Ke Aloha Aina, Volume III, Number 12, 20 March 1897 — Page 4

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka Pomaikai oka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

EDWARD L LIKE, Lunahooponopono.

E.A. NAWAHI, Puuku KE ALOHA AINA

HONOLULU, MAR 20, 1897.

 

HE PULE KANAENAE NO KA MOIWAHINE.

       Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Alameda, ma ka Poalima nei i loaa mai ai ia makou he pule kanaenae no ka Moiwahine Liliuokalani i hakuia e Cora Wilburn o Greenbush, Makekukeka. He wahine hakumele a i unuhiia ae e makou no ka pono o ka poe aloha aina, he hoike ana hoi ia i ka paumako o ko Amerika no ka Moiwahine o Hawaii, penei:

       I ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii.  He wahi pule kanaenae aloha a me ka mahalo. Mai kekahi o Kou hoaloha pilipaa a kupaa me ka oiaio.

1.

Ka Moiwahine no ka manawa pau ole,

Na na lima menemene ole,

I hoonele ia oe i ke Kalaunu o Hawaii,

Ke paa ia nei e ka poholima o ka mea pakaha,

A o Kou mau Mokupuni Anuenue,

Ke hoomakue mai la na maka,

I na hana a ka mea pakaha,

Na maka o ka poe pakaha e nana mai la,

Me na maka o ka mea hookaumaha,

E pani ana i na puka i hoohamamaia,

Nou ke kulana oikelakela.

2.

Na keia ao malamalama,

I hooko me ka manao maikai i ke kaulike,

A me ka hiipoi ana a ka mea ahonui,

Oiai ka po e pahola ana,

E mau ka maluhia maluna o Kou mau Mokupuni,

Ka pule hooki ole a Kou lahui kanaka,

Ke kahua oiaio ia o ka wahine,

Kaulana i ke ao malamalama,

Ka lamaku ia o ka poe i make iloko o ka pono.

3.

E kakooia Kou mau palapu e noi nei,

E ka manao hoopono o ke aloha o ko ke ao holookoa,

E papahiia Oe me ka mana pakolu.

I oi pakela ae mamua o ka hanohano Moi,

Ona puuwai o Kou mau hoaloha

E pana ana no ka pono lanakila,

Ke haawi lokahi nei no,

A ua hoohiwahiwaia Oe me ke aloha,

Me ka hilinai piha e lilo i Moiwahine hou a mau loa aku.

CORA WILBURN, Greenbush, Makekukeka, Feb. 17, 1897

 

HIKI HOU I KA HALE KEOKEO

I ka la Poni Peresidena Hou o Amerika Huipuia

KA MOIWAHINE LILIUOKALANI

Piha a Hookeke ka Hale Keokeo i na Luna Aupuni.

       Aole i pau ae na mikololohua o na mea hou a ka mokuahi China, i lawe mai ai ma ke awakea Poakolu nei, aia hoi, ua panai hou ia mai makou me na lono hope loa no na hana ma ke alapii o Wasinetona, e pili ana i ka la i komo aku ai o ka Peresidena hou o Amerika Huipuia, a oia ka makou e hoike hou aku nei imua o ka lahui, me ka hookaulua oe, o Liliu-o-Lolokuikekapu kekahi iloko oia anaina ike a kaulana o ko Amerika Poo Aupuni.

       Ma ka la 4 iho nei, oia hoi ka Poaha o kela pule aku nei, he la nui ia a kamahao iloko o ke kulanakauhala Poo Aupuni o Wasinetona, a o ka oi loa aku noho paha, oia ka Hale Keokeo, kahi e noho ia ana e ka Mana Hooko oia Aupuni.

       He 27 minute i hala ae o ka hora 1, oia hoi ka wa o ke pani o ka noho Peresidena o Amerika i keehi aku ai kona mau kapuai ma kahi o ka Lunakanawai Kiekie e noho ana me ka mana piha o ka oihana ma kahi i hoomakaukau ia nono, no ka lawelawe a hooko ana aku i ke kulana eehia o ka oihana maluna o ka Peresidena hou a ka lahui i koho ai, no ka hoohiki ana e malama, hoomalu a hoapono ana i ke Kumukanawai o ke Aupuni.

       Mamua ae o ka hiki ana mai o ka Peresidena ma kahi i hoomakaukau ia ai no keia hana, ua hele o waho iho o ke kahua o ka Hale Poo Aupuni a nonanona i na kanaka, o na alanui o ke kulanakauhale, ua hele a hookeke i ka ua mea he piha ohohia.

       Mamua iho o ke alo o ka Hale Mana Hooko, e kuku ana na pualikoa malama maluhia, no ka hoohiwahiwa ana aku i ka wa e komo mai ai ka Peresidena iloko o ka Hale Keokeo.

