Ke Aloha Aina, Volume II, Number 35, 29 August 1896 — Page 7

Page PDF (816.92 KB)

This text was transcribed by:  Punahele Todd
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 29, 1896.

 

@@UMUIA ANA O HAWAII.

-

@@au a hooponoponoia o rev. J. @@ Pokuea, mamuli o ka Moolelo Hawaii paiia ma Lahainaluna i @@ M.H. 1838, a ua paiia a @@opono ia ma ka Halepai Pala @@ Aupuni ma Honolulu 1858.

-

@@ KAMEHAMEHA MAKE ANA.

@@ hala ana ae o na makahiki ehi@@ Kamehameha noho ana ma @@ mai kona hoi ana mai Oahu @@ @ake iho la oia ma Kailua, Kona, @@ i ka la 18 o Mei, 1819.

@@ ka moolelo o kona make ana:

@@ nui loa iho ai ka mai o Kamehmahea a hiki ole i na kahuna ke @@ loaa kona ola, ia wa i olelo mai @@ kahuna ia Kamehameha pe@@ aho e kukulu i hale no ko akua @@@m ku i ola oe. Ua kokua @@ olelo e na kahuna a me na alii, @@ ia ka heiau no Kukailimoku, @@ ia iho la i ke ahiahi.

@@ wa i kapu ia ai ka heiau, ua pue @@ ke kahuna ia Kamehameha i @@ na ke akua e kaulia ai iluna o @@. I ka lohe ana o na kanaka i @@ i ke kahuna i kanaka no @@ ka @@@@, ua puhee aku la na @@@ ka maka`u i ka make, a pee @@@ maloko o ka nahelehele a @@@ @@ ana o ke Kauwila, hoi mai @@@ @@ ua pau ae la ka make.

@@@ @@@ ae o Kamehameha i @@@ @@ ke kahuna i kanaka no luna @@@.

@@ keia mau hana a na kahuna, aole @@@ @@olu o ka mai o Kamehameha @@ nui loa mai la kona @@@.

@@ @@ na la i kapu heiau ai o ke @@ @@@, ia wa i olelo aku o Kamehameha i kana keiki ia Liholiho @@@ ke kapu heiau, oia hoi, ka @@@ @@ @@ akua no Kukailimoku.

@@ hoao ana iho, ua kau aku la @@ ka auwaa panana, a kokoke loa @@ ka make maluna o ke alii, oia @@ i hookokoke mai ai na alii kane @@ na alii wahine ma ka aoao o Kamehameha olelo iho la kekahi kaikaina o Kamehameha, oia o Kaikioewa, ea, i @@ @@ ia wa, olelo mai la o Kamehameha i mea aha? Olelo hou @@ o Kaikioewa, i hua na makou. Ia @@ nei mau huaolelo o Kamehameha @@@ ae ai. E oni wal no @@ i kuu pono-a aole e pau, a lele @@ ke aho hope o Olepau.

@@ ka po ia o Hoku, a nolaila mai ko @@ @hoku inoa. Ua make iho la o Kamehameha, alaila, ahaolelo iho la @@ lii ma ka noho hoomalu ana a @@ moku.

@@ ae la kekahi alii e ai maka ia @@ no make o Kamehameha e lakou. @@ wa ku ae la o Kaahumanu a @@ mai la me keia mau huaolelo mo@@ @@. Aole paha na kakou ke kino @@ @@ paha ia, ua hala ae la ka @@ pu o ke ola, oia ka hanu, a o ka ke @@ wale no koe o ke kino.

Make iho la o Kamehameha, a noho @@ ia o Liholiho maluna o ke Aupuni, oia o Kamehameha II.

 

HE MOOLELO HOONI PUUWAI

-NO KE-

KEIKIALII GASIA

-A ME KA-

UI JENITA.

HELU III.

            A oili mai la hoi ka La me kona nani nui e hoomalamalama ina hoi ia loko o ua waonahele nei, aka, oia mau no ka nele o kana huakai, no ia hele lele iho la oia mailuna aku o kona lio, a haawi aku la hoi i manawa no kona wahi hoahele e hoomaha ai, no ka mea, aole oia i maopopo ia mua aku o kona alahele pehea la ka loihi, a laua e kuoe hou aku ai.

