Ke Aloha Aina, Volume III, Number 3, 16 January 1897 — Page 5

Page PDF (918.24 KB)

This text was transcribed by:  Lynda Patterson
This work is dedicated to:  In Memory of Edmund Y.M. Fu

KE ALOHA AINA

POAONO, IANUARI 16, 1897.

 

oukou e hemo mai ai iwaho mailoko mai o kena wahi a oukou e paa nei, a eiai hoi, aole he ki maloko o ko'u lima e hiki ai ke wehe aku i ke pani, wahi a Webb, e kamailio aku nei mawaho o na pani hao manaoanoa e ku hoomakua ana mamua o kona alo, me he pali pohaku ala.

            E kakali iki iho oe pela, no kekahi minute o ka mawa, wahi a kekahi o ua poe kaikamahine ala aia no ke huhui ki i ka hale iluna,m e kii ae au e lawe mai.

            Ua lawe pu aku ia oia me kekahi o kona hoa, no ka naku ana aku iloko o ka pouli e aaki ana iloko o keia hale pohaku nui, a ua haalele aku hoi i kekahi hoa o lakou, e nana pono ia Webb, o mahuka auanei oia, mai kona kulana hoopakele aku.

            I ko laua huli hoi ana mai me ka huhoi ki, iloko o ka manawa pokole ua haawi koke aku la laua i ke ki ia Webb, a me ia mea oia i hookuku ai a hiki i ka wa i hemo ai o na pani hao manoanona e ku nei mamua o ke alo o na kaikamahine opio ekolu.

            Ua hoohakalia ia no nae ka hemo koke ana o na pani, mamuli o ka huikau o na ki ana e hookuku nei, aka, me kona imi akahele ana no nae a hiki i ka wa i loaa pono ai na ki e ku ai ua mau pani hao la.

            O ka hauoli, i hoohui ia me ka manaolana, ua loaa pono iho la iaia ke ki e ku ai i ka puka, a he mau minute pokole wale no, ua hoouwai ae la oia i na pani hao a kaawale, a oia ka wa a kana mau pio ekolu i hemo laela mai ai iwaho, i ka wa hoi a ka ua e loku ana, a ka hekili e ne-i ana, a me ka uwila e lalapa ana i ka lewa lani.

            Mamuli o keia kulana puanuanu o ka manawa, i hiki ole ai ia lakou ke ku loihi iho ma ia wahi, no ka pahola ana aku i ka lakou mau hoomaikai ana he nui nona.

            Aka, aole nae lakou i hoonele i ka uku ana aku i ka luhi e ka mea wehe puka, ma ka manawalea ana aku iaia i ko lakou mau ihu, e ho@ hoomau iho oia e like me kona makemake mamua o kona hoi ana aku no kona wahi ponoi, i panai hoi no keia mau paka ua a lakou e ike nei.

 

UA HOEA MAI KA MOKUAHI HOU O POKA MA.

            Ma ka hora 8 o ke kakahiaka o ka la Sabati nei, ua hoea mai la ka makuahi hou o ka Hui Mokuahi o Poka Ma he 11 la holo mai Kapalakiko mai, a nona hoi ka inoa o Soray.

            Ua like loa ka nanaina o keia mokuahi hou me Keauhou, pela me kona loihi, a pela pu hoi me kona kaumaha, e hoololi ia ana kona inoa ma kela mua iho i ka wa e loaa hou mai ai o kona inoa mai ia Hon. G. N. Wilikoki mai.

            E helo aku ana oia ma na awa o Kauai no ka halihali kopaa ana ma keia mua koke iho, i ka wa e pau ai o kona mau hemahema i ka hooponoopono hou ia.

 

            Ua hou mai ka mokuahi Keauhou ma ka hora 8 o ka po la Sabati nei, mamuli hoi o ka loaa ana iaia o kekahi uha poino. Ua haalele iho oia ia Honolulu nei ma ke auina la o ka Poaono nei e holo ana hoi no Kukui@. Oiai, oia ma ke kowa o Maui a me Hawaii, ua nahaha iho la ka paho wai, a nau aku la ka wai i ke kahe iwaho, a oiai he hookahi wale no pahu wai o luna o ka moku, nolaila, ua manao @e kapena, aole e hiki i ka moku ke holo hou aku imua, a no ia poino i hoi hou mai ai oia.

