Ke Aloha Aina, Volume II, Number 35, 29 August 1896 — Page 6

Page PDF (896.05 KB)

This text was transcribed by:  Pohai Souza
This work is dedicated to:  Halau Hula Kamamolikolehua

KE ALOHA AINA

KA MOIWAHINE KAAHELE HONUA

            Ma Chatham, (Mass.), ua hoike ae ka mea kakau o ka nupepa Ahailono o Bosetona e pili ana no ka moiwahine o na Paemoku o Bisimaka, i kekahi mea e pili ana no kona huakai makaikai honua maluna o kona manao ponoi, a hele ana hoi malalo o kona lilo me ke kokua ole ia mai e hai, oiai, oia e noho ana he ona miliona maluna o kekahi heluna dala i emi ole iho malalo o ka elua miliona.

            O ka moiwahine o ka Paemoku o Bisimaka, ua haalele aku oia i ke awa o Livapulu, ma ka Poakolu o ka pule i hala, maluna o ka mokuahi La Havre, o ka laina mokuahai o ka Hui North German Lloyd, a e ku ana ma Nu Ioka i keia pule ae.

            O keia moiwahine, eia oia ke hele nei ma kana huakai kaahele honua, me ka manao e puni ke ao iaia, a e kaahele aku ana hoi oia ma na wahi a pau o Amerika Huipuia.

            E hiki ana oia ma Masekuseta, e ike i kona hoahanau ma ke kino oia o Mrs. J. M. Malcolm, ma ko laua wahi noho ma Haver Hill.

            Mahope iho o ka hoohala manawa ana malaila no kekahi mau la kakaikahi, e haalele aku ana oia ia wahi me kona ukali ia e kona hoahanau e Mrs. J. M. Malcolm no ka holo ana ae i Chatham, kahi a lakou i manao ai e hele aku e ike ia Kapena Hiram Harding opio.

            He lehulehu na makahiki i hala ae nei, wahi a Kapena Harding, i kamailio ae ai oiai oia maluna o ka moku kalepa Sterling no na Paeaina o Hawaii, ua hoomaka mua iho la koʻu launa ana me kekahi wahine opio, a o ka mea hoi e noho moiwahine nei i keia wa no kekahi mokupuni.

            Ua hoomaka makou e haalele ia Nu Ioka, a ku ae la ma na Paemoku o Samoa, no ka hoopiha ukana ana no Amerika Huipuia.  Ua holo pu ae kaʻu wahine me keia huakai au moana, a ua hoouluhua ia hoi koʻu noonoo, mamuli o ke ano maamaalea ole o koʻu mau limahana, a ua manao au, e kali malaila no ka ohi ana i poe ike ma ka holo moku ana.

            Ia makou malaila, ua haawiia mai na hookipa pumehana ana ma na ano a pau mai ke Kanikela Amerika e noho ana malaila, nona hoi ka inoa aʻu e poina ole nei ke hoike ae, oia o Jonas M Coe.

            He elua ana mau kaikamahine, a ua hoomalamalamaia ia laua ma na mea e pili ana i ka ike ma ka noho ana naauao ma na mokuaina o Amerika, ua hele pu o Laura me maua oia hoi ke mea opiopio loa o laua ia wa, o kela manawa, he 25 makahiki i kaahope ae nei.

            I keia la eia oia ke noho nei he ohana i piha i ka hauoli nona ponoi e noho ma Haverhill, ma Amerika.  A o kona hanau mua, oia hoi keia wahine e kaahele honua mai nei, ua lilo oia he moiwahine no kekahi mauy moupuni e paa ia nei malalo o kona mana.

            He mea e hoopahaohaoia ai no ka noonoo no na mea e pili ana i ke ola ana o keia moiwahine maluna o kona mau mokupuni like ole ma na Paeaina o ka Hema.

