Ke Aloha Aina, Volume II, Number 52, 26 December 1896 — KA LA KUOKOA MA KOHALA HAWAII. [ARTICLE]

KA LA KUOKOA MA KOHALA HAWAII.

M*. Lukahooponopono, Welina ot: I kulike ai it>e ke kauoha a ka halawai Alohi Aina o Kohaia nei la'u, e hoouna ia ka moolelo piha o na hana 0 ka la kuokoa, nolaila ua'hooKo ia ke kauohii, koe nae keia; O ke kuikahi mawaena o Farani me ko kakou Aupum, na holo palapala ana mawaena o ka Haku Keoki Pauleke me ka Moi Kauikeaouli, ke Kuahaua hajwi aina a ka Moi me kona Kuhina Nui Kekauluohi a me ke kuikahi kuokoa o Hawaii nei, a na mana Aupuni o Kjrani me Enelani i kakau inoa ia e ko laua mau Kuhma i hooluana piha ia, e like rae na mea i hoike piha ia mai e ka. haiolelo o ka la, ua kapae ae ko oukou kakauolelo la mau mea, me ka lana no o ko'u manao, e kala mai ana no oukou īa'u wale no ko'u hoike piha aku i na haiolelo o ka la, ko lakou kulana pa kahi iho, a me ka lakou mau moolelo e hoike ana imua o kakou, a ke manao nei au, ua lawa ia no ka hanohano o ka oukou kauoha ia'u, a me ka ike iho o ta lehulehu mai o a o 1 na hana ano nui i hana ia e Kohala no ka hanohano o ko kakou Hae a ■ne ka aina ha rau, ka Moi, a me ka lahuikanaka.

NA HANA O KA LA KUOKOA. Ma ka bcra ii a.m,, a oi o ka la jg o Nor. ua piha pu ae ka haie halawai o na poe Aloha Aina o Kapaau a hu mawaho, i na makaainana, na hoaloha a nae oa n alihini, no ka lohe ana i ka haiolelo o ka la, S. K. H. Ne, a me na hana e ae e pili ana no ua la kamahao nei o Hawau. I ka noho pono ana iho o ke ana ma, oia na wa i ku mai ai ka Lunahaemalu o na hana o ka la, J. B. Kaohi Esq. me ka ulumahiehie, a hoomalu mai la i ke anaioa ma ke ku ana iluna a mele i ka himeni u Kc 'Lu Mana Mau i pakui pu la mai me ka pule a ua Lunahoonaalu aa. I ka wa i noho ibo ai na mea * pau ilalo, oia ka wa i poha mai ai ka leo aloha o ua Lunahoomalu ala ma ke kahea ana ae i ka inoa o ka haioleio o ka la.

Oia ka "a o na maka o ka lehulehu i kaulena pono ae ai maluea o k» oim k«no o ke kanaka a KohaU nei, e pipahi mau ai i n» mahak) inai ( kahi* makahiki a kahi maUhiki, ma ke kapa ana aku i»ia i ka inoa hanohan > "ka haiolelo o ke Keoeluna XIX « oa Kohala.-

Me ka leo bamau o ka kfoak&m ® ; . kah maJie aaa i ike ia akt| «i oia t ke ka ao« ae iiaea nmhmeoa ae «* ke*naina a bete aa kāhi h»inkln, —_ Lunahooaaālu, huh nāi k ofe a hnwii k* hoomaikāi ika aUak» ma ke kunou ana mai «at k» kuiaaa ■ o ka haaheo, 4 roe ka ieo eeoakaka, ltoo» , Qj»ka mai la oia i keia aap mua o ka koolMtui i ke asaiaa « pilipn ai ka banu o na mea a paa. M Ano, oa ili jbo maitt&B o'«s k» ha«obat3o i kea k imm o o«kw| 0 . o*u mao makamaka, ua koaīoH'i tae na keiki papa o ka ai&a * buda&a i kahinhw 0 Kohala aeL M . > He sea oauo, o fecfe «aii kaaōi«d9 fooa o ka hoo(atma a ka E&ealuUakio 0 ka la imaa o ke a&u&a, aa Kke ia me be leo ia mai ka Laiil mai, «aoa 1 hoopilioo iho i ka haim o ka ieb«~ lehu mai 0 a o īloko o kela maa oainote o ka eehia a me k* awnoo, m* he mea la, ata ke aeai&a imaa o ke Kuahu Laa o ka Mea Hemolele Lon kahi i hoonani ai. Oiai e mau ana no ke o ana o keki mau huaolelo iloko oka puuwai oka lehulehu, ua poha hoe mai ta ka leo 0 " ka mea haioielo i na hana ho>>ptlikia a kekahi mau mana Aupuni nui ekoia o ka honua ne maluna o keia Aupuoi uoko a n£]raliwali o Hawaii nei. I—N a hana hoopilikia mua loa ake Aupuni o Amenka Huipuia > ka A. D. 1826; ma o Kapena Jones la o fea mokukaua Peaeoek i hooluhi ia ai keia lahui mai kane a ka wahine 6 13 makahiki a pii ako iluna, koe ka eiemakule hiki ole i ka hele ma na kuahiwi i ka hu)i iliahi aia) a me ka luahuie koiopupu e hiki oie ai ke ulana i ka moena, a i ole paha, he mau waiwai okba ae, e hiki ai ke uku ta aku e Uke Kie ke kanawa' i kauoha ia e uku poao ia aku kela mau waiwai 1 ke kiaaka mamua ae o ka la 1 oSept A,D. 1827, he mea oiaio» ua loaa oono aku ma ka lima o aa Kapena kolohe la, ka hoina waiwai io i emi ok ibo malalo o na daia $5000,000, a hiki 1 ka $900,000,1 lāwe loa ia ena lima pakaha oke aloha ole a hiki i a>eia la. A wahi a ka mea haioieio 0 ka ia i

puaea ae ai i keia mau haaoklo e hiki oie ai i na waimaka o k* lebotehu kie paa iho. wahi aoa: "A aialia, o kua vabi knpiHMikane kekahi iloko ok maa hana hoolnhi a ka ili puakea o Maleka, auwe no 'hoi ka ehaeha e I A'u e puana ae nei i keia mau hopuoa oleio i paa ma na mele a ka poe kahikO| Oia iui; Kulu ka waimaka «twe ka oppa, He ooohi waimaka pua la nake Koolan 2—Na hana hoopilikia axe Aapmni o Farani i hoea mai i ka aa&l&ma o luiaī, A. D. i«S9» ®* ° Kape»a Laplaee la o ka mokokaua Aretemise, m« na mea pili hoomana o ka Ekaleaia Katolika Rocna, no ke kipaku ia ana o koaa mau makaamana, oia na Kahana o ke Akua K.ekie Loa, mai ka «ina ako no eiua me eha maoaw* i pauOew* ia ai ko lakou mau kioo me na waiwai iluna o na aie hulilua o ka moana hkipika, ma o ke kaooha la a m makua mua o4ca po«o I komo mai i Hawaii oei i ka' A. D, iSso, i ka MOi Kauike-

aouli, aka, o ka hopaM 1 iU ibo nahiiiā o ke Aupnni» ommU biki ote i ka naoa o keia Aupuai ke pale ak» i ke kot a kela Aupaai Maoa Nm i ka feoiwt o na dala $ao 000 a me ka b»ki oie ke pale aku i ke Kwkahi i nakeaake U e ke Auponi o ke kaaaka Favani. Aote i pM.