Ke Aloha Aina, Volume II, Number 39, 26 September 1896 — Page 4
| This text was transcribed by: | Richard Tavares |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
POAONO, SEPTEMABA, 26, 1896
-----
KE ALOHA AINA
Hoopukaia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
-----
J. NAWAHI, Lunahooponopono a Puuku.
E. L. Like, Hope-puuku.
-----
HONOLULU, SEPT 26, 1896.
-----
KE KAMALIIWAWAE KAIULANI.
-----
Aohe oiaio o na lono e hoi mai ana oia.
-----
Aohe uku hoomau i lawe ia.
-----
Ua lilo ka inoa o ka Hooilina Moi o ke Aupuni Hawaii i mea pakaukau ia iwaena o ka lehelehe o na nupepa haole o na aina e, a me ko Hawaii nei iho, me ka manao, o ka hapai ia ana mai o kona inoa iwaena o na aoao paonioni elua, iloko o ke Aupuni Hawaii, e like me ko Amerika Huipuia mau aoao paonioni elua, oia ka mea e manalo iho ai ka wai muemue o ka paakai, a lakou i hoohainu ai ina kanaka Hawaii.
Ua manao makou, o keia ka wa kupono a makou e hoikeike aku ai imua o ko makou mau hoakanaka o ka pupuu hookah, e hoole aku i ka oiaio ole o na mea i hoolaha ia no ko kakou Hooilina Alii opi, no kona huli hoi mai i Hawaii nei a me ka lawe pu hoi i ka uku hoomau a ka Ahaolelo Pi G ii hana ai a penei iho ka mea i waiho ia mai m a ka leta mai kekahi mea a makou i hilinai ai me ko makou naau a pau, he oiaio ia i hiki ole hoololi ia ae kona ano e na kukuna wela o ka la, a lio i mea hehee, oia hoi keia:
Aia oia ina Edineboro a me kona luaui makuakane kahi i walea ai, me ka manao, ina e pau ko laua noho hoomaha ana malaila, e holo aku ana laua no Jersey Island ma na kapakai o Farani, a oiai hoi, o keia wahi, aole ia no Farani, no Pelekane ia wahi mokupuni, nolaila, e nohi ana laua malaila a hiki i ka pau ana paha o keia makahiki, a i ole, i ka malama mua paha o keia makahiki ae.
O na olelo e hoi mai ana oia he mau olelo kanikani wale no iana nupepa i wahi e hoano e ia ai ka noonoo o na kanaka Aloha Alii a pau, a ku iho lakou malalo o na mamao kanalua, a ninau, heaha la ka makou hana pono e hana ai, oiai, eia no ka manao o kona lahui ke pipili nei mahope ona, e like me ka pili paa o ka manao o ka lahui mahope Makuahine Alii Liliu-o-Lolokuikekapu, pela pu iaia.
O ka lawe i ka uku hoomau a ke Aupuni Repubalika, i mohair aku nei malalo o kona mau kapuai Alii, oia iho la ka hope hiki wale no ke hana paani ia ka noonoo o na kanaka aloha alii oiaio a pau malalo o ka lakou pahele ana.
E like me ka hiki ole i ka oi wini o ka makapeni a kela kakau nupepa kaulana J. U. Kawainui, pela no e hiki ole ai i ka meumeu o ka makapeni a ko makou hoaloha oia poai hookah, ke hoohuli mai i ka manao kupaa o ko makou mau makamaka oiaio mai Hawaii a Kauai, e noho hoomanawanui nei malalo o ka ilihune, i hiki ole i ka poe waiwai ke ku iho he mau minute.
Oia ke kumu o ka hihia o keia poe e noke mau nei i ka walaau, oiai, he poe lima huluhulu lakou ma kahi akea, a he oi loa aku hoi ma kahi malu, a oia ano hana, oia ka lakou nei e ake mai nei e apo aku kakou, a o ka pau no ia, kani ka aka, a lealea hoi ka moe ana o ka po, aole e lilo i mea e hoomakahia-a ia ai, e like me lakou e hana mau nei i na wa a pau.
O ke kumu nui o ko makou lawe ana mai i keia manao a hoakaka pololei aku, oia no na mea e pili ana i ko ke Kamaaliiwahine lawe paha i ke oala a me kona hoi mai, ua hoike paa mai oia maloko o kana leta, ‘aole oia e hoi mai a pau ka haunaele.”
O ka haunaele hea keia a ke Aliiwahine Opio i olelo ai? Aole anei o ka hoopau loa ia o keia aupuni komohewa, limanui hilahila ole, i ka pono hooilina o Liliu mai ka poholima aku o kona mau makaainana, a hoi hou a ku e like me mamua?
