Ke Aloha Aina, Volume II, Number 46, 14 November 1896 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

Hoopukaia no ka

 

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

 

papa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

 

Lunahooponopono.

 

E.A. NAWAHI,

 

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, NOV. 14, 1896.

 

KA LA KUOKOA O HAWAII

 

            Oiai ke kokoke mai mai nei ka la 28 o Novemba, ka la hoi i hii ia mai ai ke Kuokoa o Hawaii e na Elele Aupuni i Beritania Nui, he la e kulaia ai ke Aloha Aina no kona aina iho; a ke hoolale aku nei KE ALOHA AINA i na puuwai aloha aina o ka lahui, e wehe ae i ka oukou mau hipuu o ka makee aina a haawi ae ma ka lima o na Komite e maalo aku ana imua o ko oukou mau alo, no na kokua ana i na lilo o ka Aha Elele o ka lahui, e noho ana ma ka la 28 ae nei, a malia o hapai ae ke Komite La Kuokoa, i mau hana hoomanao ua loaa na kokua ana aku mai ia kakou aku ka lahui, a o ka Ahahui Kuwaena hoi o Honolulu nei, i na ea e pono ai na hana oia la, a he hoike ana hoi ia, i ka mau o ka makalapua o ka manao o ka lahui no ko lakou aina.

 

            A elike me ko kakou lokahi i ka paa i ke aloha i ka aina, peal no kakou e lokahi ai ma na hana e hoike aku ai i ko kakou aloha aina oiaio ma ka hoomanao ana i ko kakou la.

 

KA HOPENA O KA HOOPALALEHA

 

            Ma ko makou pepa o ka Poaha nei, ua hoike aku makou i ko makou mau manao kuokoa loa, mai ko ke aupuni nana a makaala ana i na paahao e noho ana ma Kawa, ka poe hoi i haawi ia aku malalo o ka hoomalu anaa ke aupuni, e kiai pono loa ia ko lakou noho ana malaila a hiki i ka wa e pau ai o ko lakou manawa hoopai, alaila, pakele lakou mai na ne ma ia aku e ka lehulehu.

 

            I ka wa e noho ana na hooponopono ana o na paahao malalo o ke aupuni moi, he kakaikahi loa ka poe i pakele aku, a makuka hoi, oiai, ua laulaha koke ae no ka nalowale ana oia paahao mahuka, a i ka wa pokole wale no, ua puni ke kula makauhale me na hoikeike ana e pili ana o ke kulana oia kanaka, a o ka hope, aole e liuliu na la o kona pee ana, a o ka loaa koke mai la o ia, a pau ka pioloke ana no kona nalowale, me ka haawi pu hoi o ke aupuni i na dala makana mahuahua, no ka nuli ana a loaa ua mea mahuka la.

 

            E hoomauaoia o ka @ o ke ahiahi Poalua nei ka @ nawa o kona naowale ana @ mai  ia la mai a hiki iho Poaha nei, akahi no ka  Hope Hamuku a lawelawe i kana apana hana, e pili ana no keia paahao mahuka.

 

            Ihea oia kahi i hiamoe ai, a i ole, aole anei i lawe ia aku na lono imua ona, e pili ana no keia mahuka, a aina io pela, alaila, ua ili aku ke koikoi maulua o ka mea nana e malama maluhia o na paahao.

 

            Aka, he kanalua ole nae ko makou manao, aia no na hoaaapa ana maluna o ka ilanuku, a ua haawi aku oia i manawa loihi no keia paahao e mahuka ai a olaila keia hoolaha ana mai nei i keia kakahiaka Poalima, e hoikeike ana i ke kulana o ke kanaka hana Karaima i pakele aku la.

 

            Ke olelo ia mai nei, ua hala ka oia i Kauai maluna o Waialeale, a he 20 hora kona kowa mamua o ka hiki ana aku o ka e ele a ke aupuni e kauoha ana e hopu ia oia ke ike ia mai ma kekahi wahi o Kauai, ua manao wale lakou nei, ua hui pu paha oia me kana wahine a me na keiki ma ka pali o Kalalau.

 

            E hoike ana hoi kekahi lono mai na ohua mai maluna o Kauai, aohe mea i loke ia nona ma Kauai, a me he mea laina io ua pae aku oia malaila, alaila, ua nalowale mua kela iloko o ka nahelehele, mamua o ka hoea ana aku o na lono no kona nalowale ana.

 

            O keia ka hope o ka hoopalaleha o ka aupuni. a he hope na ohaai ke hoee mai ana, ma muli o ka malama oloe ia, a oia kela $50 makan a ka Hope Ilamuku o ke Aupuni i hoolaha ae nei. E nana aku hoi kakou i ka hopena o ka huakai a n aMakai Kiu i Kauai, no ke alualu ana i ke pio mahuka, ina io hoi i Kauai.

