Ke Aloha Aina, Volume III, Number 4, 23 January 1897 — Page 4

KE ALOHA AINA, POAONO, IANUARI 23, 1897

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono

E. A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU, IAN. 23, 1897.

 

        O NA hauwawa ana no ka hoihoi ole ia o ke Aliiwahine ma na wahi a pau ana i kipa aku ai, a me kahi Ana e noho la, he hoopunipuni ia a me ka wahahee, elike no me ke ano mau o ka poe holoholo olelo, iwaena o ka poai o ka poe lili a hoino kumu ole i ke Alii.

        I KEIA wa a kakou e kamailio nei, aia na lono uwea telegarapa ke kamoe la imua o ke alo o ka Moiwahine o Hawaii, e hoike mai ana i ko lakou manao maikai a me ke ohohia palena ole no ke Aliiwahine i hoino ia.  Hauoli kakou a pau no ka loaa mau mai o na lono hauoli Nona.

        AIA ke pau loa aku la na manao hoino o na nupepa o Amerika i ka Moiwahine Liliuokalani, a aia hoi lakou a pau ke haawi la i na hoomaikai ana a nui Nona.  O kekahi nupepa hoino loa mamua aku nei o ko ke Alii hoea ana i Bosetona, a i Amerika hoi, i keia wa, ua haawi mai oia i na hoomaikai ana he nui Nona.

        OIAI ka Ninau Hoohui Aina e moe malie ana iloko o ka pahu opala a Kalivalana, eia no ka nupepa Avalataisa ke hoalaala mau mai nei i ka hiamoe o kona mau makamaka heluhelu, e hoeueu aku ana ia lakou, mai kuihe, mai hope, o pau lakou i ka anai ia, a poho ka luhi o ka hoomana@anui ana.

        LAPUWALE o na lapuwale, pau loa na mea a pau i ka lapuwale, wahi a Kekahuna.  Ke imi aku kakou a hookuku ae i na manao noeau e keia mau mamalaolelo a kela kanaka ka lalaina k@olana loa o ke au kahiko loa, e hoea mai no auanei he mea ono iloko o ka mea awaawa, oia hoi, o na mea a pau i hanaia ma kahi malu, e hoike ia no ia ma ke akea.  Pela no na hana ino a me na hana pakaha a ka poe komohewa iluna e ko Hawaii kuleana hooinina mai na kupu na mai.  Aka, he mana koke Akua e hoohiolo ia mau mea a pau iloko o kona poholima mana iloko e ka manawa pokole loa.

        E NANA hou ae no i ka moolelo o ka huakai kaahele aka, Moiwahine, mai ka haalele ana ia Kapalakiko a hiki i ke anu o Bosetona, a ke ai iho no oe mai ke poo a ka hiu, he ono a he ma-u-u ke moni aku.  Ina no hoi e kaana pono iho i ka noho a me ka hele ana o ke Alii ma na hana hooikaika kino, e pale aku i ke anu maeele o ke snow e uhi la ma ke kulanakauhale o Bosetona, a ua lilo hoi ia mau hana a ua Lani Alii a la a kakou, i mea no no kakou e hauoli mau ai.

        AIA o Hana i ka ia-ike, ke huliamahi la i ke kukulu ana i ka Ahahui Aloha Aina mawaena o na kane a me na wahine, a he kue loa lakou i na Ahahui e ae, mawaho ae o ka Hui Kalaiaina.  Oia ka lakou e hoonee la i ka pohaku hekau o ka hookahua pono ana iho i ka hana o ke aloha kumu iloko o ka Apana o Hana Mahalo i na kane a me na wahine oia aina Ua Lanihaahaa.

        O NA hana maikai a pau i hoala ia e ka noonoo maikai o ke kanaka, he mea nae e pomaikai ai nona, a me ka lehulehu, he mau mea ia e hiki ole ai i ka maka o ka makou peni, ke hoonele iho i ka haawi ana aku i ka mahalo, pela makou e awiwi nei e pahola aku maluna o ka Apana o Hana a me kau mau wahi e ae, ma ka hoomau ana i ka hana maikai.

        KUKEEHU mai nei hoi kahi Hui Hoohui Aina o Kaneohe ae nei, malalo o ka hoeueu a me ka hooikaika kino maoli ana o William Henry, he ai loaa na keia aupuni.  A mamuli o ka hou hele o na kumu nana ka hana, ke hou poo wale mai nei no hoi ka lala, me ka ike no, aohe ona kahua e hiki ai ke ku a maloeloe nona iho, a me ka ike no, aohe ka pipili ia mai, oia nae ka ka nupepa Awalataisa i hapai mai nei, ua ohohia ka na kupa o Kaneohe i ka Hoohui Aina, a hookahi a lakou mea e peku nei, o na Kepani.  Pela paha!

