Ke Aloha Aina, Volume III, Number 10, 6 March 1897 — Page 7

Page PDF (971.92 KB)

This text was transcribed by:  Pat Souza
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONA, MARAKI 6, 1897.

            HE MOOLELO HOOMANAO NO ELIKAPEKA KALIKOOKALANI KAPINAO.

 

            I na makamaka na hoaloha a me ka ohana a pau, e noho ana mai Hawaii a Niihau, ke hoike aku nei makou me ka luuluu, a me ka waiohia nui, ua haalele mai o Elikapeka Kalikookalani Kapinao ia kakou, a ua niau paianele aku la oia ma kela aoao mau o ka honua, ua make oia ma Honuakaha, Honolulu nei, ma ke ahiahi hora 10 p.m. o ka Poaha, Feberuari 18, 1897 ma ka home ponoi o kana mau keiki, Hon. me Mrs. E. K. Lilikalani.

            Ua hanau ia o Elikapeka Kalikookalani ma Kainaliu, Kona Akau, Hawaii, he eiwa a umi paha makahiki ona manua aku o ka hiki ana mai o ka pono Karistiano ma Hawaii nei i ka makahiki 1820, mai ka puhaka mai o Ieremia Martin, he haole Beritania i hiki mua loa mai i Hawaii nei, a me Ka@@mau (w) kekahi o na kaikamahine papa a haku kau o ka aina o na Kona.

            Penei kona Kuauhau Alii.  E hahau mai lalo mai a hiki ia Kaukauikanuuolea (k) a me Kaahuiolea (k) ka ohana Alii o Kau ma o Kuehu ala.

            O Kaahuiolea (k) noho i kana wahine, hanau o Kaiakauilani Nui (k) noho i kana wahine, hanau o Ipaapuka (k) noho ia Umi (w) hanau o Keaka (w) a me Kalamau (w) o Kalamau (k) noho ia Ieremia Martin, hanau o Elikapeka Kalikookalani a me ke Alii ka Mea Hanohano William Thomas Martin o Kau, Hawaii, i make aku nei.

KA HOLOHOLO ANA I KA WA KAMALII.

            I kona wa kamalii, ua noho mau oia ma na Kona, a oia kona aina kulaiwi, a hala na makahiki 9, ua pae mai na Kumu Misionari mua ma Kaiakekua, Kailua, Hawaii, a noho ka pono ma Kawaii, ua kukulu mua ia ka halepule pohaku mua o Mokuaikaua ma Kailua na kona makuakane ponoi, Ieremia Martin, i kukulu ua Luakini la e ku nei a hiki i keia la.

            A mahope iho ka halealii pohaku e ku nei maloko o Hulihee, oia hoi ka Hale o ke Alii Kuakini, na kona makuakane no i kukulu, a pela no ka halepohaku o Naihe a me Kapiolani e ki nei ma Kuapehu, Kaawaloa, Hawaii, na Ieremia Martin i kukulu keia mau Halepohaku kahiko loa e ku nei ma Hawaii nei a hiki i keia la, a pela iho la i holoholo ai o EHkapeka Kalilookalani a me kona mau makua e like me ke kauoha a na Alii, a ua punahele loa o Ieremia Martin, i na Alii Nui o ka aina, ia Kuakini Nui a me Kapiolani Nui, a pela pu no hoi me ka mea nona keia moolele.

KA MARE ANA I KE KANE.

            I ka laha nui ana ae o ka pono Karistiano ma Hawaii nei, ua kukulu ia ke Kulanui o Lahainaluna, a ua puka mai o Thomas Hooliliamanu, mai ke Kulanui mai a ua mare ia, laua o Elikapeka Kalikookalani, a @@a kana kane mua loa, a ua aoeane paha e piha iaia ka ae makahiki i kona wa i maie ai.  O keia Hoolilamanu keia o kaulana nei ka moa e o nei ma ka inoa "Ka Uapo a Hooiliamanu, a hookahi kaikamahine me ia e Kaholoahine (w).

            A make o T. Hooliliamanu, mare kou oia i ke kane haeia ia Colonel Joseph Henry Smith, kekahi o na aio de Camp o ka Moiwahine @@@@@ imua o Jno. Miller, ke Kanikela Beritania Nui ma Hawaii nei, i ka M. H. 1859, he Aliikoa Pelekane i holo hooluolu mai i hawaii nei, a ua make ia, a na laua i hanau mai ka Mea Hanohano ke Alii Joseph Henry Smith Martin o Kau, a nana mai na keiki lehulehu e ola nei.