            Nona hoi, hele aku la oia a malalo o kekahi laau oka, hilinai aku la oia i ua kumulaau nei me ka hoolohe ana hoi i na leo o na manu like ole e kani ana me ka nahenahe e hoolaukanaka ano hoi ia mau kuahiwi kanaka ole, aka, aole nae me lakou kona mau iini ana a pau, aka, aia no ia me kana aloha poina ole.

            E kuko ana, e uluhua ana, e kolo a hoi kona mau waimaka i kekahi manawa, me na helehelena kaumaha hoi, mahope o keia mau haawina ehaeha e pahola nei maluna o ua Gasia nei, ua kaili i aku la oia e N@@opua iloko o ka aina o ka moeuhane me ka p@@@ hoi o na haawina kauo ahi i hekau iho maluna ona he mau minute wale no i kaahope aku.

            Hala ae la he mau hora o keia hooipo ana me Ni@@@pu@, aia hoi, ua hoopuiwa ia ae la oia mai kona hiamoe nui ae mamuli o kekahi mea o lea i hookui aku me kona lae. No ia mea, lele ie la oia iluna a ku ae la ma kona kapuai, unuhi ae la oia i kona pahikaua me ka hoomakaukau ana aku hoi e lomai aku i ka huini oi o kana pahikaua ina he enemi io oia.

            N na ae la oia ma o a maanei me ke ake ana e ike i ka mea nana i hoopuiwa i kona hiamoe, aia hoi ike aku la oia @@@@ kane ke ku mai ana me ka wili ana mai o kona poo.

            Hamohamo ae la ua Gasia nei i ko na lae a ike iho la hoi ua poholeia a e hilihili ana hoi na kulu koko ma kona lae, a na ia mau maawe koko i hoopii ae i kona inaina, a hoohiki iho la noi oia e aluaku no oia a hiki i ka loaa ana o ua kao nei, no ke kau ana akui ka hoopai o ka make maluna ona.

            Nolaila, kau ae la oia maluna o kona lio a hooaka aku la hoi oia e alu alu mahope o ua kao nei, e pii ana hoi iluna o na puu, a e iho ana i hoi ilalo o na awawa.

            Aka, aole no nae ia he mea no Gasia e hoopau ae ai i kana alualu ana i ua kao kane la, hala ae la he mau hora o keia alualu hele ana ana, ike aku la oia ua pau ke aho o ua kao la, nolaila, hoomau aku la no oia i ka uhai ana.

            A i ka wa i napoo aku ai o ka la a uhi mai la hoi ka pouli, ua hoea aku la ua kao nei ma kekahi kahawai, lele aku la oia ma kela kapa o ua wahi kahawai nei, a hoomau hou aku la, a oia no hoi kona wa i hoolele aku ai i kona lio a kau aku la ma kela aoao me ka hookolo ana no hoi mahope o ua kao la.

            A i ko laua wa i kaalo ma kekahi kakai pali kuupau hou aku la ua wahi kao nei i kona mama, a nalowale aku la mai na maka aku o Gasia, oiai, no ka inaina hoomauhala e paila ana iloko o Gasia no kahi kao, aole oia i haawi pio aku i ka hanu ana i kona meheu.

            Aka, hala ae la ua kakai pali nei, aia hoi ua hoi puiwa ia ae la hoi oia i ka ke ana aku i kekahi malamalama kukui e a mai ana mamua pono ona.

 

HE MOOLELO HOONI PUUWAI

-NO-

MASELANA.

-

Ka Ui Opio Noho Waoakua o

Inia Komohana

-A ME-

LEDE MEDI

-KE-

Kaikamahine Puuwai Eleele o ka

Lokoino nui wale.

-

KA ALAHELE ILOKO O KA POINO ME KA

POPILIKIA.

            I ka hiki ana mai i ua la ala o ka kakou opio e makaukau aku ai no ka hele ana ma kana huakai hele, hoao iho la oia e hele hou e hoomalimali i ke kaikamahine e hookuu mai oia, oia wale no ke hele.

Noke aku la o Maselana i ka pelo i kana mau olelo hoopunipuni imau o ka kaikamahine la, e haawi ana hoi na huaolelo no ka loaa o ka pomaikai ina ola wale no ke hele, a i ka hope loa o kana mau olelo, ike aku la oia i na waimaka o ua kaikamahine la e haloiloi mai ana ma kona mau papalina, a puana mai la oia i keia mau huaolelo penei:

            He nani no hoi ia, ua hoole mai la no hoi oe i ko`u manao, o keaha auanei ka`u mea e hana hou aku ai. Ke ike mai la no oe, eia ke hookokoke aku nei au i ko`u mau la e hoehaeha ia ai no ka hanau i ke keiki, o kou wa iho la ka ia e haalele mai ai ia`u e noho hookahi ma keia wahi mehameha kanaka ole.