        I KEIA wa, ua loli ae nei ka manao o ua Komisina la, a hoolala iho la, e kauoha aku i mau anoano samano, no ka hooulu ana iloko o na lokoia e holo ia ana e ka Amaama, ke Ahole, ke Awa, a pela aku, e kinai ana i na i-a Hawaii a pau e holo ana, me ko lakou mau wa le awahia, a oia auanei ka mai ahulau nui a ke Komisina o na muliwai, e nui hou ai no ka waha o ua poe nei i ka alala, o ka kakou noho mahe wale aku no, ana lakou po ia e pioloke, elike me ka lole Mongoose a@ ko a lakou no i ae pu ai e lawe ia mai e hookawowo maluna o ka lepo o Hawaii aloha.  Lolo!

        O KA la 4 o Maraki ae nei, oia ka wa e komo aku ai o Peresidena McKinley iloko o na paia o ka halealii ma Wasinetona, ka home noho hoi o na Peresidena o Amerika Huipuia a ia wa hoi e puka mai ai kela kanaka loea hookahi, ma na kapakai o Amerika Akau a me Amerika Hema, nana i hoopuhili i ka noeau kilo aupuni o ko Europa mau Kuhikuhi Puuone maluna o kana papa i hoolala ai, me ka hamau o na leo kupinai o na pukuniahi maluna o ke kahua kaua, me ke kulu ole o kekahi koko maluna o ka honua, oia hoi o Peresidena Kalivalana, ko Hawaii puuhonua i mau ai ka hanu a hiki i keia la.

        EIA o Amerika Huipuia a me Beritania Nui ke hoolala la i kuikahi mawaena oia mau aupuni keikikane o ka honua nei, a e komo pu ana hoi he kuikahi uwao mawaena o laua.  Nani a maemae na hana a keia mau aupuni makamaka o ka Hapa Poepoe Hikiina a me ke Komohana.

        EIA ke aupuni ke noke mau nei i ke kauoha i na anoano kanu, mai ka hua o na laau a hiki aku i ka i-a o loko o na muliwai a me na kaupapaloi o na aina e, no ka hoopiha ana i ko kakou aina me ia mau ano waiwai i lawe ia mai i mea hoowaiwwai i ka bakeke o ka poe nona ia mau mea.

        UA hala ke au o ke kauoha ana i na holoholona, na manu, no ka mea, eia lakou ke ai nomenome mai nei i na loi raiki, na mala ko, a pela aku, e hoike mai ana, i ka pioo o na manao o ka poe no i komo pu a hana i ka makemake o ke Komisina Ululaau a Muliwai hoi, oia hoi o Marsden.

 

I NUI KE AHOE HAWAII IMILOA

        Elike no me ko kakou kulana onipaa mau mai kinohi mai, mai ka la mai o ka hooka huli aupuni o na poe e noho ai alii nei maluna o ka aina a hiki i keia la, aole i loli ae na manao aloha aina o ka lahui Hawaii, a habai loloa aku mahope o ka poe nui o ka loaa, aka, hoomanawanui no lakou, uumi na manao makemake, ka ehi ka ono o ka pua, ma na hana ahuai, a mai ia manawa mai a hiki i keia la, he oia mau no ia i ke alo pali.  Paa ka manao, aole paupauaho wale, aole nawaliwali aka, ikaika mau hele imua, a pae maalahi ma kela aoao o ka manaolana, aiaila, hoomaha iho ke kino, pela makou e kahoahoa aku nei i ko makou lahui, e hoomanawanui mau e Hawaii Imiloa.

 

AIA NO O LILIU I KA WEHI.

Hoomamao loa ke Akule i ka Hohonu e!

ULUPUNI BOSETONA I KE OHOHIA.

Aka, he Uuku Wale no ka Poe i Hui me Kalani.

Kona Leo Aloha i ka Lahui.

        Ma ke ku ana mai o ka mo kuahi Zealandia i @e aumoe o ka po Poaono nei, i loaa hou mai ai na lono hauoli ia makou, e pili ana no ke kulana o ko ke alii noho ana ma Burukalina, Bosetona, a i kakauia hoi ma ka la 2 iho nei o Ianuari, mahope iho o ka hala ana mai o K@na leta mua ma ke Kaa ahi ma ka la Hapenuia, a oia hoi ka leta i loaa mai ma ka mokuahi Peru o ka Poaha o kela pule aku nei.