            A make ia kane, mare hou ia Phillips i kapa ia e na kanaka o Lahaina o Kamana, no ka mea he kamana kana oihana, a ua make no hoi ia kane me ke keiki ole i ola, a mahope iho mare hou me Elia Kapinao no Kau, Hawaii, a na laua na keiki kane a me na kaikamahine e ola nei.

KA HANAU ANA I NA KEIKI.

            Ua hanau mai na Elikapeka Kalikookalani me na kane i olelo mua ia, ae nei, na keiki eono e ola nei, a ua make aku ka nui, a mailoko ae o na keiki 6, elua keiki kane a eha kaikamahine, na na keiki kune elua i hanau mai na moopuna he 9, a na na kaikamahine eha i hanau mai na moopuna he 22, a na na moopuna i hanau mai na kuakahi he 5, nolaila, ke houluulu nei makou i ka huina nui o na mamo mai kona puhaka aku, penei.

            O Elikapeka Kalikookalani, nana ponoi i hanau aku na keiki eono, na moopuna he kanakolukumakahi, a me na kuakahi he elima, nona ka huina piha he kanahakumamalua e ola nei, mailoko ae o keia huina nui, he 18 kane a he 24 wahine.

            He kakaikahi loa o na makuahine o ka aina, iloko o na home hawaii i like aku me Elikapeka Kalikookalani, ka lede oi kelakela, o ka oi a me ka hooulu laoui iloko o ko hawaii Pieaina.

KA MARE ANA O NA KEIKI A ME NA MOOPUNA

            Hoko o keia hanauna ekolu mai kona puhaka aku, ua mare ia e kana mau keiki a me na moopuna, kekahi poe koikoi waiwai, a hanohano o ka aina, mawaena o na home Hawaii, mai Hawaii a Kauai, a me na haole waiwai nui a kuonoono mai na aina e mai, a me na oiwi ponoi, o na kaukaualii o ka aina, a he nui na pulapula hou e hoolue nei no ka pono o Hawaii.

KONA ANO MAOLI.

            O ka poe kakaikahi e ola nei i ike pono, a i holoholo ike me Elikapeka Kalikookalani i kona wa ui, ua oi-loia oia kekahi o na wahine ui, maikai i kona wa opiopio, ua kaena ia ola "Ka Umeke Laau a Kele," a no ia ui a mahalo ia i na noho malie, waipahe, a oluolu, na hoomaie ia e ka Moi ka hana Ahi Kauikeouii o Elikapeka Kalikookalani me kana kane mua loa, ola no @ Thomas Hoolihamanu i oleloia ko ke Alii kanaka koikoi a hanohano oia mau la.

            Ua helu ia oia mawaena o na wahine nanau keiki nui, inakuahine malama pono ia lakou a me na moopuna, a me na kuakahi, komanawanui kunukunu ole, molowa ole, a he mea oui loa iloko o kona puuwai ka manao pae kukoo ke aloha ao kana mau keiki, a me na hunuai a pau, e hookaulike ana ia lakou a pau, ma ke alahele o ka mailaha, a me ka waipahe a ma ia kulana oia i ka ai a hiki i kena waiho ana aku la iloko o ka lima aloha o ka Anela no hele ao pau ole.

KONA WA I MAKE @@

            I kona wa i loko@@ ioa a e alii ke aku, i kona maoao iho ekou e wa hoaloa ia ua puili mai ia oia i kana mau kaikamahine elua ma kona alo, eia na huaolelo paupauahe i puka mai, mai kona waha mai: "E noho like oukou me ka kaikunane o oukou," a liuliu loa, ua pohala hou ae la oia.

            A he mau la hou mai mahope mai ua hiki mai na keiki kane, elua, a me na kaikamahine mai Kau, Hawaii mai, a me kekahi mau moopuna, a ua ike lakou a pau i ka hanu hope loa o ko lakou luaui makuahine, a haalele mai la oia, a kuu me ka maalahi iloko o ka poli o Aberahama ma kela ao pau ole, i ke kanawalukumamahiku o kona mau makahiki.

            Pomaikai ka poe i make iloko o ka Haku.

Me ka mahalo,

EDWARD MANAIAKALANI.

Honolulu, Feb. 24, 1897.

KELA A ME KEIA.

            Eia o Pohakuhauli ke makemake nei e kue aku i na hana kue kanawai, me ke kaohi pu ana aku i na hana ma ko Beritania aoao, no na mea e pili ana ia Tureke.

            Wahi a Kenerala Gomez o na puali koa kipi o Cuba, eia he wahi ua hookaawale ia no lakou, o ko Kenerala Weyler makaukau ana.  Ma kekahi lono awiwi i hoouna la aku, ma kekahi la like loa e hoike ana e hoopuni ana oia me ke akamai loa ia Kenerala Weyler, a e hoolilo hoi aia i pio ma ka papu o Moro@.