            Aole a`u mea e hana aku ai, aka, o ka`u wale no, mai hoopoina oe ia`u, a uwe iho la ua kaikamahine la me ka ehaeha, me ka mihi ana iho iloko ona i kona haalele ana i kona mau makua, a uhai mai mahope okeia keiki ana i aloha ai, a laa kona haalele ia e noho hookahi.

            Makaukau ae la o Maselana no kana huakai hele, haawi ae la laua ina muki papalina ana no ka wa hope loa, a he mau hora ia no ke kaikamahine Pua Lina e kaniuhu mau ana, e lohe mau ia ana kona leo e uwe helu ana no kona mau makua, a iloko no hoi o ia mau leo kaukau aku a ke kaikamahine, puka aku la o Maselana iwaho, a haawi mai la i kona aloha iaia, a hoomaka aku la oia e hele ma kona alahele me ka nana ole iho i ka mea naua oia i hoopakele, oiai, aia no kona aloha i kela kaikamahine mua, ia Lede Medi.

            Nana aku la ua kaikamahine la me ka heleli mau no o kona mau waima ka ma kona mau papalina, hea aku la oia me na huaolelo kaohi mai @@@@ i ka hele, aka, aohe o ia ala nana wale mai ihope, a o kona aho @@@ @@ @@ o kona hoi hou mai e ike @ia, a nona iho paha keia wahi hooheno.

            Kuu ipo, kuu lei,

            Kuu mili-mili e,

            Hoi mai no kaua,

            E hoopoi ma kuu poli.

            I ka wa i hala aku ai o ka kakou opio, noonoo iho la ua kaikamahine la iloko ona, he mea makehewa wale no kona noho mehameha ana iho ma keia wahi, oiai, kana aloha i hala aku ma kona alahele, a hooholo iho la oia e hookolo no oia mahop o ka mehau o ka mea ana i aloha ai.

            Me kahi lole no i ka ili, me keia ehaeha no ona i ka hanau aku i ke keiki, haalele aku la oia i ko laua home aloha, a hoomaka mai la e hookolo mahope o ka meheu o kana aloha.

            E iho ana ma na kahawai, e pii ana iluna o na puu, e ha-lo ana ma na awawa pali kuhoho, a kuoe malie aku la oia maluna o na kualono uliuli, no ke alahele e hoea aku ai no ke kulana kauhale Poo o Inia Komohana.

            Hala ae la kekahi mauhora loihi o keia kuoe malie ana ona me ka hoomanawanui, hiki aku la ola iloko o ke kulanakauhale me ke au ana o kona maka ma o a maanei, me ke ake ana o ka ike lihi aku ina helehelena o Maselana ia mau hora.

            Hele aku la oia a kokoke ma kahi hoolulu o kekahi laina kaahi e holo pololei ana ino kai o ke kulanakauhale.

            I keia wa ona i kaalo ae ai ma kahi kuai kitiki, ike koke aku la oia i kana aloha ia Maselana i ka maalo ana ae a kau aku la ma ke kaa mamua loa, me kona ike ole mai iaia nei, oiai ke kaahi e makaukau ana e holo.

            I ka wa o ua kaahi la i nee aku ai no ka holo ana aku, lele aku la ke kaikamahine Pua Lilia me kona mama nui, a kau aku la ma ke kaa o hope loa me kona huna ana iho i kona mau helehelena i ike ole mai ai o Maselana iaia.

            Kaahope hope ae la kekahi mau wahi i ka holo ia e ua kaahi ala, a no kekahi mau minute pokole wal eno, kuu iho ia ka holo o ua kaahi la, a lele aku la ek kaikamahine ilalo.

            Ike koke aku la no ua kaikamahine la ia Maselana i ka lele ana mai mai luna mai o ke kaa, a komo aku la iloko o ka puulu o na kanaka e mumuia ana ma ia wahi hoolulu a ke kaahi e ku ana.

            No kekahi mau minute pokole wale no mahope iho, nee aku la ua kaahi la me ka nome ana o kona huila i ke alahao.