       Aia ka pohai o na Luna Aupuni Kiekie loa o kela a me keia Aupuni iloko o ka Hale Keokeo kahi i noho ai, na Luna Aupuni ponoi iho a Amerika, na hoa o ka Aha Kuhina o Kalivalana, na Kuhina o ka Peresidena hou, ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii a me Kona ukali, na hoa o ka Ahaolelo Senate a me na hoa pu hoi o ka Hale o na Makaainana a me ka lehulehu o na poe kuonoono a kiekie iloko o ke anaina.

       Ke nana aku i ke kulana hana e lawelawe ia aku ana, ua kau e mai no na halialia, aia ke au o ka pomaikai mahope o na kapuai wawae o Kalani.

       He mea hoopahaohao nui ia no hoi, i ka la mamua iho o ko ka Peresidena komo aku iloko o ka Hale Keokeo, e noke hala ole ana na paka ua o Kulanihakoi, e kauhola ana na omaka hau huihui ma na wahi a pau o ke kulanakauhale Poo Aupuni.

       Aka, i ke kakahiaka Poaha, oia hoi kona la e aahu ai i ka mana o na kanawai o kona aina iloko o kona lima, ua ahuwale mai la na paia lani, ua hehee iho la na pauku hau huihui, a o na ohu halii paa o na kuahiwi, ua nee kokolo maile iho la ia ilalo o ka honua, me he mea la e hoike mai ana, ua kupono a ua lawa kona makaukau e hiki ai ke malama i ka inoa maemae o kona aina.

       Ma ka hora 9 o ke kakahiaka, ua puka mai la ka la me kona nani nui, a houahee

 aku la i na ao e omalumalu ana mamua iho, a oili mai la kona mau kukuna olinolino, e hoomaloo ana i ke kawa-u o na pakaua i ka la mua iho, a e ike ia aku ana hoi na kaa e holoke ana i o a ia nei, me ka halihali pu ana i na ohua no kahi o na hana ano nui o ka la e malama ia aku ana.

       O ka lehulehu o na makaainana eia lakou ke hele nei me ka awiwi me ke ake nui hoi e loaa kahi kupono e ike aku ai i ko ka Peresidena hou hele ana ae no ka Hale Keokeo, a ua hiki ole hoi i na makai ke hookaawale aku i ka hele a Le-i Kohala, i ka nuku na kanaka.

       O na hoa o ke Aha Kuhina mua, ua hiki mua ae lakou i ka wa kakahiaka wale, no ka hooponopono ana i ko lakou mau opeope. no ka wa e noho aku ai o ko lakou mau pani, a e noho poai puni ana hoi lakou ma kekahi pakaukau loihi no ka lakou halawai hope loa ma ke ano pili oihana

       Oiai no hoi ka Peresidena Kalivalana e kukupau ana no hoi oia ma kona keena malu, i na bila kanawai i koe aku, no ka waiho ana aku iloko o ka lima o kona hoaloha ma ka oihana.

       Ma keia la nui a kamahao o Persidena Makinile, ua eo na hoohiwahiwa kiekie ana i ka Moiwahine Liliuokalani, ka mea hoi a kakou a pau e hauoli nei, ua hiki aku la oia i ka pahu aku o na manaolana o ka lahui Hawaii, a makou no e hoike mau nei, eia ke au o ka pomaikai mahope o ko kakou aoao. Hauoli ka manao, a oluolu no hoi na eelehelena o kanaka aloha alii a aloha aina.

 

KA MOIWAHINE PUUWAI HAOKILA O HAWAII.

Hokai ua mea i manao nui ia, lawea a ka Noho ana i ke Kikowaena o Amerika.

       Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Alameda ma ka Poalima nei, nana i hii-ee mai na nuhou ano nui e pili ana i ka la i pii ae ai o Peresidena Makinile, a noho maluna o ka noho Peresidena o na miliona kanaka o Amerika he 70,000,000.

       A me ka anaina hoolaa i malamaia, ua hoike ia ma maloko o na leta na telegarapa a me na nupepa mai Amerika mai, o ka Moiwahine puuwai haokila Liliuokalani o Hawaii, oia ka malihini kiekie loa iloko oia anaina hanohano, o ka Lahui Amerika, i loaa he hookahi la iloko o eha makahiki, ua ike iho mahou maka nupepa o Amerika i ke kii o ka Moiwahine i noho ai iloko oia anaina ma kahi kokoke loa ina Peresidena elua, oia ke Peresidena Kalivalana e pau ana, a me ka Peresidena hou Makinile e noho mai ana, a u ahiki ia oe ke ike iho me ka maopopo loa i ke kii o ka Moiwahine e noho mai ana, me na hiona makalapua, iloko o na miliona o ka poe makaikai, a mamua iki iho o ke Alii na Peresidena Kalivalana a me Makinile me ko laua Aha Kuhina, a imua hoi o ke alo o na Peresidena ka Lunakanawai Kiekie Fula me ka Buke Baibala, e maluna iho ona ka lima o ka Peresidena Makinile, e lawe ana i ka hoohiki no kona lilo ana aku i alakai no ka lahui, e kakoo ia ana malalo o ke kumu kanawai oia Repubalika nui.

