Ke Aloha Aina, Volume II, Number 36, 5 September 1896 — Page 6

Page PDF (932.14 KB)

This text was transcribed by:  Rosemary Robinson
This work is dedicated to:  No Na Po'e Hawai'i

KE ALOHA AINA.

POAONO, SEPATEMABA 5, @@@@

 

KE KANAWAI HOOKAMAKAMA

O keia kekahi o na moo @ah@ i komo iloko o ko Hawaii noho kupuni malamaiama ana, a i ka hoomapopo aku, ua like keia me ka momoku ahi e a@ai ana i kekahi ululaau ulu ohaha iloko o ka uka waokele o ke kuahiwi.

He mea na makou i kanalua mau ai, mai kinohi mai a hiki i keia la, ka hoopololei ia ana o keia kanawai ena lima lawelawe o ke aupuni. Ke hoomanao nei makou, i ka wa i lawe mai ai o Lunamakaainana Waipuilani, i ke Kanawai e pili ana no keia hana, ma ka hookaawale ana aku mai ka noho huikau ana iloko o keia kulanakauhale, e kukulu ia mawaho aku o kekahi wahi kupono i manao ia, o kahi kupono ia no ia hana, a me he mea la, ma ua kanawai la, o Kapiolani Paka kana wahi i makemake ai.

Aka, ua haule mamula o ke kue ana o ka hapanui o na hoa i noho mai iloko o ia Kau Ahaolelo, oiai, he hana hoohilahila wale no ia i ke ano o keia noho ana malamalama, a malalo hoi kekahi o ko na haole komo ana mai iloko oia Kau, e lilo ana ia i mea hoohilahila i ke ano kulana lede o ka lakou mau wahine.

Nolaila, ua kinai ia kela kanawai, i manao ia, he mea ia e kaawale ai na hana ino mai kekahi poe auwana mai, e komo hele ana iloko o na hale, me ka hoopilikia pu i ka noho ana maemae o kekahi ohana a mau ohana paha iloko o keia kulanakauhale.

Ma ke Kau Ahaolelo mau iho nei o ke aupuni Repubalika, ua lawe hou ia mai no keia kanawai, a ua hana oi ia iloko o ka hale me ka nui o na hoopaapaa, aka, ma ka hopena loa, ke ole makou e ko@o hewa ua hooholo ia ua kanawai la, a ke manao nei makou, ua paa a ua mana ua kanawae la a hiki i keia la.

I na nae ua mana ua kanawai la, alaila, ke manao nei makou, o ka wa oi loa aku keia o ka pono e hooko koke ia, oiai, ke ike maka nei kakou i na rumi liilii o na wahine Iapana, e ku ana ma kela a me keia wahi o ke Kaona nei, no ka poe e makemake ana e kipa aku e ike ia lakou, malalo o ko ka Papa Ola hoomalu ana.

A pehea hoi na wahine haole e lawelawe like nei ia hana, aole anei e pono e hana ia i poe rumi no lakou e like me ko na wahine Iapana, a me kekahi poe wahine e ae? Aole anei hoi ua kupono no lakou e hana ia pela, ma o ko lakou imi ana i ko lakou ola ma keia ano hana.

Eia iloko o ke kulanakauhale nei keia ano wahine, a ke ike ia nei lakou iloko o na alanui o ke kulanakauhale maluna o na koa pio o na haole kalaiwa kaa, ma kahi i kauoha ia no ko lakou hoea aku, a ke ole makou e kuhihewa, ua maopopo, oia no kekahi poe kuonoono o ka aina, ke kola nei iloko o keia mau wahi, a nolaila, he mea pono io no i ke aupuni ke kukulu i hale no keia poe, i ole ai e hoolilo ia ka noho maemae ana o kekahi ohana i mea ole.