Oia no, a oia maoli no ke kaona o kana mau olelo alii i hoopuka ai me kona manao i ka ihikapu o ka nohoalii o kona makuahine i pakaha ia e keia poe, e hookohukohu mi nei iluna o na oihana aupuni, me he poe la, no lakou ia haawina mai ka po mai.
Nolaila o na manao uluku o ko makou mau hoa kanaka, no na mea i hoolaha ia maloko o ke kahi nupepa e ae, mai hilinai ia mau olelo, he puahiohio ka lakou mea e puhi nei, a o ka ooloku mau ka mea ke ia i na wa a pau, o ka makou, ua lawe makou i ke kukui io, a puhi aku i ke kai, i mea e malino iho ai ka aleale ana, ike ia iho ka lua o ka hee i noho ai, a he iho pololei wale no ia o ke kao la, a ku ka pu, o ka manana wale mai no ia o na aweawe, a o ke make iho la no ia oia eu o ke kai, pela hoi kakou e ike nei i keia la, ke ku lakou nei i ke kao ma ka pu, o ka manana wale mai no ia o ka poe i komo a mahelehele pu i na pomaikai o keia hao wale ana i ka aina o na Alii Aimoku o Hawaii.
E hoopau i ko oukou mau mana kanalua, a e hoomau aku no i ko oukou manao no ka po no o ko kakou mau alii, a me ka aina oiwi.
-----
PAA IA KE ALOHA ILOKO
-----
Ua ulu mai keia manao iloko o makou no ka make i ko kakou aina aloha, a me kona mau kualono uliuli, mamuli o ka ike ana iho, he mau la helu wale no koe o kakou, a hiki aku i ka pahu hope loa o ko kakou noho ana ma ke ano he poe kue i ka noho ana hoomalu aupuni e ku nei i keia la, ka mea hoi a kakou e paio nei me ka naau i hoopiha ia i ke aloha i na wa a pau a ia i ke aloha i na wa a pau a hiki i ka hopena loa o ka ninau e pili ana i ko kakaou nho ana, a oia ka wa a kela a me keia i noonoo ai nona iho.
O ka helu kanaka o ka la 27 ae nei o keia mahina, oia kekahi o na hana hoopahaohao loa i ka maka o na kanaka ponoi o ka aina, a oia hoi ka mea a makou i manao ai e lilo keia i mea a makou i manao ai e lilo keia i mea hoonaauao mau aku i ko makou mau hoa kanaka a pau, mamuli o ka noonoo ana, he hana ia na kekahi nupepa i aloha i kona mau hoa kanaka o ka pupuu hookah, e hoopakele ai ia lakou mailoko mai o kekahi lua ahi nui e hamama pono mai ana.
Oia hoi, o kela a me keia kanaka i omau paa ia kona houpo me kela makia e o nei a hiki i keia la, ke aloha i ka aina me kona maau a pau, ke aloha hoi ina alii i hanau ia mai ka po mai, ke hui ia laua a i elua, ua lilo ia i mea hookah, a oia hookah, oia ka makou e ake nei, e ku kela a me keia kanaka e noonoo pono iho eia kakou ma ke kae o ka lua ahi o ka hoohui aina, ka mea a ke kanaka aloha aina oiaio hoole ai me kona naau a pau.
E hiki no ia makou ke wehewehe aku me ka hunahuna ole iho ina mea e pili ana i keia kanaka, a eia iho kekahi mau hoakaka pokole ana.
O ka ninau kakoo i keia Aupuni e ku nei a me ka ole, oia na mea nui loa ma keia helu ana, oia hoi, e lilo ana ka haina hoole i haina piha ma kahi o ke kakoo i jeia Aupuni e ku nei, a i ka wa e hoihoi ia mai ai @ hoike @ mai kela a me keia @ o na mokupuni, a ka hoohuihui ia ae na hoike helu a pau i hana e ko lakou nei mau lima ponoi, ua akaka loa, ua kaa aku la ka hapanui ma ko lakou nei aoao, a oia huina mai nei ka mea a ko lakou nei, poai e hoouna aku ai ma o, i ka poe e ake mai nei ia kakou e moni aku me he miki poi ala, iloko o ko kakou mau manamanalima.
Ua nui no hoi na manawa a makou i hoikeike aku ai imua o ko makou mau hoakanaka me ka hookamani ole, a me ka hunahuna ole iho i kekahi mea e pili ana i ko kakou noho ana, a me na mea a pau e hoopilikia ana i ke kulana o ka hookele ia ana o ko kakou aina, a oia mau mea a pau, oia ka makou e make mau nei ina wa a pau, me ke kue mau ana aku i na mea e hoopoino ana i ko Hawaii Kuokoa a oia wale no ka mea e hiki ai ke noho kupaa mau kakou.