 

KA WAE IA ANA O KA NOHO O KA MOIWAHINE

       Ma na lono telegarapa a me ka hoike mai a na leta, he mau la mamua iho o ka wehe ia ana o ke anaina hoolaa o Peresidena Makinile, ua wae a hoonohonoho mua ia ae la na noho no ka poe koikoi e konoia ana, a na Kuhina Nui Onele o Kalivalana, a me Kuhina Nui Sherman o Makinele, i wae pono ae i kahi e noho ai o ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii, oia hoi, mahope ponoi o na Peresidena, a o na Luna Aupuni Kiekie mai o na Aina E, mahope mai o ka noho o ke Alii.

       I ka wa i pai ia mai ai e ka poe paikii ke anaina e noho aku nei, ua paa ke kii o na Peresidena ko laua mau Kuhina a me ke kii o ka Moiwahine, oia na kii maopopo loa o na helehelena iloko oia anaina nui o na miliona i akoakoa ae.

       Ua hoike ae na nupepa i ka inoa o na poe hanohano i kono ia ma ia la anaina ike Poai Peresidena, a o ke Alii ka Moiwahine ko Hawaii uuku, ua hoohuioi iho makou i ka ike ole ia o kahi Kuhina o ka Repubalika Hawaii Haki, ua hele paha i ka lawaia Alalaua me Kakina ma, nalowale a poeleele loa lakou.

       Ma ko makou ike a maa i na loina o na Aha a me na anaina o keia ano, oia iho la no na anaina kiekie loa iloko o ko ke kanaka mau la o ke ola ana he noho o kekahi o na kanaka kiekie e noho ana iloko o kekahi aupuni, he ninau ano nui ia no ka manawa, a ua oi loa aku hoi keia mamuli o ko Amerika ike ana mai la i ke Alii, me he la aia no oia iloko o na apo gula o ka Noho Moi o Hawaii, a oiai nae, ua hiki aku na leo kanikani pihe i Amerika, ua haalele ke Alii ika noho Alii, a oia no ka ke Kuokoa i paipunahele iho nei i keia mau pule i hala ae la, a makou i hoaiai aku ai ke apo kaulike e hana ia ana no ka Moiwahine e Amerika, a ua kuikahi ka olelo hooholo o ka makou Aha Kaulike me ka Amerika e hana mai la i ke Alii.

       O ka uwai ia ana ae o ka noho o ke Alii a kaulike me na Poo Alakai o Amerika e noho ana maluna o na miliona o ka lahui, he puupuu oolea loa ia a Amerika i kui mai ai i na maka e aa aku ana o ka Repubalika o Hawaii o ka ike ole ia ana ae o ke Kuhina Noho o ka Repubalika Hawaii ma ia anaina, oia ka makou e haohao nei, he uuha maoli paha i ko ke Alii pailani ia e na Poo Aupuni o Amerika a i ole, he kono ole ia no paha!

       I na ua konoia a mamuli o na ulia o ka halawai ana me ka makapaa ma ke alanui ke kumu o ka hiki ole ana ae, alaila, ua pololei ka makou i olelo ae nei he hookeekee no ka pailani ia o ke Alii, a i na aole i konoia, o ka alua iho keia o na anaina kiekie i kono ole ia, a oia ka makou haohao e ninau nei.

       I na no ke kono ole ia, e aa ana anei keia wahi moa keiki e hoonaue aku i ka ninau i ka aoio, no kona hookau ole ia iluna o kona mau eheu, a i ole e io io malie iho ana no paha ia, a pelu ae kona wahi poe malalo o kona mau eheu?

 

KE KUIKAHI MAWAENA O PERU A ME AMERIKA

       Ua loaa ae i ka mea kakau o ka nupepa Herald, he lono telegarapa mai Lima ae, Peru, e hoike ana o ke aupuni o Peru, ke makaukau nei e hoouna aku i K@na Kuikawa no ka hoouna ana aku i Amerika Huipuia no ka hana ana i kuikahi @ mawaena ona aupuni a me Amerika, a o ka hopena, aole i akaka loa me he mea la a@ paha, e akaka aku ana ao me kona hoopa aku.