A oiai hoi, loa ua hooholoia ke kanawai e hookaawale ana i keia poe, ua manao makou, o ka wa kupono loa keia e hana ia ai, aole hoi o ka waiho aku e hana ia me ko keia wa e lawe hele ia nei e kalewa ma na alanui o ke kulanakauhale i ka po. O ka maluhia ko makou makemake, aole makou i manao e hoino aku, aka, i loaa ai ke kaulike maluna o ka poe e hana ana ia mea.

 

KA MOKU ILI GAINSBOROUGH.

He hapalua i hala ae o ka hora eha o ka wanaao Poaono nei, la 20 0 Aukake nei, a oiai hoi, a wehe mai ana ka malamalama o ke alaula ia manawa, oia ka wa a ka mea kiai moku o Leahi, Charles Peterson, i ike aku ai i  kekahi moku kalepa, ua komo maloko o ka laina o ka Lae Eleele, kahi hoi i kupono ole i ka moku nui e like me ia ke ano, ke hoonahoa ae maloko oia wahi, o lilo oia i ko'a puhi na ke kai.

Ua hele malie loa ka hele ana o ka moku, a ma ka hapalua o ka hora 5, @@ kamumu ae la ka iwikaele o ka moku iluna o ke ako'ako'a, ma ka aoao maanei aku o ka hale kiai moku o Leahi.

O keia ka wa i hoike koke ia mai ai ka lono i ke @ao@a nei no ka ili ana o kekahi moku ma kuaau o Kaalawai. A ma ka hapalua o ka hora 6 i hiki aku i ke pailaka maluna o Elou, mahope aku na mokuahi Keauhou a me Mokolii ma kahi o ka pilikia, no ke kokua i ka hoopakele ana i keia moku ili.

Ma hora 7:15, oia kakahiaka, i hoopaa ia aku ai na laina maluna o ka moku ili Gainsborough, a oia kona wa i kuupau iho ai i ka ai a Hinakahua, ke hele la a puehu liilii ke a o lalo.

Aka, mahope iho nae o na hookikina ana ma ka huki ana me ka manao hoi, e loaa mai ana ka palekana ma ia hana ana, aka, he ole nae ke neeu aku imua, a ua poho wale ka manaolana.

O ka Gainsborough, ua manae ia aia a pii ke kai, o kakahiaka la Sabati nei, oia ka wa i manao ia ai, e hemo ana oia mai ka paa ana ma kela wahi.

He moku hao keia o ke ana kahiko, a me he ano manuwa la kona nanaina maka nana aku, ua kapili ia oia ma Ladana i ka 1866, a he 30 hoi ka nui o na makahiki ana i holoholo ai ma na  awa like ole o ka honua nei.

O ka loa o keia moku he 206 kapuai o ke akea 31.4 kapuai, a o kona hohonu 20.4. O kona waiwai io, he $15,000 aole hoi i paa malalo o kekahi hui panihakaka.

Ua haalele aku oia ia Nu Kakela i ka la 23 o Iune, a he 66 hoi la o kona nu hele ana i ka moana, a no ka hele i ka ai a @@ @@ wai, oia ke kumu o kona @@@ @@@@ @@ nei, a o ka ili no ka ia.

He @@@ wale no ka ukana a keia moku, nana ka huina o 1.450 tona, a e holo ana hoi no Kapalakiko.

I ka wa i ili ai o ka moku, aia ke Kapena Halo kahi i inu kope ai, mahope @@ oia kahi i ku kiai ai i ka hapa@@@ oia po, a hiki i ka ili ana iho la, mahope o kona ka@au kiaha kope ana.

O kona malama moku, ua huli kana wa@i, a ua hoi oia e hiamoe, a o ka ka Hulipahu wati ia e ku ana, a mamua hoi oia o ka ihu kahi i nana ai, noho mea e ae e nana ana ma kahi e ao.