 

E HOOKUU AKU NO LA LAKOU E HANA

 

            Eia ke ake mai nei kekahi poe e kahea kakou i mau halawai makaainana, a e hike aku imua o J. W. Foster, kela haole kulana kiekie a hanohano i ke au o Harisona e noho Peresidena ana i ko kakou kue loa i ka hoohui ana aku i na Paemoku o Hawaii me America Huipuia, a i hiki ai hoi iaia ke ike iho, i ka oiaio ole o na olelo e lawe hele ia nei a puni na aina hikina, he makemake kakou ia mea.

 

            He hana keia aole na kakou e hoala, a aole no hoi i keia manawa, oiai, ma ko makou ano he kiai a he nupepa alakai iloko o ka Paeaina holookoa, e waiho aku nana e hoike maoli ae i kona manao makemake e hoala kakou i mau halawai makaainana, i ike maoli ai oia i ko @ manao mai Hawaii a Kauai, a oia auanei ka wa a @ @ aku ai i ko kakou kuo loa i ka Ninau Hoohui Aina i make kahiko loa ma ka hoopiha pono ana ae u ya halawai makaainana la ana i makemake ai e ike pono i ko kakou manao.

 

            A oia ko makou wa e hoike koke aku ai i ka loke me ka hikawawe loa, e kukulu io kakou i mau halawai makaainana, a e hoopiha ae ma kahi o na tausa ni, o na umi tausani, a pela aku. O kane, o ka wahine a me na keiki, a pela hoi me na elemakule a me na keiki iluna ke alo, e komo pu ae iloko oia halawai, i ikemaka ai oia i ka oiaio o ko kakou kupaa mau, aole ma ka lehelehe, a me ka oahu puu dala ana kakou i kupaa ai, aka, malalo no ia ao ka ikaika o ka lokahi a me ke aloha oiaio i ka aina hanau mailoko lilo loa mai o ka puuwai.

 

            Nolaila, mai hoao kakou i na keehina mua oia hana, me kona hoike mua ole mai i kona makemake, a ina he makemake ko kekahi poe e hana pela, e hookou aku no ia lakou e hana mamuli o ko lakou manao, a na lakou no e lawelawe i na mea i kauoha ole ia, a i ikem@ka ai lakou i ka hua oia hana, aole he pomaikai no ka lahui.

 

            O ka makou keia e kauleo aku nei i ka lahui, e noho no kakou me ka kali aku i ke ano o kana hana, a ina io hoi he makemake kona e malama i ka halawai makaainana a ka lahui, hoike koke ai oia maloko o na nupepa o keia kulanakauhale, i kakauinoa ia eia.

 

            E hooia ana hoi me ka manaoio, o kekahi lala ia o kana hana i hele mai nei, e ike pono elike me ka Komisina Balana hana i hele mai ai i Hawaii nei e noii a e huli pono  i ke ano o ko kakou hoopilikia ia ana; a ina oia kona iini, o ke alahele hookahi wale iho la no ia e ike ai oia i k ka lahui manao, aole mawaho ae.

 

NA HANA HOOPILIKIA WALE.

 

            Ma ko makou heluhelu ana i ka Buke Moolelo Ekalesia o ka Aoao Hoolepope i ka wa kahiko, ina nae hoi he oiaio ia mau olelo i kahakaha ia iho a hoolaha ia ae i ke akea, a ina hoi he hoopunipuni, aole ia maluna o makou Aka, o ka makou wale no e olelo nei, ma o ko makou ikemaka ana i na mea i hoolaha ia i kulike loa me na hana e lawelawe ia nei e na Makai maluna o na haipule, e imi ana i na uhane o ka poe e noho nanea ana ma na kapa alanui me ka wai lohi malule o ka waiona, a no lakou hoi ka  inoa e kapa mau ia nei ka Puali Hoola.

 

            Ma ke ahiahi la Sabati nei, ua hoao hou ia no lakou e ho ou @

mamuli no o ka @

Poo @

lakou hopu la, @

Kapena @

e niaani@ pono i ka @

a ua haawi ia mai na hoike ike ana, aia hoopilikia o maoli lakou i ke alanui hel o ka @ hulehu, alaila, hiki ke hopu aku ia lakou a lawe aku i ka Halewai.

 

            O ka makou keia e haawi nei i ka mahalo ia lakou, no ka mea, ua hana lakou i ka hana a ka Haku i kauoha mai ai, aole ma ka uku ia me na waiwai pau wale o keia ao Aka, me ka manaoio haha, e auamo ana i ka hana no ka hoola ana i na uhane iloko o ka halepaahao no kona inoa, hoino ia mai no ka pono  o ka nea a lakou i hilinai aku ai, a heaha ka kakou mea e ike nei i keia wai?

