoi, e hoike i ka pono ma kona aoao.

            Ua nui no na mea kamahao i puka mai ma ka waha o na hoike o ka pau ana o na olelo ike, ua hawi koke mai la ka loio o ka mea pale i ke noi e hookuuia ia mea i hoopiiia.

            Ua ku mai no hoi ka loio o ka aoao hoopii a noi e hoopaiia ka lawehala, a mahope o ka pau ana o ka laua mau olelo hoonohonoho, ua lawe ka Aha e noonoo no ka hoopuka ana mai i ka olelo hooloho i ka hora 7:30 p.m. o keia ahiahi.

 

---------------------

 

            I ka wa a Calaudina e emi ana ihope mai ka uwapo aku, no ka holo ana aku no kona mau awa maa mau, ua lele iho la kekahi o kona mau sela i uluhia e ka wai hoomaiule kino iloko o ke kai, a au mai la no uka nei o ka aina. Ua hooulu hoohaunaele ae oia i kona wa i pae mai ai, a no ia kumu ua lawe loa ia mai la oia no ka halewai.

 

HE MOOLELO

NO KA

HOOKUMUIA AINA O HAWAII

 

I kakaula a hooponopono a Rev. F. Pokuea, mamuli o ke Kuhina o Hawaii i paiia mai Lahainaluna i ka M.H. 1838, a ua @ a hooponopono ia ma ka Hawaii Palapala Aupuni ma Honolulu 1838.

 

KO KAMEHMEHA KAUA  AONO AMA.

 

            I ka make ana o Kahekili a noho alii ae kana keiki o Kalanikupule no Oahu, alaila, holo aku o Kamehameha ekaua me Kalanikupule, a ma Nuuanu ko laua wahi i kaua ai a @ o Kalanikupule ia Kamehameha.

            Ia wa, puni ae la o Oahu ia Kamehameha, Maui, Molokai, Lanai, Molokini meKahoolawe, a haawi wale mai no hoi o Kaumualii ia Kauai, no Kamehameha.

            Pela iho la o Kamehameha i na'i ai i kona aina a hiki i ka hui ana o na moku mai Hawaii a Kauai, a pili walewale mai o Niihau, Kaula, Nihoa, a me Lehua a lilo i Aupuni hookahi, oia hoi, Ke Aupuni Hawaii .

            I ka wa i puni ae la ia Kamehameha na mokupuni o Hawaii nei, alaila, noho alii iho la oia ma Oahu i hookahi makahiki, alaila, manao no la oia e holo no Kauai.

            Aka, i kona holo ana, aole oia i pae aku no Kauai, no ka nui loa o ka ino ma ka moana, o ka ua me ka makani puahiohio.

            Ma ka moana o Kaieiewaho oia kahi i luaiele ia ai e na ale ahiu o ka moana ka inoa ia holo ana a Kamehameha, o Kaieiewaho.

            Aka nae, aole i pau loa ko Kamehameha kaua ana i kona aina, e like me ko kakou ike a heluhelu ana i na mea i olelo ia maluna ae, aka, eia hou aku no he kahua kaua.

            Ia Kamehameha e noho ana e ai i ka momona o Oahu, me kona manao aole he kupu, aole he eu naua e hooni hou ae i kona Aupuni, oiai, ua moe kahi, a ua luloia, a ua paa, a aole Alae nana e ke'u ka aha lilo.

            Iaia e nanea ana pela, lohe aku la oia, ua kipi ae la o Namakaeha, kekahi alii e noho ana ma Hilo hoi maila oia mai Oahu mai a kaua iho la laua, a make iho la o Namakaeha ia Kamehameha ma Kaipalaoa. O ka hiku keia o ke kaua ana a Kamehameha i kona aupuni, a pau ke kaua ana.

 

KO VANEKOUA HIKI ANA MAI I HAWAII NEI.

 

            Ma ka malama o Maraki 13, 1792, o ka umikumaha ia o na makahiki mahope mai o ko Lono ku ana mai i Hawaii nei.

            Ma Kealakekua i Hawaii kona hoea mua ana mai i Hawaii nei, aka, aole i ku kona moku malaila, kalewa wale no mawaho, a ninau oia no Kalaniopuu a hoike ia aku, ua make oia, a o Kamehameha ke alii mahopeone, a oia ko Hawaii nei alii e noho nei maluna o ke Aupuni.

            Lohe oia i keia mau olelo a holo loa kona moku no Oahu a ku ma Wai kiki, a mai laila aku no Kaui.

Ike oia ia Kaumualii ke alii o Kauai he kamalii wale no ia @

aku oia i ko Kauai poe @

lele, a mahalo ia e na @

makau nui.

            Ma keia huakai mua @

koua i Hawaii nei, aole @

pu me Kamehameha.

            I keia mau la a Vanekoua @

nei ma Kauai, ua olelo oia @

emi loa na alii a me keia @

aole ia pela i ka wa a Lono @

mai ai Hawaii nei.      

            He elua mea a Vanekoua @

makana aku ai ia Kaumualii @

lole, he ula kekahi, a oia @

Keakualapu, a o Keku @

lole.

            Haelele iho la o Vanekoua @

a holo aku la oia no ka @

hana akau o Amerika. @

            I ka la 14 o @

hou mai la ia mai ka aoao @

Akau mai o Amerika, a @

moku ma Kawaihae @

i Hawaii.

            Ma keia @

Hawaii nei, @

mehameha, @

Vanekoua a Kamehameha @

holona  Bipi @

            Ua lawe @

Vanekoua @

mahalo a Kamehameha @

holoholo @

nawale a @

            Oia keia @

Waime a @

van nei a @

bipi ma Hawaii nei a hiki i @

            No keia mau @

koua, ua haawi makana aku @

hameha he @

tania ma o Vanekoua ia.

            Haalele o Vanekoua ia @

holo aku no Maui @

kona moku, a mai Maui aku @

a mai Kauai aku hoi hou @

no ana i hele mua niai ai, oia @

keia aoao komohana akau o @

Huipuia.

            I kamalama o Ianuari 179? @

mai la oia mai ka aoao @

akau mai o Amerika a ku @

Hilo, e noho ana o Kamehameha @

Hilo ia manawa.

            No ka pa ikaika a ka maka @

mano ia wa, ua ele ole aku o @

ua i ka aina, aka, o Kamehameha @

holo aku ma kona waa a @

iluna o ka moku o Vanekoua @

la no Kona.

            Ma ka la @ ae o ka malama @

nuari no, ua ku aku ia ka moku @

noloua ma Kealakekua. @

Kamehameha me Vanekoua i @

iho ai e balai pu @ i ka pa @

mai a ka Eka.

            Alaila, haawi hou aku a no @

nekoua i na bipi nolaila @

elua ia Kamehameha. Make @

o Kamehameha i keia mau @

wiowale ia kau iaia, no ka mea, @

nao no oia, he mea @

koua aina.

            Ma keia noho ana a Vanekoua @

Kamehameha, ua ao aku ia @

Kamehameha i na rula o ka @

o ka Nohoalii e na @

po a me ke ao, a he nui wale @

oleloao maikai i kulukuia aku @

Kamehameha.

            Penei no ia @ a Vanekoua @

aku ai i ka @.

 

(E nana ma ka aoao ehiko)