(Mai ka aoao Ekahi mai.)

loko o kekahi nupepa o keia kulanakauhale, e hoike ana, aia ke anai la ka make a ka pololi he mau tausani mau ola uhane i kela a me keia la iloko o na apana aina waena o Inia, oia hoi o Hinedu.

            Ke kuahaua la na Poo Auuni me ka hoao ana e kaohi me ka paio ikaika ana aku i ke kulana popilikia e laha la me ka weliweli, a ua ala pu ae hoi na aha kokua manawalea no ka hoopakele ana i keia poe iloko o ka poino a ka pololi.

 

PAU I KE AHI A MAKE

            Raymond, Dec. 19. Ua loaa mai he lono kaumaha mai Grub Gulch, e hoike ana o Mrs. C. W. Haskell, ua pau i ke ahi a make i ka ponei. Ua ho mai oia i ka home me kana kane, mai ka holoholo mai ke kaona mai, he lunanui ke kane no ka Maina o Savana.

            Ua ho-a oia i ko laua kukui ihoiho maluna o kekahi pahu, aka, ua amio aku la nae ka ula o ke ahi o ke kukui ihoiho i kona lole me ike ole, @-a aku la kona lole e hiki ole ai iaia ke kinai iho.

            No keia ulia pilikia, ua holo aku oia iwaho o ka hale, me ka hooho leo nui ana o ke ano o ka mea i loaa i kekahi pilikia kuhohonu, a oia ka wa i lohe aku ai o kana kane, a holo aku la oia e nana iwaho o ka hale kahi a ka leo e kahea nei, ike aku la oia e a-a ia ana ka lole o kana wahine i ke ahi, holo aku la oia e kinai a hiki i ka pio ana. Ua ola oia he mau hora pokole wale no, a make aku oia iloko o na ehaeha palapu mainoino e hoopuni ana i kona kino.

 

POHOLO I KA HOHONU.

            Bilbao, Dec.29. O ka mokuahi Caranzoa mai Rottetdam ua loaa mai ka lono no kona piholo ana i ka hohonu, mawaho ae o ka Lae o Abjoa. He 6 poe sela i pakele mai ko lakou mau ola a he 15 i pau i ka make.

 

UA MAKE MAI NEI O LUNAKANAWAI O.S. WITHERBY

            San Diego, Dec. 18. I keia kakahiaka i pauaho mai ai o Lunakanawai W. S. Witherby i pau, i ke 82 o kona mau makahiki.

            Ua hanauia oia ma Kinakinati, Ohio, 1815, ua hoopuka ia mai oia mai ke Kula nui mai o Miami, ua ao kanawai ma Hamiletona, a hio i hoa no ka Papa Loio i ka 1840. Ekelu makahiki mahope iho, ua koho ia oia i Loio ninaninau ma ka aoao aupuni no ka apana o Buster @ he elua ona kau i hoopiha @ ma ia kulana. Ua komo aku oia ma ke Kaua o Mekiko, ma ke kulana Lutaneia Ekolu no na pualikoa, aka, no kona onawaliwali o kona kino, ua huli hoi aku oia no kona home, mamua o ka hiki ana aku i ka hopena oia kaua.

            Ua hele oia i San Diego, i ka makahiki 1849, me na Komisina Palena Aina, mawaena o Amerika me Mekiko, a hoonoho ia ma ia wahi. Ua koho ia oia i kona kau mua iloko o ka Hale Ahaolelo, i noho ma Monterey mai ka Apana mai o San Diego, i ka makahiki 1850, a mahope iho oia wa ua koho ia i Lunakanawai mua loa ma na apana o ka Hema, malalo o ke kumukanawai mua, a ua hoopiha pono oia ia kulana me ka maikai a hiki i ka wa a Peresidena Pierce, i hookohu aku ai i Luna Dute Awa no ke awa o San Diego.

            Mahope iho o ka pau ana o kona kau, ua hoala ae la o Witherby, he aina hanai holoholona, a i kapa ia hoi i keia manawa, o Escondido, a i ka piha ana o na makahki he 10 a oi, ua lilo ia wahi i kula hanai holoholona nui, a i ka 1868. ua kuai aku oia i kona aina hanai holoholona nui, a huli hoi aku la no San Diego, kahi ana i lawelawe ai i ka hana hoopukapuka aina, a ua hahai ia kana mau hana e ka holomua me na pomaikai he nui.