            He na waliwali iho nei ko Peresidena Makimile, a ua palekana loa ae i keia wa.

            O ke Kanikela Kenerala Tureke, e noho ana ma Bosetona, ua hopu ia mai nei oia ma Nu-Ioka, no ka aihue i ka waieai i haawi ia nana e malama, nona ka huina dala o $250,000.

            Ua koho ia mai nei o Kyle i Senate no Dakota Hema.

            Aole e holo ana o Hanna i hoa, no ka Aha Kuhina o ko Peresidena hou, aka, e holo ana oia i hoa no ke Senate i keia Kau Hooilo ae.

            Mawaena o na na oho hakoko hakaka Dave Sullivan a me Patsy Haley o Bosetona, hiawaena o ka au meume ana me ka ikaika iloko o 13 puni, ua kaa ke eo i ka inoa mua.

            Aia o A. S. Hatawela ke hoike la, e holo ana oia no Wasinetona, ma ke ano hooluolu, aole malalo o kekahi hana a ke aupuni na mea pili i ka uwao olelo, a ma kekahi ano okoa e @o.  Pela no hoi me W. O. Kamika, e holo ana no hoi oia malalo o ka Ninau Hoohui Aina a Harisona hana ai.

UA HOEA MAI KA MOKUAHI HOU HELENE.

            Ma ka hora 7 a.m. o ka Poalua nei i hoea mai ai ka Mokuahi Helene, ka mokuahi hou e ka Mokuahi Hou o Waila Ma, he o na me i o hora mai Kapalaki @o mai.  Ua haalele aku eia ia laila i ka la io e Feberuari, a niau mai la no na kai ulu o Hawaii nei.

            Ma ka hora i o ka wanea o i heikeia ana i ka lehe i ke ku ana kauhie nei, ua keia ma mawaho o ka poe o Koko, ua kalewa ola nawehe o ke ana a hiki i ke ao ana, a o na kona ua i hookomo mai ia no ke ana nei, me na hae e weio haaheo ana mai kona mau @@@@ pili mai a la i ka uwai.

            I ka hora 5 o ka auina la @@@@@, i holo aku ai oia ma k@@@ hui @@ @@@@

@@@ no na awa o opowaia a me laua @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@.

HE MOOLWLO HOONI PUUWAI.

NO KE

KEIKIALII GASIA.

A ME KA

UI JENITA.

            Aole i pane aku ke kanaka kahuhipa, aka, ua kulou iho la lona poo ilalo a me na waimaka e kiheahea ana ma kona mau papalina naka haalulu ae la oia.

            E hoomana i kou mau kaumaha ano, no ka mea, o ko kaua manawa wale no keia e ike hope ai, wahi a Gasia i pane hou mai ai.

            Aea ae la ke poo o ua kanaka la, a i ka ike ana mai o Gasia, holo koke mai la oia a puili ae la i ka lima o ke kanaka kahuhipa, a haawi koke mai la hoi i na lulu lima pumehana ana.

            A ia wa no me ka leo pihoihoi puana hope ae la oia:  A make auanei au e kaualako aka ia'u no keia lua, a malaila a waiho pu ai kuu kino me ka mea a'u i aloha ai.

            I ka hooki ana ae o Gasia i kana kamailio ana, hapai koke ae la oia i kana pahi, a mamua ae hoi o ka hiki ana i ke kanaka kahuhipa ke uwalo aku, aia hoi, ua pahu koke ae la oia i ona puuwai me kana pahi e paa ana ma kona lima, kunewa ae la oia me na maka e imoimo ana, oiai, ka maka  awahia o ka pahi e iniki welenia ana i kona puuwai.

                        Hiolo makawalu mai la na mapuna koko ma kahi a ka maka o ka pahi i kapoo aku ai, a no ka ikaika o ke kahe ana o ke koko, ua emi mai la ka ikaika o kona kino.

            No kekahi mau sekona wale ho mahope iho o ka moe lolii ana aku o ka pahi iloko o kona puuwai, ua hina aku la oia no luna o ka lepo me ka paa ana iho i ke kuau o ka pahi me ka hoomanawacui ou ana i kona mau ehaeha.

            Holo koke mai la ke kanaka kahuhipa a kukuli iho la ma ka aoao o Gasia, hapai ae la ia i ke poe o kona haku alii, uhae ae la oia i kekahi wahi e kona aahu me ka manao e hoopaa iho i ke kahe makawalu ana mai o kekoko.

            Aka, oia mau hoao ana nae a pau a ke kanaka kahuhipa, ua hooko ole ia ia, mai, na mapuna koko e huahuai ae ana mai kona puuwai ae me ka hiki ole iaia ke hoopaa aku.