        Aole no hoi i mamao aku ia mau la, aia hoi, ua hoea hou mai la no na lono e pili ana no ko kakou Alii Aimoku, e pinapinai mau mai ana no ko KE ALOHA AINA mau makamaka helehelu, elike me ka makou i hooia mau aku ai, e hele pololei mai ana no ka poke o ke Ahi a ka waha o ka lawaia, aohe e kipalale ae mawaho, pela no makou e hoike aku nei me ka awiwi nui no ka pono o ka poe helehelu, a me ka lahui holookoa o Hawaii, ka mea hoi nana e hoala mau aku i na manao hauoli iloko o ka puuwai o ke kane, ka wahine a me na keiki oiwi o ka aina hanau, a oia keia malalo iho.

        Elike me ko ke Alii Aimoku kulana kapukapu alii, a paa rula hoi iwaena o ka pohai o ka poe kulana kiekie a hanohano, ua lilo ia i ume e hoopipili paa ia aku ai ka manao o ke Bosetona ponoi iho a me kekahi mau wahi e ae o Amerika, a ua lilo hoi Kona ano akahai a haahaa, i mea kamailio nui ia iloko o ka pohai o ka poe i kipa aku e ike laia, me ka manao, e hoohalawai mau ia ko lakou mau helehelena me Kona i na wa a pau a lakou i makemake ai.

        Aka, ua hookahaha ia nae ko lakou manao mamu@ o ko lakou ike ana iho, ua hoomamao loa ke Alii, mai ke komo waie ana aku iloko o na poaina he lehulehu wale, i kono mai ai laia e heie aku e halawai pu me lakou.

        He mea oiaio, aole ke Alii i haawi aku laia iho, iloko o na anaina paani a ko Bosetona po@ kuonoono, i lilo ai Oia i mea paani na lakou, a i kumu hoi e hoomaha ae ai i Kona kulana kapukapu Alii mai ka po mai, a malale oia kumu i kaohi iho ai Oia ia mau kono, me ka haawi aku i na hoakaka maikai ana, i lilo ai ia he mea makawelawela ole ia e ko laila poe.

        Ua lilo hoi i mea kuhohonu a makahehi nui e na lede makahanohano, a kulana kiekie o Bosetona, ke haawi ae ke Alii i kekahi wahi manawa e ike aku ai ia lakou ma ke ano makamaka, i mea kamailio nui ia iwaena iho o lakou, elike me kekahi wa o ke Alii i haawi ai ma Kona home e noho nei i hookaawale ia e ka ohana o kana kane, oia hoi o Burukalina, a ma ia ano, ua hoopale ia ae na manao hoohuakeeo o kekahi poe no ke Alii Aimoku mai ko lakou mau unauma mai, me ke ohohia nui Nona.

        Ua loaa mua mai a ieta he nui wale i ke Aliiwahine, i kela a me keia la, a aole hoi malaila wale ae la no pau mai ke ohohia ia o na uwea kamailio e ana@u mau ana iloko o kela a me keia imo ana a ka maka i ke sekona, e noi aku ana me ke koi ikaika ana aku e apono ia mai ko lakou kipa ana aku e ike i ke Alii, elike me Kona ano, he Aliiwahine no na Paemoku o ka Paredaiso o ka Pakipika, a he hiialo hoi na na mokupuni liilii i kipehi ia e ka Uakoko o ke Aupuni Anuenue.

        O keia mau palapala a pau, aia ia iloko o ka lima o Kana Kakauolelo pilikino, oia hoi o Julius A. Palmer, a mai iaia aku na haina e pane ia ai ma na noi a pau i hoea aku imua o ke alo o ke Alii, me ka lawe ia aku a noonoo, me ka loli ole a hoano e ia ae hoi o na manao oluolu a heahea, me ka hoike aku i na manao minamina no ia mau leta i kakau ia, a me na noi uwea olelo, mamuli o ka loaa ole he manawa kupono, e haawi aku ai no ia mau kono akea.

        Ua lilo ke koikoi o keia mau hana a pau o ka malama ana i na loina o ka ike alii ana, ma ko Liliuokalani aoao, maluna o Kona hoaloha hookahi wale no, a i ole ia o ka mea i haawi i kona mau hoakaka piha ana no ke kulana aupuni ma Hawaii, i kona wa i kipa malihini mai ai, he manawa i hala ae nei, a mailoko mai o kana mau hoakaka piha ana, ua haoai aku ia o kulike me ka hoike a ke Komisina huli mea pohihihi no ka pono o ka hoihoi aupuni alii e ku nei a hiki i keia la, a peia i loaa ai na hiunai piha ana meluna o ke Alii no Kapena Palmer.  Kana Kakauolelo pili i Kona mau pono e noho la ma Burukalina, Bosetona.

        O kao noho o ka Moiwahine, ua hooponoponoia me ka maikai a i lawa pono hoi me ka oluolu no Kona noho ana malihini ma @ ana.

        He aia mau oia ma na kakahiaka aui a pau oiai @a.