            He mea oiaio, ua lilo ae nei oia i wahine hou ma ka Pakipika Hema, ka mea hoi nana i hoololi ae iaia mai ko ke kane kulana ae, ma kela apana o ke ao nei nana i hooia aku, ua hiki iaia ke paa @ona iho, ma ka hookele ana i na hana noi me ka noeau.

            Eia oia ke noho ona nei maluna o kekahi aina waiwai nui, mawaho ae o na mokupuni elima ana e noho ana nei, me ka huina o elima halekuai, a he mau moku holo ma@a, a he lala ho@n@ ka puali agena o Sidane, Ladana a me Livapulu.

            O Jonas M. Coe, ua hiki aku oia ma S mea he mau makahiki lehulehu i kaahope ae nei, aole no oia he kanaka Amerika kuonoono loa i kona hoo@ ka ana aku e noho malaila, a oiai hoi oia e noho ana i kona mau la kanaka opio wale no.

            Ua mare iho la oia i kekahi wahine Samoa ponoi, i pipili kona aloha mahope one, a ua komo iho ke koko keokeo o ka haole ma o kona kulana la.

            Mamuli o ko laua hoohui ia ana, ua hanau mai la he elua mau kaikamahine a oia hoi keia mau keiki i kamailio mua ia ae nei.

            O ka mua o laua, ua mare ia iho la oia me Kapena Parala (Farrell), oiai hoi kona mau la opiopio, a hookahua iho la i ko laua noho ana ma na mokupuni Bisimaka.

            I ka make ana o kana kane, ua lilo ae la oia he haku aina maluna o ekahi aina waiwai nui i ike ole ia kona lua e like ai.

            Mamuli o kona piha makaukau i ka hooponopono ana i kona waiwai, ua hiki iaia ke rula me ka holopono, a me keia ano i ulu ae ai a palahalaha aku la kona mana ma kekahi mau mokupuni okoa aka, mamuli o kona kuai ana.

            Mahope iho o keia manawa, ua mare hou iho la oia i ke kane, oia hoi o Mr. Forsayth, a hanau mai la he keiki kane mai loko mai o kona puhaka.

            O keia keiki kane, ke Kamaʻlii o ke kalaunu, he 23 ka nui o kona mau makahiki, a eia oia ma ka huakai kaahele honua a kona makuahine e hele pu mai nei, he kanaka ui oia, a ua hoonaauao maikai ia hoi.

            Mahope iho o ka make ana o kana kane elua, ua mare hou iho la oia me kekahi kanaka opio Pelekane, nona ka inoa o Paul Colbe.  O ka moiwahine o Bisimaka, ua pipili aku kona aloha ia Amerika, a no ia kumu, ua kauoha oia i kona mau moku kuna a pau, e holo malalo o ka hae Amerika, a hiki i kana wa i mare ai i ke kanaka Pelekane, akahi no a loli ae, a holo malalo o ka waihooluu o ka hae Pelekane.

            Aia he elima o keia mau Paemoku malalo ona, oiai lakou he mau mokupuni liilii, aka, o ka heluna nui o lakou a pau, eia ia ke noho Ona ia nei e ka moiwahine i ka huina o 151,000 eka.

            Ua hiki iaia ke haawi he hapalua miliona dala no kona mau lilo ponoi, aka, ua manao ia, aia no he heluna nui e hiki ai ke uku ia mau hoolilo, i hiki aku ka huina i ka $2,000,000.  Aole no ka i kanamai ke kuonoono o keia wahine.

 

            Ma ke kakahiaka o kela Poakolu aku nei, Augate 19, ua haalele mai la o William Henry White kekahi o na keiki a ko makou makamaka William White o Lahaina, Maui, i keia ola ana, a naue hookahi aku la no kela kapa o ka muliwai eleele o ka make.  Ua hanauia oia ma Halaula, Kohala Akau, Hawaii, i ka la 17 o Sepatemaba, 1879.  Ke kome pu aku nei makou me na makua i hoonele ia i ke keiki ma ka paiauma pu ana nona.

