Ke Aloha Aina, Volume II, Number 38, 19 September 1896 — Page 2

KE ALOHA AINA

POAONO, SEPATEMABA 19, 1896

 

UA HOOMANA PIHAIA

 

            Oiai au e kaawale ana ma ka aina e, ua ili maluna o Edward L. Like ka mana piha o ka hooko ana no ka’u hana oe ka Nupepa KA ALOHA AINA

            JOSEPH NAWAHI,

            Puuku a Lunahoopono pono no ka Nupepa KE ALOHA AINA.

            Honolulu, Aug 19, 1896.

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

 

Maikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

I.NAWAHI. Lunahoopono pono a Puuku. 

E.L. Like Hope-puuku.

 

HONOLULU, SEPT 19, 1896.

 

UA KOKOKE MAI

 

            O ka po la Sabati, Sepatemaba 27, oia ka po e helu ia ai na kanaka a pau maluna o ka lepo o Hawaii, no ka imi ana @ ka hoina lihui i komo mai iloko o ka aina nei, o na ano lahui like ole a m@@ko kakou hoi ko na kanaka @onoi o ka aina, ke poe hoi no lakou ke kahua i k@kulu ia ai o keia helu kana ka ana iloko o ka malama o Sepatemaba, aole hoi iloko o Dekemaba, e like e ke kuiana helu mua o na makahiki i hala.

            Ua lilo keia hana o ka helu ana i na kanaka iloko o keia mahina i mea hoopahaohao i ko makou noonoo, a pela pu no hoi me ko makou mau hoa kanaka, e noho ana a na wahi a pau a puni ka Paeaina, me ko lakou ninau mau mai ia makou heaha la ka manao ano nui o keia helu awiwi ia ana o na kanaka, a me ka hoohaiki pu ia hoi o ko lakou mau pono, ma o na ninau i e waiho ia mai ana e na Luna o ka Helu kanaka.

            Ke ole makou e kuhihewa, ua hiki no paha ke hoomaopopo ia ke kaona o keia hana, a oia hoi ka makou e hoike nei i ko makou manao ponoi, maluna o keia kumuhana ano nui, i hiki ai i kela a me keia ke wae nona iho, me ka hoohaiki ole ia o ko lakou m@@ lunaikehala, a ua loaa ia makou na mahele nui elua mailoko mai o keia helu kanaka ana a aoia iho keia malalo.

            Akahi – He alahele keia helu kanaka, no ka Hoohui Aina.

            Elua – He hoopau loa ana keia i ko kakou kuleana koi maluna o ka Ninau o Hawaii.

            O keia na mea hiki ia makou ke hoomaopopo i keia manawa a malia pana he mau kumu hou aku no kekahi i hoea mai ai o keia helu awiwi ana, aole ia he mea na kakou e kue ai, mawahoae o ka makou mea e hoakaka nei, a no ka pono o ko makou lahui, ua hiki no ia makou ke wehewehe ma ka mea hiki i ko makou lunaikehala ke hana, oia hoi, o ko makou manao ma ka mahele mua, oia keia:

            O ka hana kanawai ia ana o keia helu kanaka, me kona uku hoopai o kanalima dala, ua hiki ole ia makou ke hoopoina i na hana hookaumaha a ke kanawai kuni lima i hana ai, a ma ia l@ nawai, ua hookonokono ia ka lehulehu a pau e hoea aku ko lakou mau helehelena imua o ka mak@ o ka Luna Auhau a mau Luna Auha a puni ka Paeaina, a ua ike kakou ua pili i ke kepau oia kanawai ka hui na 8,339.

            He huina ui keia i manao ia ai, e holo pono ana ka lakou hana pakaha i manao ai e punuku i na kanaka Hawaii, aka, ua haule, ua make loa, ua uhi ka lepo o ka hoowahawaha ia maluna ona, no ka wa mau loa.

            No ka pau ole o ka liliha, a me ka hoopapailua o kela kanawai kuni lima, ua hooholo ia iho la keia kanawai helu kanaka, e hoololi ana mai ka mala ma o Dekemaba, a i Sepatemaba, a ua like hoi kona mau helehelena oiwi me kona mua i make.

            O ka uku hoopai ne kanalima dala, ke ku ole i ka makemake o na Luna Helu Kanaka, ma ka ninaninau ana, a pane ole i ka haina, o keia kekahi o na wahi nana i hoo pohihihi i ko makou noonoo, a oia hoi keia a makou e hoohuoi nei, heaha ia mau ninau e hiki ole ai i ka lahui ke pane.

            Ua ike no kakou, hookahi wale no ninau a ka lahui e kue mau nei a hiki i keia la, oia ke kakoo ana aku i keia aupuni e ku nei, i wahi e ko ai ka Ninau Hoohui Aina a lakou nei e makemake nei e hana ia mai maluna o kakou.

