Ke Aloha Aina, Volume III, Number 4, 23 January 1897 — Page 6

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	my dear sister yaping li

KE ALOHA AINA

6 KE ALOHA AINA, POAONO, IANUARI 23, 1897.

HAWAII MA AMERIKA.

WELO KIHEI A KEAELOA.

HULIAMAHI NA NUPEPA AMERIKA

Hosana ia ka Moiwahine o Hawaii

Liliuokalani ka Rula o Hawaii.

Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Zilanadia i loaa mai ai ia makou mai ko makou mea kakau mai ma Bosetona, a i unuhi ia ae e makou, na mea makamaka hou loa, e hoohauoli nui ia ai ka lahui Hawaii Aloha Aina, a makou hoi e pulama mau nei, e pili ana i ka huakai a ke Aliiaimoku o Hawaii, Ke Alii Kiekie mai ka po mai. O ka Paepae-nui-ala-i-ka-moku-e-eala.

KA HIKI ANA I BOSETONA.

Oiai ua loaa ae he lon oi kou mea kakau, a ua pahola ia ae ia lono no ka hiki mai o ka Moiwahina Liliuokalani ma ke ahiahi o ka la Kalikimaka, Dek 25, mamua ae o ka napoo ana o ka la, ua piha pu ae kahi hoolulu kaahi me na heluna nui o na kamaaina, a me ka lehulehu o ke kulanakauhale nei, i hiki aku ka heluna i ka 6,000 a oi, ua kali hoomanawanui iho la ka lehulehu iloko o na kilihune ua liilii, e hali pu mai ana me na puupuu au (Snow) he mea ole ia anu, i ke kono a ka manao e ake ana e like lihi aku i ka Moiwahine o ka Paredaiso o Hawaii, i ke kani ana ae o ka hora 9 oia ahiahi, oia ka wa i lohe ia aku ai ka owe mai o ke kaaahi e kani ana ka bele, a e kuhea mai ana ke oeoe, eia o Kalani a hiki aku.

I ke ku ana iho o ke koa e hii ana i ke Alii, ua ikeia aku la o Kapena J. A. Pama, i ka pii ana aku iluna o ke kaa a ke Alii e noho ana, he Keonimana hoi i hoouna ia mai ma ka aoao o ka Ohana o Kana kane, oiai lakou e kali mai ana ma ka hale, e haawi aku i na hookipa ana mai, me ka pulama kiekie ana i ka lakou malihini nui a koikoi, i kipa mai i o kakou la, mahope iho o na hoolawa ana, oia ka wa i ike ia aku ai e ka lehulehu e kuku ana a puni ke koa, i ka iho ana mai o ka Moiwahine ilalo, i kokua ia e J. A. Pama, ia wa i haawi aku ai ka lehulehu i ka hoolauna mua loa ana o ke Aloha me ka Moiwahine, ma ka wehe ana ma papaie, oiai ka malamalama o na Kukuiuwila e kuu pau ana i ko lakou olinolino, me he kupono ana la a ka la i ke awakea huli ae la ke Ala, a kunou aku la ma na aoao apau o ke anaina e kuku mai ana, o na kane, na wahine a me na keiki, a mahope mai o ke Alu Kona mau hoahe'e mai Hawaii mai, Mrs. Kia Nahaoleua a me J. He'eiuhi. A ma ia wahi aku ua kaa aku la na hupoi ana ma ka lima o ka elele i hoouna ia mai e Mr. a me Mrs. Lee.

I ka hoea ana aku e ke Ala ma ka hale kahi i hoomakaukau ia nona, aia hoi na Kamaaina i Kauhale, e makai kau mai ana e po mai aie ka pulama nui i ka laua malihini kiekie keia kau e ka Honua, i ka hui pu ana aku e ke Ahi me kona mau kamaaina, ua pahola mai la na kamaaina i ka hoe launa mua loa ana, ma ka hool@ ana mai o Mrs. Lee ma ka ai o ka Alii me kekahi papahi lei e na pua nani o loko o ka hooilo, i hakuia me ka mikio nui,e Mrs. Lee a me ka laua kaikamahine, he hoike ana i ka pilipaa o ke Aloha o ka ohana a me ka ohana.