Mahope iho o ka ili ana o ka moku, ua hoa@oakoa ae la oia i kona mau kanaka a pau he 15, maluna o ka on@ki o ko lakou halelana au i ke kai, a hoopaka mai ia oia ina huaolelo ku i ka walohia, me ka i ana mai:

"E o'u mau hoa kanaka, ua hoea mai nei kakou i ka manawa e hoopakele ai i ko kakou mau ola ponoi iho ma o ko kakou haalele ana iho i ko kakou moku maikai. E noho ana no au maluna ona a hiki i ka wa hope loa, owai o oukou ke aa e alo pu me aiu, a i ole, haalele mai paha ia'u. Ina ua makemake oukou e haalele mai, e hana aku pela, aia na waapa ua makaukau, a i hakalia wale no ia oukou i ke kau iho. Ua makemake au i kekahi poe o oukou e noho e ku kiai pu me a'u I poe kanaka Pelekane aukai oiaio, owai waena o oukou e aa ana e hana e like pela?"

Iwaena o keia poe he 15, he eha o lakou i noho pu aku me ke Kapena, a he 11 i kau maluna o na waapa a kamoe mai la ko lakou alahele no ke Kaona nei.

Ua hookau ia mai ka wahine a ke Kapena ame hookahi kaikamahine lawelawe maluna o Keauhou, a hoihoi loa ia mai la no ke Kaona nei.

O Kapena McPhail, he kamaaina oia ia Kapena Campbell, o ka Hui Mokouhai Piliaina o Poka ma. I anei no oia mamua he elua makahiki i hala ae nei, a he papa kaaa ukana i lawe mai ai maluna o kona oneki no Auseteralia.

Ma ka hora 12:30 p.m. o ka auina la Poaono nei i ikeia ai ua komo ka liu a aole h i oia e hiki ana ke hoopakele ia, a e pau ana hoi oia i ke okaoka mamuli o ka anai pinepine mai o na aui nalu, a ua pau hoi ka manaolana e hemo ana oia me ka maalahi.

Ua hoike mai la ke kapena i ka hoailona no ka loaa aku o na kokua mai ka mokuahi Eleu aku, no ka hoopakele ana iaia a me kona mau kanaka i koe aku me ia, a ua haalele aku hoi iaia no ka hoi ana mai i ke kulanakauhale nei.

Mamuli o ko ke kapena haalele ana aku i ka moku, ua lawa ae ke aupuni ma o ka Loio Kuhina la i ka hoomalu ana, i kela moku poino, a eia ilaila kahi i ku kiai ai me elua kanaka oluna, mai ka oihana makai aku.

O keia no hoi kona ia e kudala ia ai, no na mea e pili ana i ke kino o ka moku a me ko@a waiwai pu, e mokaki la iloko ona.

Ua paa ae i ka hopu ia ma ke kakahiaka Poakolu nei o Burns a me Price, no ka loaa ana aku o laua ma loko o ka pa o kekahi poe me ke kumu ole, ma ka po Poalua nei, Sept. 1.

 

Mai ka @@@ Lahui @@@@ @@

Mr. LUNAHOOPONOPONO.  W@@i@@ pu @@@@.

Ua haalele aku makou la @@@ ka hora 6 @@@ ka hapa o ke ahiahi Poaono, la 10 Augate nei, a @@@ @@ la i Washington Park @@ i ka hora 9 a.m. o ka Lapule ae.

A i ka hora 3 iho no o la @@@ @@ @ paani hou ai makou maloho o @@ Paka. A e like no me ko makou @@hia mau ia i@a ia maka@@@ o makou i hiki mai ai ianei.

Pela no na kamaaina i @o@@hou mai ai o ike ia makou. He elua o makou manawa hana o ka la @@ keia paka, e hoomaka ana i ka hora 3 p.m. a hiki i ka 6 p.m. o ka ani@@ la, a mai ka hora 8 p.m. a hiki i ka hora 11 p.m. o ka po.

O ka huina nui o na kanaka i hele mai ia auina la, a i ka po iho na hiki aku no ia i ke @0,000 a oi, pela ka hoike a ka nupepa puka la o keia kulanakauhale.