 

UA HALA AKU O JOHN KALEO Jr.

MR. LUNAHOOPONOPONO,

Walohia wale:-

            E oluolu mai kuu ALOHA AINA i kou mea kakau, i lawe hele ae ai ke kino lahilahi o ka kaua milimili, KE ALOHA AINA mai Hawaii a Niihau, i ike mai ai oʻu mau kini makamaka, oia hoi keia;

            Ua lalau iho la na lima menemene ole o ka make a lawe aku la i ka uhane ola o ka maua keiki, ka muli iho hoi o ka maua keiki makahiapo, a haalele mai la ia maua na makua, na kupuna, na kaikuahine na kaikaina a me ka ohana no a pau e noho @ aku nona me ka luuluu o ka naau ma keia ao mauleule.  Na ke Akua no i haawi mai a Nana no i lawe aku.

            Ua hanauia oia i ka la 17 o Okatoba, 1895, i ka hora 3 a. m. o ka wanaao Poaha, ma Kawaipapa, Hana, Maui.  A ma ka Poaono o keia mahina, Augate la 22, ua piha iaia na mahina he 10, me na la keu 4 o kona hanu ana i na ea o keia ola ana.  He keiki oia i hoouluhua ole mai ia maua na makua, i kona mau pilikia he nui wale, a eia hoi maua na makua ke noho nei me ka naau i piha i ke aloha a me ka minamia pau ole nou e John, ka maua milimili hoi i hele kohana aku la ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make.

He kanikau la nou e John

Kuu keiki, kuu milimili hoi e,

Kuu keiki, kuu lei hoi e,

Kuu minamina pau ole ia oe hoi e,

Kuu aloha pau ole ia oe ia,

Kuu keiki hoouluhua ole mai iaʻu la,

Auwe i kuu minamina pau ole ia oe la e,

Kuu hoa pili o ka po hoi e,

Auwe, kuu hoomanao pau ole ia oe la,

Kuu lei haule ole ia he keiki,

Auwe, kuu aloha pau ole ia oe la,

            Naʻu na kona mama aloha nui.

            MRS. J. K. KALEO

 

Kuu lei haule ole he keiki,

Auwe, kuu aloha pau ole ia oe la,

Kuu keiki i ka la welawela la,

Auwe, kuu minamina pau ole ia oe la,

Kuu keiki, kuu hoa moe pu o ka po e,

Auwe, kuu hoa pili hoi oe e,

Kuu minamina pau ole ia oe la,

Auwe, kuu aloha pau ole ia oe la e,

Ua hala kuu milimili,

Auwe, kuu hoomanao ia oe la.

            Naʻu na kona papa aloha,

            MR. J. K. KALEO

 

Kuu lei haule ole la he keiki,

Auwe, kuu minamina pau ole ia oe e,

Kuu keiki i ka wai awili pu me ke kai,

Auwe, kuu aloha pau ole ia oe e,

Kuu keiki, kuu hoa pili,

Auwe, kuu aloha pau ole ia oe e,

Kuu keiki i ka la kanaka nui e,

Auwe, kuu aloha pau ole ia oe e,

Kuu keiki i ka la welawela e,

Auwe, kuu aloha pau ole ia oe e.

            Naʻu na

            MISS E. K. KALEO

 

Kuu moopuna i ka la welawela e,

Auwe, kuu minamina pau ole ia oe e,

Kuu moopuna nui e,

Auwe, kuu aloha pau ole ia oe e,

Kuu moopuna nui e,

Auwe, kuu hoomanao pau ole ia oe e,

            Naʻu na kona kuku aloha,

            MRS. MAIKAALOA KAIWI

 

Aloha no ka mea i hala e aku,

Minamina wale au ia oe e,

Ka lei poina ole a ka manao la,

Eia au la au ua mehameha,

Pau ka manaolana la o kou hoi mai.