            Hala aku la ua kaahi la, pau aku la na mea a pau i ka hoi no ko lakou mau home pakahi, a koe iho la ka ui Pua Lilia me ka maopopo ole iaia o kana mea e hana aku ai, no ka mea, aohe ona home e hooluolu iho ai o kona poo ma ia wahi.

            Pau ae la ka hiki hou ana aku i ua kaikamahine la ke hoomanawanui no ka hookolo ana aku mahope o ka meheu o Maselana, ua puni hoi me kona kino i ka eha.

            Hoomanawanui iki aku la oia i ka hele ana aku he mau kapuai wale no, a noho iho la oia malalo o ka malu o kekahi @@ @@@@ @@@ @@@ oneanea kanaka @@@.

            Maluhiluhi mai la kona @@@ @@ @@@ hele a pule i ka eha, a ka@@@@ @@@ ana, a halo`ilo`i ana na waimaka, @@@ wa e haalohi nei o ke kuakoko o ka hanau i ke keiki.

            E na Lani, o oe wale no anei ke ike mai i keia mau ehaeha e ili nei maluna maluna o`u, aole anei o kuu aloha pu kekahi.

            Hiki hou iho la kekahi kuakoko me ka ikaika a uwe ae la ua kaikamahine me ka ehaeha.

            I ke kolu o ke kuakoko, hemo mai la ke keiki mai loko mai o kona puhaka, a ike iho la oia he keiki kane, puliki ae la oia i ka bepe a hapai ae la iluna me ka uwe ana.

            Auwe ! kuu menemene ia oe a kuu kane aloha, aia aku la ia oe ihea i kela wa, kai no e auamo like ana kaua i keia ehaeha, eia ka owau wale no.

            Aneane akula ka la e napoo i keia wa, ku ae la ua kaikamahine la iluna me ka liu maeele o kona kuli, owili ae la i ka bepe i ka holoku, a hele mai la no kahi o kekahi mau wahi kauhale e ku kakaikahi mai ana ma ia wahi mai no, a o kona manao ia wa, e hele a hoaikane aku me kekahi kaikamahine o ia poe hale, i mea nona e pono ai.

 

KA MANAWA I HOLO IA NO

OAHU NEI.

-

            Eia malalo iho ka manawa i holoia o Silva, ko Manoa kaeaea ma ke kau kaa hehihehi wawae, ma ke kaapuni ana i ka mokupuni o Oahu nei.

            I kela pule aku nei, ua holo aku o Sylvesrer mai Honolulu aku nei, i ke kakahiaka Sabati i hala hora 5:30 a.m. a hiki hou i Honolulu nei, i ka hora 2:10 p.m. o ka auina la, a oia manawa hoi ka ke keiki o Manoa i alualu ai.

            Ua haalele iho o Silva a me Johnson i ke kaona nei, ma ka hora 4:30 a.m. o ka la Sabati nei. Oiai laua e iho ana no ka pali o Nuuanu, ua haule o Johnson, ua halawai oia me na palapa o keia haule ana.

            I ke kokoke ana e hiki aku i Kahuku, ua halawai hou no oia me kekahi ulia hou, ma ke haule ana, a ua oi aku na palapu i loaa iaia mamua o keia haule mua ana, a ua hiki ole, hoi iaia ke hoomau aku i ka hele ana imua.

            Nolaila, ua hoomau aku o Silva i ka laua huakai hele ma ke ala ae o Waialua, a hiki hou mai la oia i ke kulanakauhale nei, ma ka hora 1:15 p.m., a i holoia hoi eia he 8 hora me 45 minute.

            O keia ka manawa oi loa i ko Sylvester, oia hoi, he 35 minute. O Johnson, ua hoea mai oia i Honolulu ei i ka hora 6:30 oia ahiahi no.

 

LUAU A KE ALOHA.

-

            E wehe hamama ia ana ma ka hora 7:30 o ke ahiahi Poaono, e hiki mai ana, Augate 29, he papaaina hoohialaai me na ano mea ai a pau maloko o ka Halepule o Kamoiliili. na ka poe e hele mai ana e uku i ko lakou mau uku kaa iho. E hoonaneaia ana keia Luau a ke aloha e na leo mele a me na kau la o na pila. He 50 keneta ka uku komo. Mai hoolilo i na ulolohi o ka poe mele i mea nui, i hana ia pela i akakuu ka lelele o ka houpo o ka poe mele. E hele pu mai kakou a pau mai noho aku.