Ia manawa iho, he mau minute ia o na kipona o ka hauoli piha i haawi ia ae, mawaena o na ohana eia hoi o waho o ke kahua o ka pa ua hele a lei Kohana i ka nuku na kanaka, me ka hiaai e ike a lohe wahi leo Alii aku. Oiai no e hoohala ia ana ka manawa, ma ko ke Alii hoike ana in a mea e pili ana kona alahele me kona mau hoahele, ua hoike ia mai la, aia mawaho he eono mau Keonimana e makemake ana e ike i ke Alii, a ua ae ia aku lakou e komo mai, na Mr. Lee i hoolauna ae i ua mau Keonimana la me ka Moiwahine.

A wahi a lakou pakahi, he poe kakau nupepa makou no keia kulanakauhale, a o na Nupepa Alakai koikoi no hoi ia ma keia wahi, ua haawi ia he manawa no na kukai olelo ana ma waena o na poe Kakau Nupepa a me ke Alii, ua pane ia e ke Alu na ninau a kela a me keia o lakou, me ke kali ole a haawi ole i manawa e noonoo ai, ua pane ia aku lakou ma ka olelo Pelekane oiaio, a ku i ka noeau, a na ia kalena ike i loaa i ke Alii i hookahaha nui aku i ko lakou naau.

Ua hoao aku lakou e ninau i ke Alii i na ninau kalaiaina, e pili ana i ke kulana Aupuni ma Kona mau Paemoku, a i ole, no Kona mau pono ponoi iho o keia mua aku? me ke kali ole, ua pane aku la ke Alii ia lakou:

"O ka pane ana aku i ka oukou mau noi Ia'u, he mea mama ioa ia, aka, ke kaohi nei ka lunaikehala iloko iho O'u, mai Ko'u haawi ana aku i Ko'u mau manao pili kalai Aupuni, a no ia mea, he mea i kamaaina loa a i ike nui ia ma na aina i laha nui ia e na Nupepa, e like me Honolulu a me Amerika nei no hoi, he uuku wale no na mea oiaio i kamailioia, aka, i kekahi manawa ua hoolilo ia i mea nui i like ole me na olelo i kinohi."

I ka wa a ke Alii i hoopuka ae ai i keia mau olelo, aia na maka o keia poe ke hekau la maluna o na helehelena hiehie a kulana naauao kiekie o ke Alu i ka hookuu ana i keia mau kukai olelo ana, ua hoi aku la lakou me ka piha hauoli, a ma ke kakahiaka ana @e o kekahi la, ua puka mai la na Nupepa no lakou keia poe eono i halawai ai me ke Alii i ke ahiahi mamau iho, a ma na kolamu o ua mau Nupepa la, ua hoike ae lakou i na maaao e Hosana ana i ka Moiwahine o Hawaii, ua olelo ae kekahi mau Nupepa, ua haule ka lahui Amerika iloko o ke kuhihewa nui, mamuli o na olelo hoino i ka Moiwahine a me Kona lahui, i hoopunipuni ia mai ia lakou, he Aliiwahine puni koke, a he lahui hoomanakii, a pela aku a i ko la kou halawai kino ana me ka Moiwahine, ua hoike mai Kona kulana lede oiaio, i ka wahahee maopopo loa oia mau olelo i hoike ia mai, a ke olelo n@ua mau Nupepa ia he A@wahine Oi@ no ka malamalama.

Ua olelo ae hoi kekahi oia mau Nupepa, "Aole e hiki i kekahi mea k@ olelo ae, ua halawai mua oia me kekahi, lede Aulana hiehie a @apu@apu i piha me ka Ipu Alabeta o ka Noeau, i o@ ae mamua o ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii."