            O Mr. Witherby, he Demokarata kona aoao kalaiaina@a ua nana aku na mea apau oia wahi iaia, ma ke ano he alakai no ko lakou poai ma Kaleponi Hema.

 

UA MAKE MAI NEI IA KANAKA KAULANA.

            Kikako, Dec. 28. Harry g. Foraker ka Lunahooponopono mua, a Luna Nui hoi o ka nupepa Chicago Chronicle, o keia kulanakauhale, ua make oia i ka ponei, malalo o ka hoomailo ana a ka ma i maluna o kona kino. Oia kekahi loea ma ka haku manao ana, a ke waiho nei kana mau mea i hana ai i k@a hoomanao no kana mau hana ma keia ao.

 

KE KAUA MA NA MOKUPUN I PHILIPPINES.

            Manila (Philippines) via Hongkong, Dec. 29. Ma kekahi hoouka kaua a ko Col Marina mau pualikoa, i hakaka ai me na koa kipi ma ka Poaono ma San Mateo, he wahi kaona he @mi @le ma ka akau komohana o Manila aku nei, ua haalele iho na kipi i ko lakou poe make he 27 ka nui, maluna o ke kahua kaua.

            Ua huli hoi aku o Konela Marina i kahi o ko lakou mahele kaua i keia po, ua hoohikilele ia no hoi ko ke Konea manao, mamuli o kona halawai ana mai me na enemi, a ua hakaka lakou me ka wiwo ole, a hiki i ka @ ana o ko lakou mau enemi i ke auhee, ua ua haalele iho ika helun@ o ke lakou poe make, @oi aku mamoa o ke 80 a o ko na Sepania hoi, he uuku loa ko lakou poe make.

            O ke awa kumoku o Moron ma ka apana aina o Botaan, ua lilo aku ia iloko o na lima o ka poe kini ua mahuka aku elua kahunapule Sepania, a me ka Meia.

            O ko Kenerala Rios pualikoa, ua hoouka ia e lakou kekahi hoouka kaua hahana loa, ma ke kaona o Balinag, he wahi apana aina ma Bulacana, a me Nueva Eciga, kahi hoi o na pualikoa ikaika loa o ka poe kipi.

            Ua hoauhee loa ia aku na kipi mai ko lakou kahua hoomoana aku, me ka nui o ka poino. He 350 poe i kanu ia e na Sepania, oiai hoi o ko lakou poe, he kakaikahi loa ka make.

            O na kipi, ua lawe pu aku lakou i ko lakou poe i hoeha ia ma ke kahua kaua. O na kipi aole lakou i lawa me na mea kaua maikai, e hiki ai ke manao ia aku e loaa ka lanakila hiwahiwa ma ko lakou aoao, aka, ua aa no lakou e hakaka me keia mau mea kaua inoino, a pela i nui ai ka make ma ko lakou aoao.

            Maderida, Dec. 29. Ua loaa mai he mau hoike mai Manila mai ke kulanakauhale Poo Aupuni o na mokupuni Philippine, wahi ana: Aia he ohumu kipi hookahuli aupuni Sepania ke pahola la ma ka apana aina o Bulucan. He lehulehu wale oia poe i pau i ka hopu ia, a lawe ia na mea kaua.

            Ma kekahi hoouka kaua hahana ana mawaena o na Sepania a me ka poe hoohaunaele ma ka akau o ke kulanakauhale o Manila, o ka nui o ka poe make o ka poe kipi, ua hiki aku no ia i ka 138.

 

AIA KA WI KE ANAI LA IA RUSIA

            St. Petersberg, Dec. 29. Ke pahola ka wi a ka pololi iloko o ka apana aina o Kherson. Aia he 750,000 dala (Rukini) i kokua ia aku no keia poe pilikia.

 

UA MAKE MAI MAI IA ADIMARALA.

            Ladana, Dec. 29. Sir Alex Milner, ka Adimarala o na aumoku kaua, a o ke poo hoi o na aliimoku ma na moku kaua ma Amerika Akau, ua mai nei oia.

 

KA LA NANAU O POHAKUHAUOLI.