            E hoomaopopoia, eia iloko o na buke helu kanaka e hoea mai ana, kela mau wahi e pili ana i kou kakoo i keia aupuni, a me ka ole, ina nae he oiaio ka mea nana i hoike mai ia makou kela mau ninau i hookomo ia ai.

            O ka hoole aku anei i keia ninau, oia anei ka hoopai o kanalima dala?  Ua maopopo no, oia wale no ka ninau i ku paewa ae mawaho o ko ka lahui noonoo kupaa a hiki i keia la, a ina hoi he mea okoa aku mawaho o keia, alaila, he mea okoa ia.

            Maluna o keia kahua i ku iho ai makou a pale no ko ka lahui oiwi mau pono, mamul@ o keia mau hoohaiki ia ana. E manao ia, o ka helu awiwi ana, he hookahi mahina okoa mamua ae o ke koho balota Peresidena ana o Amerika, he kumu alakai ikaika ia na ka poe e pipili nei ko lakou manao mahope o ka Hoohui Aina, a maiwaena ae o lakou e hiki ai ke loaa ka pa@u maikai no ko lakou koho ia ma ke poo o ka Mana Hooko mai keia poe aku maanei, nana e kakoo mau nei i keia hana hoopilikia i ka lahui Hawaii.

            O ka loa, oia ko lakou nei ka loa ana ia kakou e nele ma na ano a pau, me o ka loaa ana ia lakou nei o ko kakou heluna lahui oiaio, a na ia kumu, e waiho aku ai lakou nei i ke aupuni o Amerika Huipuia i ka lakou mau hoohalahala, ma o ka lawa ole o ko kakou heluna e ku hoomau ai i ko kakou kulana, ma ke ano he aupuni i hoomalu ia mala@o o ke Kumukanawai a me na kanawai i apono ia e ka hapanui o ka lehulehu.

            O keia helu kanaka ana, ke alanui maalahi loa a lakou nei i ake ai e hooko awiwi ia ko lakou makemake oiai no kakou e paakiki ana i ka hoole aku i na koi kuleana ole ana maluna o kakou, aka, aia lakou nei ke noii la ma ka huina o na kanaka Hawaii maoli, aole o lakou nana i ka Pake, ina he 50,000, ko lakou nui, pela hoi na Iapana, he mea ole ia ia lakou, aia no ko lakou hilinai maluna o na kanaka kupa o ka aina, a ke haule no malalo o ka lakou nei huina i lia ai, o ke ko koke no ia o ka Hoohui Aina, e aumeume mau ia nei e ka poe lima nui a pakaha hoi.

            Aole loa e ae ko ka Haku Mana Loa ahonui, e hoolilo i ka mea pono, i mea hewa, o kue ia i Kona ano Kahikolu ana, o ka makou upu, e hooko o le ia keia mau hana a makou e ha nei.

 

KE KOHO BALOTA AKEA.

 

            Ua lilo ke koho balota ma na aina naauao a puni ka honua nei, i mea hoomoamoa ia iloko o ko lakou puuwai pakahi, a ke kokoke aku i ka la e uniki ai, ua makaukau na mea a pau, no ka hookau ana aku i ka hanohano maluna o ke kanaka a mau kanaka paha a ka lahui i wae ai, mailoko mai o na miliona, na tausani a hiki aku i na haneri.

            Aole wale no ma na aina naauao loa i hana ia ai ia mau mea, aka, ma Hawaii nei no kekahi, ua kuluma kakou i ka ike ana ma ka la koho balota i ke au o ke aupuni alii e ku ana he la nui ia a kamahao maluna o ka papalina o ke Aupuni Hawaii.

            Aia na mea a pau e hele ana i kahi o ka pahu balota, me ka hoopilikia ole ia, koho lakou i na Lunamakaainana a me na Alii o ka Ahaolelo a ka hapanui i makemake ai me ke ohohia o ka naau, a hookahi hoi manao.

            I k@ wa i lo@@ @ @ ho kakou hooponopono aupuni ana iloko o ka lima o ka poe malihini, ka poe hoi a kakou i ikemaka ai, ua hana a u@ lawelawe lakou ia hana, me ka ae ole o ka hapanui o ka lahui, ka poe hoi e noho hamau nei mala@@ o ke apo o ke kuikahi a hiki i keia la.

            Ua pau ko lakou hookokoka ana ma ka pahu balota, a ua noho lakou malalo o ke ao a ko lakou mau lunaikehala, aia he hoopii kue ka ka lahui Hawaii i ke aupuni o Amerika, no ka nana ia mai o ko lakou pono mamuli o na hana lima nui a ko lakou mau enemi.

            Mai ia wa mai a hiki i keia la, ua lilo na koho balota ana mahope mai o ka hookahuli ia ana o ke Aupuni Alii, i mea palaueka wale ia no, ina no he hookahi kanaka e hele e koho no ia kanaka hookahi, ua puka aku la no ia, mamuli o ka lakou nei hana ana.