Nolaila, e na Ahahui Aloha Aina a pau mai Hawaii a Niihau, eia hou keia make o kakou, ua kokoke loa, eia ma ko kakou mau ipuka hale kahi i ku ai, i hakalia wale no a hemo a eke pani ma ka la 27 ae nei, o ka wa ia e kom mai ai ka ihu Elepani a kela loea kalai Aupuni o ke au o na Moi i hala oia hoi, ua ike kakou i ke ko ana o ke Kuikahi Panailike, a ua ai kakou i kona mau pomaikai, aka, o kora mau pomaikai, aka, o kora hopena he awaawa me ka mulea maoli, a mai loko mai ona e hanau ma ai ka hoohui aina, e hookokohi nei hoi iloko o keia mau la a hoea mai.
Na kela a me keia kanaka aloha Alii a aloha aina e koho nona iho, me makou manao, aia no iloko o ko lakou mau umauma kahi i paa ai o ke aloha kakia i ka iwihilo, e hiki ole ai i kekahi mea ke hoololi mai keia wa aku a hiki i ka hoeaamaka maoli ana mai o ua hana la, a ia wa hoi e hooko ia ai ka makou mau olelo a’o i hoike e ai he mau mahina i hala hope ae nei, e pili ana no na hopena a pau no keia mea.
He aiokala keia manao, na na kanaka aloha aina a pau e noonoo ai no lakou iho, a mai lilo hoi keia i mea e hooulu hua ai i ko lakou noonoo, a oia ka makou e hooheno ae nei, paa ia ke aloha a paa iloko, i ole ai e hanini hewa mawah a lilo ia lakou nei, a o ko kakou nele no ia.
-----
Ma ka hora 11:15 o ke kakahiaka o la Poakahi nei i haalele mai i keia ola ana o Dan Markel, he haole e noho ana ma Kapamoo iloko o ka 74 o kona mau makahiki, he @ hi ka na ma’i, aohe na ohana maanei.
-----
MA ANEI KA HANA PONO I KAH@ KUHINA?
-----
Ma o ka lawe ia ana mai o kekahi lono e hooiaio ana i ka pane pakike a kekahi lima lawelawe o ke Aupuni, e noho ana ma ke poo o kekahi hanakiekie iloko o ka aina, ua lilo ia i mea na makou e nune nui ai, ke komo ana o kela manao ano kepolo iloko ona, a hoomaka e hookananuha i kona noonoo, no ka hoopakele ana i ke ola o kekahi mau kanaka i akelekele loa ma ke kae o ka luakupapau.
No ia kumu, ua ulu mai iloko o makou ka manao e waiho aku imua o ke akea i ka hana a ke Kuhina Kalaiaina, i kona wa i ni ia aku ai o kona oluolu e hoouna koke ia aku i mokuahi e hele @ huli ina kanaka maluna o ka waapa e mouo ana mawaho ae @ Keahi, ilalo aku o Puuloa, a eia iho kana pane:
“E kali a apopo hoouna aku.” O keia kekahi o na hana hoomainoino a kkahi pouhana o ke Aupuni Repubalika liilii o Hawaii, i hoopuka ai me koua mau lehelehe ponoi, me ka manao, @ huli kela waapa mai kela awakea Poaono mai a hoea i ka la Sabati nei, ua manao ia anei, ua pakele laua mai ke ano mai, a i ole, mai ke piholo ana paha mamuli o ka lumilumi ia e na ale huhu o ka moana.
Ke manao nei makou, aole e pakele laua ina e huii kela waapa i ke awakea Poaono nei a o ka hoolohilohi ana i ka hoouna ana aku i na kokua i ka poe i hopohopoia ko lakou mau ola, e like iho la me keia, o kekahi ia o na hana aloha ole, e like me ka makou e olelo nei, he mau hana hai na ia i ka uhane a ke Akua i haawi mai ai, maluna o na mea a pau, maluna o keia ilihonua.
A o ka makou mau hoahewa ana a pau, aia ia malo@ o ke poo o ke Kuhina Kalaiaina kekahi o na Lunakanawai @ ka Heihei Waapa o ka Poaono nei, a ina i make kela mau kanaka, aia maluna ona ke koikoi o na ahewa a pau, a he hewa pepehi kanaka loa hoi keia e hiki ole ai ke hoohewahewa ia mamuli e kona ulolohi i ka hoopakele ana i keia mau kino ala elua.
Ina paha o kela mau kanaka elua, a he mau kanaka iloko o poai o ka poe hanohano a kiekie, aole e kala i hoo@na ia ai ka moku Eleu e kii e huli i ua mau kanaka la, i kulike me ka hinuhinu o ka umauma o ua Kuhina la, aole hi e hihi, lalo keia mau wahi kanaka @ K@, nolaila, aohe hoomaopopo ia mai.