            Naʻu na

            MISS J. THOMAS

 

Kuu kaikunane poina ole iaʻu e,

Kuu pokii aloha, auwe kuu pokii ole e,

Kuu kaikunane e, auwe kuu pokii poina ole iaʻu e,

Auwe, kuu minamina pau ole ia oe e,

Kuu kaikunane aloha no hoi e.

            MISS MALIE K. KALEO

 

Kuu kaikunane hoi e,

Auwe, kuu aloha ia oe e,

Kuu kaikunane i ka la welawela e,

Auwe, minamina wale au ia oe e,

Auwe, kuu hoa pili hoi e.

            Naʻu na kona hanau mua,

            MISS HUNE KALEO

 

NA MEA HOU O HILO @

MR. LUNAHOOPONOPONO

Aloha oe -

            Mawaena o na Ipuo@ o @ palupalu, o ka oi aku no na wahine Kepani, ma ke oole@ i ka @ me na ie o na mea ulu o @ ia ano.

            Aohe mea a keia ano wahine e hopohopo ai ma keia ano hana.  He hiki ia lakou ke hookikiwi hele iho me na auamo nunui i hele a ohuohu ponoi na hua ai imua o na maka o na wahine haole kanaka a pela aku.

            O kekahi mau wahine Kepani, e @amo pu ana i ka lakou mau bebe me keia mau aumaka o na mea ulu.  He lulu keia ano wahine, he oolea nae ka pauku kino i ka auamo ukana me ka mamaka maoli.

            He poe a@o ukana no na wahine Hawaii maoli, ma na @aina nae i @nui ia ai pela, a ma ke @, aole.  He haawe nae ia , aole he auamo.

            O ke kukui uila ka oi o ka holomua ma Hilo nei, mamua o ka uwea olelo.  Ke uweke mai nei na kukui uwila me ka hapanui o na hale o ke taona nei.

            O ka huina dala manawalea a na wahine o Hilo nei, i loaa mai ma ka la hope o Iulai i hala, e like me ka nana mau mai mua mai, he $150 a oi ak@.

            I ka okioki ana no na aina e, no na halepule hemahema, no na aie kahu, a pela aku, koe iho la kekahi mahele kupono e hookaawaleia ai kekahi mau dala, aole he mea i noonooia.  A pela mau mai no ka hana a keia hui mai mua mai.  Oia hoi, aole he wahi mea i noonoo ia no ka poe ilihune a pilikia o na haipule iloko o ua ekalesia nei o Haili. Olelo ka Baibala: "Eia ka haipule io, e ike i ka poe makua ole a me na wahine kanemake, ets."  Pili ia olelo no kela me keia pakahi, no na hui, a ahahui ekalesia hoi, a pela aku.

            KAUAKANILEHUA.

 

UA HOOPAI IA.

            Imua o ka Aha Apana ma ke kakahiaka Poakolu nei, ua hoopai ia o A. Lucca, he haole kalaiwa kaa pio, a ma kona hanau ana, he Italia oia, no kona pepehi ana i kekahi kaikamahine Pukii.

            O Lucca a me keia kaikamahine Pukiki, he mau hoaloha like laua ma ke ano o ka noho ana, a no ia mea, ua lilo ia he mea e hookamaaina loa ia ai ko laua noho ana.  He mau po i hala ae nei, ua holo pu aku la oia me keia kaikamahine Pukiki a me eha poe e ae, no ka holoholo kaa ana, a oiai nae lakou ma keia huakai holoholo kaa, a ua ano mahie iki paha ua wahi Italia nei, ua amio iho la ua wahi kaikamahine Pukiki nei i ka huina o $60.

            Aole i nalowale koke ia manawa aka, i ko lakou wa i hiki ai i kauhale, a oia ka manawa i komo ai kela manao ano e iloko ona, a huna iho la i keia huina dala.