            London, Dec. 29. O ka la hanau o W. F. Pohakuhauoli, ua malama ia ma Harden i keia la a elike me ke ano mau o ka la hanau o kanaka kaulana a piha noeau, pela no i panai ia mai ai oia e na hoomaikai he lehulehu wale maloko o ke telegarapa a maloko hoi o na leta i pahola ia mai ma ka home hono ponoi.

            Ua hanau ia o Pohakuhauoli ke kilo aupuni kaulana o @lani, a o kekahi hoi o na kaua ka pookela loa o ka naauao ma Europa, i ka la 29 o Dekemaba 180@ o ka piha ana iho la o ke 87 o kona mau makahiki, a o ka mea kupanaha loa aia no ke haiamu ala ke oolea o kona mau lala iluna o kona kino, a o kona mau manao kalai pili aupuni, aia no ia ke, hoohana la i kona poo, me he mea la eia no i kona mau la opio. Nani no ka ikaika o ua poohina la o Keomolewa.

 

KUU LEI HALA UA HAULE IHO NEI KA PUA I WAILUANUI.

MR. LUNAHOOPONOPONO,

Aloha oe:

            No ka loaa ana mai nei ia u na halialia aloha ne kuu lei haule ole he kane, nona kela poomanao e kau ae lamaluna.

Elua mea a loko o'u e hana nei,

O ke kuko o ka li'a a haalele wale @

            Puna na hoaloha,

Ke hoea ae la ke nalo aku la,

Kuu lei gula ua haule iho nei,

Ua mokumoku na kaula kaakolu a ke aloha,

Kuu aloha pau ole i kuu kane

I kuu hoapili o ua aina nei a ka ehaeha i noho ai,

Ua nalo ua nuna na maka i ka polikua a Kane,

Ua haalele mai ia'u i ka hoapili he wahine.

 

            Ua hanau ia o Mr. Peter Kamakaionaona Kaaikapu ma Wailuanui, Koolau, Maui, i ka M. H. 1856 he 40 ka nui o kona mau makahiki a hala wale aku la oia. Ua noho loihi oia ma ka Panalaau nei no na makahiki he 13 a oi, ua kupa ua ewe i keia aina, aole oia he mai lepera he kokua ma'i oia, o kona kumu ia i noho ai ma keia aina, ua hele mai oia mahope o kana ma'i mua, a make kana ma'i, hui me a'u i ka M. H. 1889, ua piha ia maua he 7 makahiki me 9 mahina o ko maua noho pu ana, a no ka nui o ko'u aloha i kuu kane, nolaila, ua haku iho au i kanaenae aloha nona, i ike iho kona mau kini makamaka e noho mai la i ka aina kulaiwi, oia keia malalo iho nei:

 

He kanikau he aloha keia nou no e Kamakaionaona,

Kuu kane mai ka makani kilioopu o Waikolu,

Aloha ia wahi a kaua e hele ai,

Kuu kane i ka uluhala o Waileia,

Huli aku kaua nana i ka lona o Mo@ula

Aloha oe e ke kane ka hoapili

Ka hoa pupuu o ke anu me ke koekoe

Koekoe kuu po ua hele oe ke kane

Ke hopu hewa nei au i ko kino wailua

Pehea la oe e loaa aku ai ia'u,

Auwe kuu kane kuu aloha pau ole ia

            oe-a

He kanikau he aloha keia nou e Kamakaionaona.

Kuu kane i ka uluaoa o Kalawao,

Mai ka huikaulua  aka ihu o ka @

Mae ka ai hookamahi o ua aina nei,

Hoolaukanaka i na hoa o ka @

Ua aha au i ka eha lima ole a ke aloha

E hoenana ae @ pehea la ia e pau ai

He mea nui ke aloha na u e hiipoa nei,

Aole @ i na wai@ he nui,

A hiki mai no ko aloha e uwe no au,

@

Kuu @ a ka pohu lai o Polapola,

Oia homeo kaua i @ ia i ke alal o na pua

Auwe hou kane kuu minamina pau @ me-a

            @

            Maj Malina Kaluna

            Polapola, Ka@ Jan 5, 189@

 

            M@ o Kawa@hao me ka po la Sabati nei @ o Rev. James Alexander, he haole @ he manawa ma @