A ua koto pu mai me na Nuepea kakoo o ka poe la i ke Aupuni o Hawaii, ma namanao mahalo, a e hoike ana hoi i ke kulana oikelakela o ka Moiwahine, a ua olelo pu ia ae, iloko o ka uuku o na huaolelo i hoopuka la mai mai ka Moiwahine mai, ua hoololi ano nui ia kulana o ka lahui Amerika, mai ke kuhihewa a i ka oiaio.

KA KONO LEHULEHU I LOAA MAI.

He nui a he lehulehu na kono i loaa ae i ka Moiwahine mai na poe kiekie a hanohano, a me na Ahaolelo koikoi a like ole o kela a me keia ano, a mai loko ae oia lehulehu, ua wae ae oia a he elua o na kono Ana i ae ai, ke kono no ka hele ana i ka holo hau, a me ke kono no ka hele ana i ka Aha Mele.

KA HELE ANA I KA HOLO HAU.

O ka nui o na poe i hele pu aku me ka Moiwahine i ka holo hau, he eono pu aku me ka Moiwahine i ka holo hau, he eono he hui puia me Kona mau huahele mai Hawaii mai; ma ke kahua holo hau, ua kau aku ka Moiwahine maluna o Kona kaa moemoe holo hau, malolko o ke kaa e a ana na ipukukui uwila hoopumehana, a o Kona mau hoahele ma kekahi kaa okoa i hoomakaukau ia, aole nae he ahi hoomehana maloko oia kaa, i ka hoi ana mai i ka huakai holo hau a ke Alii, a lele mai la lakou mai ke kaa mai, o na hoahele o ke Alii mai Hawaii mai ana i ka nui o ke anu, a no ke Alii, he oia mau Kona ola kino.

He lealea keia i makahehi nui ia e na poe kamaina waiwai o keia mau kulanakauhale, a ma keia la a ke Alii i hele ai, henui na poe maka hanohano i komo pu ae ma ka hoohanohano ana i ke Alii.

KA HELE ANA I KA AHA MELE.

Ma keia huakai a ka Aliiwahine, i hoohikilele nui ia ai na poe koikoi a hanohano a me ka lehulehu o keia kulanakauhale, a pela pu hoi me a'u, mamuli o kekahi hana hanohano a pookela loa, a ka Moiwahine, i lilo ai i kumu nana i ao mai i ke anaina hoieokoa, i anane he 3,000 ka nui maloko o ka Hale Mele kahi hoi i hookaawale ia no ka poe hanohano a waiwai e noho ai, a e kau pono mai ana imua o ke anaina, e hiki ai ke ike aku me ka moakaka loa, a ma-aila i noho mai ai ka Moiwahine me Kona mau hoahele, e huli peno aia ke alo i ke anaina e nonoho aku nei, a ma ka hopena o na hana.

Ia wa i haawi mai ai ka Bana puhiohe i ke mele lahui o Amerika "Star Spangled Banner" i ka wa mua loa i poha mai ai o ka huamele mua o ua mele aia, ia @a hookahi no i ike ia aku ai ka Moiwahine i ka eu ana ae a kuiluna ma Kona mau kapuai, aia hoi na maka o ke anaina e kaulono pono ana maluna o ka Moiwahine, a i ka ike ana aku o ke anaina i ke ku mai o ke Aliiwahine, e hoohanohano ana i ke mele lahui o Amerika, oia ka wa i oholike me ai ke anaina mai o a o, a ku aua ilunamai no ka Hana e hoomau mai nei i ka hookini ana, ma ke kaa mua ana ma ke aoao o ka Moiwahine e ku iluna no ka hoohanohano ana i ke mele lahui o Amerika, ua hoopuiwa ia ke ano na holoo@oa mai o a o ia ma i ike ae aku ai ke kakou ake o kahi i kekahi, me na olelo i hoopuka ia ae.