            Nana iho la oia i na helehelena o kona hoahele iloko o ka ehaeha, kona h@@ hoi i alo pu mai ai iloko o na ulu laau kanaka ole, a no ka nui o kona aloha nona hanini hou mai la na omaka wai mai kona mau lihilihi maka mai.

            Emi hiki aku la ka ikaika o kona pana, hoomaka ae la oia e ailuli me he mea la, e hoike mai aua, aia oia ma ke kapa e ka muuwai eleele o ka make.

            Wikiwiki ae la koea hana ana e hoku hou mai ana na kokoke loa eia e haalele Moi keia oia aua, mamua ae nae o ka hiki oi aua mai oia na ua kaakaa ae ka kona mau maka a naua ae la i ke kanaka kahuhipa me na maka aloha.

            A hala ae ia na mau @@@@@ onaha oe ia ku@a waha a pane wai la me ka no au wahiwahi.

            E kue hoaloha eu ae ka hookokoke @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ a ke ike aku nei au i kona mau kapa wai, auwe, he ku i ka weliweli.

            Hoomaha iki iho la oia, me he mea la, e hoouluulu hou ae ana i kona wahi ikaika hope loa, a liuliu iki nana hou ae la oia i ke kapaka kahuhipa a hiolo iho la kona mau waimaka, a puana ae la no ka wa hope loa:

            Aloha wale ae la no ka hoi au la oe, e ahai aku i kua aloha no kuu lahui e noho la me ka manao i halawai hou ana la lakou me ki'u mau helehelena, aka, ua peho ia manaolawa o lakou, no ka mea, aole au e hoi kino ola aku ana, aka, ma ke kino wailua ne ia.  Aloha aloha wale la lakou.

            Aole i pau kana mea i liai ai e kamailio aia hoi ua hana paupauaho ae la oia, iloko o ka manawa pokole loa mahope iho ua lele loa ae la kona aho a make iho la eia.

            I ka ike ana o ke kanaka kahuhira ua haalele io mai la kona haku i keia ola ana, hapai ae la oia iaia a lawe aku la no ke kae o ka loa me ka naau hoi i piha i ka luuluu.

            Aole ana mea e hana hou ae ai, aka, o ka hooko wale aku no i ke kauoha a Gasia i haawi mai ai iaia nana e hapa mahope iho o kona make ana, nolaila, ma ke kokua ana a na kukuna malamala o kahi mahina palaweka, hookuukuu malie aku la oia i ke kino puanuanu o kona haku, a hoomoe iho la hoi iaia ma ka aoao o kana aloha.

            I ke ku ana aku o ke kino ilalo, uhi iho la oia i ua lua la me na laalaau a me na pohaku pu hoi e loaa aku ana iaia, a i ka nalo ana aku e na kino o na mea i aloha oiaio kekahi i kekahi, kukulu ae la oia he ahua pohaku maluna o ko laua heana.  He kia hoomanao hoi e hoike ana i na kamahele e maalo ae ana, malalo o keia ahua pohaku i waiho ai na iwi o ke keikialii Gasia o Castivano, a aia hoi ua ahua pohaku nei, ke ku nei ma ia kula kanaka ole a hiki i keia la.

            Ma keia wahi i ike ai kaua e ka mea heluhelu i ka ana hiki mai o ka hopena ina mea nona keia moolelo aole kaua e hooki maanei e ka hoa uhaiaholo o kei nanea, aka e ukali aku kaua mahope o ke kanaka kahuhipa a me kona halawai ana me na haawina poino.

 

            Eia ae ku nei ma kahi kokoke i ka uwapo a Kamika kekahi hale lole keaka no na Iapana, a e haawi ana lakou he keaka malaila ma keia mau po iho.

            Ma ka auina la o ka Poakolu nei, ua puka hou ae la ka ma'i puupuu ulalii iwaena o na limahana Iapana e hoomaleia nei ma kahakaaulana ua hookaawaleia aku oia mai waena aku o kona mau hoa.

            Ma keia Kinau i loaa mai ai ia aukou ka lono ao ke omaumau oia kanaka Aloha Aina o Hilo, George Nakapuahi a ke hai ae ku makou manao e loaa hou mai ana he @@@@ @@@@@@ mai ua mahe ae o makemake mailoko ae oia nawaliwali i lil @@ malama @@@.

S. KAAUMOANA

HE MEA KAHA KII HALE O

@@ @@@ a pau a he Luna Nana @oi hw @@ o k Hw  ana o ku makou mau Hale. E WWWWW @@ ae kanaka ma ke K@@@@ Ke Aloha Aina.

            Wahi Hana Kula o Kamehameha.

            Waka No@@ Ma P@@@@.

            H@@@@@@@@@@@@@@@@@.