Mamua ae o ko makou haalele ana aku i kahi hoolulu kaaahi o Santafe i Kikako, ua hoea mai la he kiu huii i a@ ukana pahu lole o makou; ma ke ano hoopaa aku no ko makou aie i ka papa pai, i pai ia ai na kii o makou, a'u no hoi i hoouna aku ai ia oe i kahi o ia mau kii.

O keia no ka papa pai i hoopii iho nei ia makou a hooleia mai e ka aha hookolokolo o Kikako nei. Ma ka manao iho la paha la o na pahu lole o makou ko lakou mau wahi manaolona hope loa, aka; aole ke Akua i ko lakou makemake.

Ua komo e nae ko makou pahu lole iloko o ke kaaahi ukana, a o makou no hoi kai loko o ko makou kaa, a mawaho wale mai no lakou kahi i hea—a ai, me ka laau a ke Kuaokalani o hoolehelehekii.

I ko makou holo ana mai, ua kie aku au a ike e hoi nui ana ua poe nei ke kula loa o Kanoenoe. He mahina oi aku keia o ka wela o keia wahi, mai ka haneri degere kiekie a ke kanaiwakumamahiku ka emi iki mai.

I ahona wale iki no makou i ka malumalu laau, a ke pau ka makou paani ana i ka hora 11 o ka po, e auau ana makou iloko o ka lokowai o keia paka.

He lokewai nui kela o elima haneri a oi kapuai ke akea, a elua tausani a oi ka loa, pela iho la e loaa ai ka oluolu o ka moe ana o ka po, a wahi a kamaaina o keia kulanakauhale, pela iho la ka ke ano o ka wela o keia mahina, a he kakaikahi loa ka na la oluolu.

Ua nui no na ninau ana mai a kahi poe ia makou i ke ano o ko kakou @@, me ka manao hoi, ua oi aku ka wela o ko kakou aina i ko onei. Aka, ua hoike aku makou ia lakou he aina o Hawaii i kapa inoa ia o ka Paredaiso o ka Pakipika, aole i ka wela, aole hoi i ke anu loa, aka, i ka pumehana oluolu maikai.

He mau home hoi i hoouluwehiwehi ia e na pua @ala o kela me keia ano, a he ala kup@oa kau e honi aku ke ala ae i ke kakahiaka. A iwaena o na kukai olelo ana me na kamaaina ua puka mai la na mea e pili ana i ko kakou Moiwahine, a me ke kumu o Kona waiho ana i ka nohoalii, a me ko lahui makemake paha i ke aupuni hou a me ka ole.

Ua hoike aku no makou i ka mea oiaio, oia hoi, he 13 wale iho no poe nana i hookumu i nei hana hoohiolo nohoalii, a i kapa hoi ia lakou iho, "Na Komite o ka maluhia." A mamuli o na kukai ohumu malu ana mawaena o lakou me Kivini, ke Kanikela o Amerika e noho ana ia mau la, ua kakoo mai la oia i na alakai ana a keia poe, ma o kona ae ana e hoolele ia mai na koa ma@@a o ka mokukaua Bosetona i ka aina me na lako kaua, no ke kokua ana i keia poe.

@@@ he Aupuni Moi e ku ana i @@@ @@ @@ hiki loa ke kina@ ia na hau@@ @@ ala Moi kuloko o ka aina i ka min@@ @@ @@@hi, aka, mamuli o ka hoole@2 i @@@ @@ o na kanaka o ka mokuka@@  @@@@ me na lako kaua, a lawe ae @@ ka lakou kulana mahope iho o @@ @@ @ele, he mau haneri iwilei wa@@ no mai ka Pa Alii aku; nolaila, ua @@  @@ makou Moiwahine, ua kokua aku @ Amerika i na hana a keia poe, a ua @@ no. Oia he hana naaupo loa K@@ (Moiwahine) aa ana mai e kaua KO@@@ Lahui kanaka o 40,000 wale iho no @@ e@@l@ a eiwa paha miliona o Amerika nei, nolaila, o Kana kauoha hope loa Kona Lahui kanaka, "E malama i @@ @@@hia."