"Ua haahaa loa ko lakou ike a paa rula i ka Moiwahine o Hawaii, ke hoike mai nei Oia i Kona naauao pookela loa, i kulike ole me na olelo i hoino ia ai Oia," a ua olelo ae kekahi, "o keia ka uku i panai ia mai no ko kakou kuhihewa a me ka puni wale i na olelo ino la mai Nona," a o kakou no na hoike i ike maka i Kona naauao a me ka paa rula i loaa ole ia kakou na hoomanao ana," O kou mea kaku kekahi i komo pu iloko o keia haulehia ana i ka noeau o ka Moiwahine.

I pau ana o ke mele ia ana mai o ke mele lahui o Amerika, ua iho mai la ka Moiwahine mai Kona wahi mai me Kona mau hoahele, oia ka wa i kuene pono ae ai ke anaina a kuku laina ae ia ma kela a me keia aoao e hookaawale ana ia waena i wahi no ka Moiwahine e hele mai ai, me ka hoao ole o kekahi mea e puka e iwaho, i ke Alii i hiki mai ai ma ke poo o na laina e kuku nei, ua wehe like ae la na kane a pau i na papale aole i koe hookahi, a e kunou mai ana hoi na wahine, ma na kaina kapuai a pau a ke Alii e haawi mai ana Oia i na kunou ana ma aoao a pau a i panai ia aku hoi me na kunou ana a ke anaina, i ka puka ana aku o ke Alii iwaho, oia ka wa a ike anaina i aloka mai ai no ka hoi ana.

O ke ku laina ana o ke anaina me ka wehe ana i na papale, na kunou aloha ana, a me ka hoao ole ana o kekahi mea e puka e iwaho mamua o ke Alii, he hoike ana ia i ka makee a onipaa o ke aloha o ka lahui Amerika i ka Moiwahine a me Kona lahui, au hoi e olelo ae ai, aole he manawa iloko o 50 makahiki i hala ae nei, i ike ia ai ke komo makolukolu ana o ke aloha o ka lahui Amerika i ka Moiwahine a me Kona lahui Hawaii, i oi aku i ko keia manawa.

KA LA IKE ALII MA BOSTONA.

O ka la Hape Nuia, Januari 1, 1891 maloko o ke kulanakauhale o Bosetona ua haawi ae ka Moiwahine Liliuokalani i Anaina Ike Alii, ma ka hora 3 a hora 5 auina la, ma kahi noho o Mr. a me Mrs. Lee.

Ma ka hora 3 ponoi, ua komo ae ke Alu a me Kona mau ukali ma ka rumi e hookaawaleia no ia hana, a i hoouluwehiia hoi me na pua nana e puia ana ko lakou ala ia lko o ka rumi.

O ka Moiwahine ua aahu ia iho Oia me ka aahu silika weleveta eleele, i ulanaia me na maawe lopi wai gula, a ma Kona a-i e lei ana Oia i ke Kea Hanohano o ka Moiwahine Kapiolani, a ma Kona umauma ke Kea Hoku dala o ke Aupuni Moi o Hawaii, ke Kea o ka Naita Kamehameha I, a me Kalakaua I, a me kekahi mau Kea Hanohano e ae, o ke lakou alohilohi, ua lilo ia me he nani la o na Hoku o ka lani e hoomalamalama ana i ka po pouli, pela ka wena o ka malamalama i ka umauma o ka Moiwahine, he kilakila me ka hanohano Kona kulana ia la, ke nana aku, ma Kona aoae. A ko i mea kakau hoi i hoohalike ae ai, he Baela Hemolelle la mai ka Nohoalu mai o ka Akua Kiekie loa.