            E maopopo no keia ma na koho balota ana o ka Repubalika Hawaii i ko lakou mau Lunamakaainana a me na Senate, (oia hoi na Alii o ka Ahaolelo,) ua hiki ia kakou ke ike me ka maopopo loa ma na pahu balota o Honolulu nei, ua ike ia he kakaikahi loa ka poe i hele a hookomo no na Lunamakaainaa a lakou i wae ai, no ka hele ana e imi i ka pono o ka lehulehu o ka aina a lakou i pakaha ai.

            Heaha ka kakou mea i ike ai, mai ko lakou wae ana i na moho nana e kau i na kanawai maluna o ka aina?  Ua ike kakou, ua wae lakou i na kanaka i kupono ole e noho maluna o ia mau wahi, oiai, he poe kekahi mailoko mai o na hana p@iwaiwai, mailoko mai kekahi o na hana hoopukapuka waiwai, a o kekahi poe hoi, he poe kii leo ole lakou no ka Ahaolelo o ke aupuni Pi Gi.

            Ke hoomaopopo nei ka lahui Hawaii i na kanawai kuni lima a ka Peresidena a me na hale Ahaolelo ehia o ke aupuni Repubalika Hawaii i apono ai, a i keia la, ke aai la kela mau huaolelo maopopo maluna o ko lakou mau manamanalima pakahi a hiki, i keia la, he poe kinai make i ka lahui Hawaii ili ulaula, a kakou hoi e kapa nei ia lakou he poe uhane ole.

            Aka, aole maluna o ia kahua ko makou akenui e kamailio nei, aka, aia no ia maluna o kela poomanao e kau ae la maluna, ka mea hoi a ko makou hoa o ka makapeni i hoopu-a ae nei imua o ka lehulehu, e hana ia i mau palapala hoopii a puni ka Paeaina, no ka waiho ana mai i ka kakou mau noi, i keia aupuni e ku nei, a me na Luna aupuni o waho, i hana @ hi pu me kakou, i na oia mau palapala hoopii waiho ana mai na ka la koho i ka hooponopono puni a lakou i makemake ma kekahi koho balota malalo o na kanawai o ka @.

            He mea nui keia, a h@ na hoi e kauo ia aku a@ kou a pau, e @ k@l@ a e n@ me ke akahe’e, me ka h@ ole i na hana e hooha@ ai i ka mana o ke aupuni ku ana, a i ole, imi pa@ kekahi mau mea e hoop@ ai i ko kakou kuka mali@ me ke akahele, alaila, he@ no ia e ulolohi ai ko k@ noho ana kuokoa.

            Aka hoi, ina kakou e mai ana i keia kumaha noonoo iho me ke akahel@ manao no makou, @ha@ ana no kakou me ka p@m@ ake aku nei e pono@mai k@ o ka malahini @ kapakai @

            He kumu @ @@kiko@

keia a makou @

pinepine @

mai nei e ko @ makan@

ka nupepa Ka @

o ke kakau @

hoopii e loaa @

alahele maalahi , e @pae @ ak@

kakou i kahi o keia ninau @

kakou e apuepue aku nei, @

puni maikai, i mau kam@

maikai, a i aupuni hoi ao@ lehulehu.

            A ke apono ia keia mau a pau, alaila, ua hiki mai kou i kahi e kuikahi ho@ ko kakou mau manao, pau auanei na manao oo@ o na la i hala a lilo i @

ole, hoi hou na hipa kahu a hoopunana hou malalo o @ alakai ana a ko lakou ka@ hipa maikai.

            O ka makou keia e upu @ nei, e like me ke noi a makamaka i na Ahahui Ak@ Aina a puni ka Paeaina komo mai a e laulima pu ka hana ana i keia hana @ koi, e pili ana i ko kakou @ ho aupuni ana me ke ao @ aku i na kee@ e hiki @ ke lawelawe ia me @ hoop@ kia ole ia o na makamaka i a kuka no keia k@muhara.

            O ko makou manao keia na kela a me @ @noon@ nona iho, i ole ai e kom@ kak@ iloko o na hana ho@ @hau@ ele.

            E luu ana he kanaka @ @ @ana @ no ana i na he a@u @

i ka mokuahi Kinau, ma @

ana o kona kila i ka @

hookomo aku ana i ke awa Kawa@

ma keia holo ana aku nei ana.

            Ma ke a@eahe makani mai he Ho@ o ka aina kauhana o Moanalua, @ mai he hoikeike ana no ka hoohui ana e kakahi mau opio Hawaii ma hora io o ke kakahiaka la Sabati @ Sept. 13, iloko o ka bereta maema@ ka ma@e, malalo o ka lawelawe ano a@ luna hooko ma@e D. Kapali Kala@@@