            I ka auina la Poalua nei, oiai ua wahi Italia nei e kalaiwa mai ana i kona kaa ma Alanui Nuuanu, ua ike mai la oia i ua kaikamahine nei, kona makuahine a me elua a ekolu o kona mau kaikunane iloko o ka halekuai lole o ka Pake.

            Ua kahea koke mai la oia a puka koke aku iwaho, a hoopuka mai la oia ae kona aihue i na dala he 60.

            Ua hoike aku oia i kona man@ ole, a holo koke aku la oia @ halekuai.  Ua hahai koke aku o @ mahope ona, a imua o ka Aha, @ ke aku oia, ua pa-i a ua peku oia @ kaikamahine no kona lawe malu @ kona dala.  O keia kana mau @ imua o ka Aha me ka huna @ oiaio.

 

MAKE O LEWIS J. LEVEY

            O lewis J. Levey, he mea o@ kamaaina i keia kulanakauhale, @ Luna Kudala hoi mamua, ua @ ke aumoe o ka po Poaono nei, @ ka hoomailo ana o kekahi maʻi @ na la pokole wale no, ua haale@ oia i kana wahine a me kana @ iki eono e u aku nona ma keia @ uleule.

            O Mr. Levey, ua hanau ia o@ Manchester Enelani, i ka la 19 o @temaba 1838.  Oiai i kona wa @ wale no, ua kaahele oia ma Inia, @ welawe i ka oihana Keaka.

            A ma o kona hoahanau ia ma@ nawa, A. Hoffnung, he mea kale@ Ladana, ua paa iho la oia @ kahi oihana Kupakako, no @ moku i haalele aku ia Azores, @ limahana Pukiki no Honolulu @ 15 makahiki i hala ae nei, a ua @ hoi maanei no ka wa pokole @ ma ia hana.

            Ua lawelawe oia i ka oihana @ ma ke kihi o na alanui Moiwahine @ Papu me ka holomua, a hiki i k@ kahuli aupuni o 1895, oia kona haalele iho ai i keia aina no Aus@ ua noho malaila me kona oh@ ekolu mahina i hala ae nei.

            I kona wa i kaawale aku ai, ua @ hooponopono ana o kana hana m@ o kona hoahanau Samuel J. Le@ hiki i kona haalele am@ ana @ ka hana me ke pani ana i na pu@ ka oihana kudala no kona @ Kin@.

            O kona manao nui, koa hoi@ ana mai, aole ma na mea pili oi@ aka, ua manaolana oia e komo@ iloko o na hana hoopukapuka da@ o ka oi loa aku paha, oia no ke@ e pili ana i ke koi poho i keia a@ no kona hoopaahao hewa ia @ kaua hookahuli Aupuni i ka 189@ nei.

            He kanaka puuwai hamama o@ he hoaloha oiaio hoi no na ka@ Hawaii, a he kane aloha i kana w@ a me kana mau keiki.  He hoa o@ ka Hui Malu, a me kekahi mau h@ ae iloko o keia Paeaina.

            Ua kanu ia oia ma ka ilina o @ anu ma ka auina la Sabati nei, @ o na hooponopono ana a na Hui @ of St. George a me ke Jewish Benevolent Society.  Aloha wale na maka@ i kakoo mahope o ka Lahui @ hoomau loa ana aku i ke Kuo@ Hawaii.

 

            Ma ka po o ka Poaono nei, iua @ ia iho la o Zimmer a me Viola @roe na alakai o ka Puali o ka Hoo@ ka hoopihapiha ia mua iho o ka @ inu rama Pantheon, ua lawe ia ak@ puali heleokoa no ka halewai, a @ kuu kokeia no nae.

            Ua nui ka poe i hiki ae ma@ mele a na puukani o Kamo@ ai ma ka po o ka Poaono nei, a @ no hoi ka mahalo o na poe i @ ma ia aha mele i ka nani o na him@ me na hana lealea i panee ia mai @ lakou.