O Kona mau ukali e ku ana ma Kona mau aoao, oia o Mrs. Lee, ke kaikamahine Miss Lee, Mrs. Kia Nahaolelua, na kane, Mr. Lee, J. Heleluhe a me Kapena Julia Palmer, e na poe hookipa e ko makaukau ana ma ka p@li, oia o Misses Flora me D@ McDonald a me Mr. @ka M. G@

Ua hoomaka ka me ana o ka p@e Ike Alii mai ka hora 3 a hiki i ka hora 5, aole he wa i ka-o ae o ke komo ana aole no hoi i ike ia aku he mau ouli maluhiluhi o ke Alii, aole he wa i haawi ia no ka hoomaha ana o ke Alii ma ka noho a na ke kani ana o ka hora 5 i hooki ae i ke komo ana mai o ka lehulehu, oiai, hemau tausani e kali ana mawaho o ka loaa he wa e komo mai ai, aka, pau e ka manawa, ma ka hoomaopopo ana a kou mea kakau ma na poe i helu ia me ka maopopo ana a kou mea kakau ma na poe i helu ia me ka maopopo he 730 a ma ia wa aku, ua huikau a hiki pono ole ke helu aku, aka, ma ko'u koho ana, he aneane 300 ia poe.

Nolaila, o ka nui o na poe i komo ae i ka Ike Alii iloko o 2 hora, mawaena o 900 a me 1000, ua hoi aku keia poe me na olelo e akena ana a puni ke kulanakauhale, no ke kulau o ka Moiwahine o Hawaii, a me na leo hooho o ka mahalo, a pela na Nupepa o keia kulanakauhale e akena mau nei no ke Alii.

Au e olelo ae ai, ua lilo na hana a ka Moiwahine e hana nei imua ponoi o na maka o ka lahui Amerika, i mea na Kona lahui kaoaka e haaheo ai, ke lohe aku lakou.

Ua kahiko ia o Mrs. Lee me kekahi lole ahiehie Farani, a ma kona lima hoi he kupee gula i makana ia aku e kana malihini kiekie ma ke ano hoaloha. A o Mr. Lee e kau ana oia he pine momi o ke ano puuwai, a iwaena o ua pine ia, he pohaku makamae amethyst, na Kalano no i makana aku keia pine iaia, he makana Hapenuia hoi. A hoike hou aku au i na mea aku i koe e hana ia aku ana e ke Alii ma keia hope aku.

KA MOKUHANE PAHAOHAO.

Ma ka po o ka la 28 o Dec., oiai, o ka manawaia a ka mua e kani ana, a e neenee i ku ana ka manawa oia po e ao loa ae, oiai no hoi maua me ka'u wahi hapauea wahine e hiolani ana maluna o kahi moe me Niolonua.

Oia no ka wa a MRs K. Kanoa i ike aku ai maloko o ka moeuhane i kekahi mea nui e kau ana maluna o ke aouli lani, ua like kona ano me ka pahu kupapau. I kena uhane e nanea ana i ka ike a ka maki, no kela mea nui kino pahaohao e kau mai ana iluna, a oia no ka wa i loli ae ai o ua pahu la a kua huale ae @.

Iloko o ka loli ana o kela pahu kupapau a kino hale,oia no ka wa i hoea pu mai ai me ka nani oikelakela o keia hale, i ike oleia ma ke ao nei a puni ka honua.

Iaia n@ e hoomau ana me ka hoomau ana a ka maka a kona uhane i ka nana i kela hale nani e kau ana iluna o ke aouli lani no ke kolu o ka manawa, oia no kupa wa i ike aku ai i ka pu ana ae o na apahu hae o ka Have Hawaii, e hoopuni ani i ka hale mai ke alo a i@ ke kua, a ike pu alo la oia i ke kalaunu e kou a@ maloko o ka h@ e @au pono ana maluna o kaupaku e ka hale.

Nolaila, e na makamaka @ Hawaii o Keawe i Kauai o M@ aka@ ia mai @ ana i keia @ 1866.

Ke hana haahaa,

MRS AAK@ W. KA@

P@, Hi@, Hawaii, @ 186@.