O keia iho ia na mea i kukai olelo i @@ kekahi mau kamaaina hanohano @ keia kulanakauhale. A wahi a ka lakou ninau hope loa: He manaolana no anei ko ka Lahui e hoi hou ae @@ ko oukou Moiwahine? Ae. Pehea @@ hiki ai, oiai ke aupuni hou ua oni @@ maluna o ke kahua lako i na mea ka@@. He mea ole ia mau lako kaua, ina @@ ko ke Akua makemake ke hana ia.

Ma keia wahi iho la, ua kunana @@ ia keia mau haole ia makou, ninau @@ mai la. Pehea, hemau kahunapule @ anei kekahi o ko oukou Lahui pono poniia i Kahunapule? Ae. I hea @ lakou wahi i hoonaauao ia ai no Oihana Kahunapule? I Honolulu Na ka Hoomana hea? Na ka Hoo@@ Pope, (Kalawina). Pehea, o ko lak@@ mau leo pule iloko oka oukou m@@ anaina halawai, he lohe aku no @@ oukou i ka lakou pule ana no ko ou@@ Moiwahine? Aole. He lohe nae @@ ha oukou i ka lakou @eo pu@e no @@ pono o ke aupuni hou? Ae. Ala@@ he kue ka paha lakou i ko oukou Moiwahine? Ae—aole nae o lakou a p@@ aka, o ka hapanui paha o lakou, no @ mea, o kekahi mau kahunapule, m@@ pu lakou e hele ai i ke alanui ka @ o kela wahi hana kama@@@ @@@ ae @ 1894 i hala. A pehea k oukou La@@ i manaolana ai na ke Akua e hoihio i ko oukou Moiwahine @@ i ka noho oiai ko oukou mau kan@@@ @@ @oi i ke Akua no ka pono @@ke aupuni h@@. He oiaio, aia he elua mau kumu@@@ pule imua Ona i keia la, a Nana e @@ p@ona mai i ka aoao i pono, ina pa@@ ke aupuni hou, a o ke aupuni k@@ paha, (Moiwahine). O kona make @@ ke wale no ke hana ia, He oiaio ke pule nei ua mau kahunapule ala  Akua no ka ono o ke aupuni hou holomua ma na ano a pau, a ke nei no hoi ka hapanui o ka Lahui waii no ka pono o ka Moiwahine a ke Aupuni Kumu, a ke kali nei kel@ keia no ko lakou pono mai a K@@ mai, ka inoa hookahi wale iho waiho ia mai mawaena o ka Lani @@ ka Honua, i mea e pono ai na @@ kanaka a pau i hoopilikia wale ia ke alanui hookahi hoi nana e hoo@@ ae i na luuluu a me na kaumaha@@ iho maluna o ko makou lahui alo@@ makou e manaoio nei e lohe an@@@ oe i ka lona oiaio o keia kukai @@ ana ma keia hope koke iho, aole loa na la i koe, a e hoomanao pu@@ oe, o makou a pau he Bana @@ Lahui Hawaii, a o ka makou pule no ka pono no ia o ko makou Moiwahine, mai keia la aku a i ka pahu o ko makou manaolana, a e kuu A@@.  AINA oiaia, he mau kukai olelo @ ana keia me kekahi mau kamaa@@ keia kulanakauhale, a he mea @@@ no hoi, a ke waiho aku nei au @@ ho@ke aku imua o ko makou aloha, a no oukou ko makou @@ nui loa, a mai poina i ka pule no @@@.

Owau iho no me ka haahaa, SAM @ K. KA@AK@@@. Washington Park, Kansas City.