 

            Eia: Ke hooia mai nei kela olelo a ka Haku imua o kana mau haumana, i ka i ana mai:  E hoino ia mai ana oukou no'u nei; a pela aku, a eia hoi kakou ke ikemaka nei i keia poe haumana ana i hoopilikia wale ia no ka pono o kona inoa, e hoohulihuli mai ana i na uhane hele hewa, me ka kumukuai ole o ko lakou ahonui.

 

            Hana lakou me ka nana ole i keia mau hoopilikia wale ia paa no lakou ma kahi paa, a no ko lakou Haku kiekie, ka mea nana mai ka lakou hana, i kii mai a bela ae la iloko o ka naau o ka Ilamuku a me ka Lunakanawai, a lilo ae la ka laua olelo hooopaa e hoopilikia aku i keia poe, i mau oleloao e hoopakele mau ana i ko ke Akua poe kanaka ma na wahi a pau a lakou e kukulu a e hookahua ai i ka lakou hana no ka hoopakele ana i na uhane hele hewa mai ka make mai.

 

NAHAHA LIILII KA ENEGINI MAHU

 

            Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Kauai i ka Poaha nei, ua lawe po mai oia i ka nu hou e pili ana i ke pahu ana o ka enegini mahu o kekahi wahi kaa lawe ukana o ka mahiko o Makaweli i ke kakahiaka Poakolu nei, a penei iho ka moolelo ia loaa mai ia makou mailoko mai o na leta a ko makou mau makamaka e noho ana ma ia mokupuni, a mailoko mai hoi kekahi o ka nupepa puka kakahiaka i kela mau lohe o makou.

 

            Mawaena o ka hora 6 a me 7 o ke kakahiaka Poakolu nei, ua hoounaia aku la he wahi kaa ahi uuku, malalo o H. Nunn, ka wiliki, a me V. Hermansen, ke paoahi, ua hoomaka aku la laua e holo no waho o kahi hoolulu mahope aku o na limahana.

 

            @ laua i hiki aku ai ma k@ hookee o ka alahao, ua @ @ aku la laua mawaho o @

@, a kahuli aku la ke ka@

O.H. Numm, ka wiliki, ua loa@

no ia i kekahi eha inoino mamuli a kona lulu ia ana iluna aka, aole nae he poino e pilikia @.

 

            O ka niea hoopaa bereki, ua moku ka pulima, a o J. Ogilvie ua loaa lihilihi mai oia m@ na palapu e kakau ana maluna @.

 

            O ke paoahi V. Hermanasen oia ka mea i kukonokona loa@ ka ehaeha, me elua mok ia nu@ ma kona lae kahi hoi a ke koko e hiolo makawalu mai ana, me he wai mapuna la, a nalowale pu na  helehelena.

 

            O na mea hana o loko o ke kaaahai, ua inoino a kupono ole ke hoohana hou aku, o ka uh@ o luna iho, ua nahaha, a o ka ipu noahu wai, ua maloo a nele i ka wai.

 

            O kahi laki wale no ma keia ulia pakalaki, aohe mau kaa ana e huki ana mahope ona, e hoa@ loa ia aku ai ka poino o ka mahiko.

 

            O na poe i poino ma keia nahaha ana o ke kaa, ua hookaawale koke ia aku ia lakou.mai ke kahuna aku o ka poino, a ua kaa hou ka hooponopono ana malalo i ka lawelawe ana a ka Wiliki Nui, J. Scott, a me@ J. Blackik ka mea palau mahu aina, no ka hooponopono hou ana i kahi i pilikia o ke kaa poino a na laua i hoopololei a kau hou iluna o ka alahao.

 

            Ua nui na kamailio ana o ka kumu i loaa ai o keia poino, oia no ka pakika o ka alahao, no ka nui loa o ka ua, a pela i hoea mai ai kela poino ulia maluna o kela kaa hali ukana.

 

            KA PEPEHI KANAKA MA WAIMEA

 

            Ma ke Kinau o ke ahiahi Poalua nei, i loaa mai ai ia makou, mai na leta mai a ko makau mau makamaka e noho ana ma ka Ua Kipuupuu o Waimea, a mai Hilo mai hoi kekahi, e pili ana no ka hou pahi i hana ia mawaena o kekahi mau Pake elua, a e hoike ana hoi kekahi lono, i ka wa i ulu ai o ka hoopaapaa mawaena o keia mau Pake, ua hoomaka mai no ia mai ka uuku a hiki i ka nui loa ana.

 

            A o keia ka wa i hou koke aku ai o kekahi o laua i ka pahi me ka hoohakalia ole a loaa pono aku la kona kokoolua me ka loaa ole i ka lehulehu he manawa e uwao aku ai no keia limakoko e hooko ai i kana hama maewaewa maluna o kona hoa lahui hookahi.

 

            Ua hopu koke ia ua limikoko la, a aia oia i ka halepaahao o Hilo kahi i paa ai no ke kali ana no kona hookoloia. He ano lahui hou pahi keia, a pela no i hoea mau mai ai na hihia ola ano iwaena o lakou.