Ke Aloha Aina, Volume III, Number 13, 27 March 1897 — Page 6

Page PDF (765.42 KB)

This text was transcribed by:  Morgan Mamizuka
This work is dedicated to:  Leonard Kalaniulumoku Mamizuka, Jr.

KE ALOHA AINA

 

HE HANA HOOPAHAOHAO.

 

            O ke alahele loihi e hoopuni ana i ka ke kanaka mau lawelawe hana ana, ua hoopokole ia mai ia ma kekahi alahele okoa e ae, e like me ka ikaika hoonee o ko ke kanaka noonoo, ma na mea pili i ka Akeakamai, a pela aku.

            E hoike ana kekahi wahi moolelo kepanaha no kekahi mau moku, (he mau mokukaua paha ke ano) e pili ana no kela mau hana pahaohao, a e heluhelu ia penei:

            He mau makahihi i hala ae nei, aea he elua mau moku Pelekane e hoomaemae hou ana i ka laina telegrapa, kokoke i Bombay.

            O kela mau moku a i elua, he hapalua mile wale no ko laua kaawale i kekahi a me kekahi, o kekahi o laua, e paa ana oia i ka hope o ka uwea mai ka aina mai, a e hoohui ana me ko Bombay.

            O kekahi hoi, e paa ana ola i ka hope o kana uwea me ko ka moana, e hoohui ana me ko Adena, a maloko o keia uwea e kamailio ai keia mau moku elua me ka hoouna ole aku o kekahi a me kekahi i ko laua mau waapa ponoi.

            Ua hana ia keia mau mea e kekahi o laua, a i ka paa ana o ka uwea mai Bombay a Adena, a o kekahi hoi mai Adena a puni o Bombay.

            O keia mau kamailio ana mawaena o keia mau moku elua, nona ke kowa he hapalua mile wale no ke kaawale, ua hoouna ia aku ia maloko o ka anapu ana o ka uwila olelo iloko o ka imo ana a ka maka, ma ke alahele loihi o 4,000 mile. Nui ka mana o ka naauao, i kona hoolilo ana i na wahi loihi, i mea pokole.

 

LOAA PONO KE KOLOHE.

 

            Ma ka po Poakahi nei, ua hopu ia o Solomona, he keiki opio, malalo o ka hewa he aiheu i kekahi mau kikoo dala i hoohuoi ia, i ka wa i huli ia aku ai, ua loaa aku la ma kona kino he buke hoomanao me kekahi mau kikoo dala lehulehu, a me kekahi mau leta no ke Kulanui o ka Punahou.

            Ma kekahi kikoo dala i loaa aku he $185, ma ka iuoa o ka Hui o Burua Ma, i hoopukaia e ka Luna Nui o ka mahiko o Kahuku, a he lehulehu wale o na kikoo dala i loaa pu iho.

            Ua hoike ae ua wahi lima lepo nei, i ka wa i ninau ia aku ai kahi i loaa mai ai o keia mau mea, ua pane ae la oia, na kona hoahanau i haawi aku iaia i ka huhui ki o ka pahu leta BB, a pela iho la i loaa mai ai iaia na leta a me na kikoo dala, aka, no kona makau, aole oia i kikoo i ke dala o na bila i loaa iaia.

            Ua hoike hou ae no oia, no na mea e pili ana i ke ki, i loaa aku ai keia mau kikoo dala lehulehu iloko o na pu-a leta, kahi hoi ana i manao ai e loaa mai ke dala me ka maalahi loa.

            Ua koho wale ia no o kahi i loaa mai ai o keia pu-a leta o ka Halekula o ka Punahou, ma ka pahu leta BB, ua loaa mai no ia iloko o kona lima, ma o kona hele ana iloko o na Keena o na Kakauolelo o ka Haleleta, a lawe malu me ka ike ole o kela poe, a pela iho la i hoea mai ai keia pilikia maluna o keia keiki opio.

 

KE ALANUI PALI O NUUANU

 

            Ua pau i ke ana ia ke alanui pali o Nuuanu, kahi hoi nana e hoopilikia mau nei i ke ola o ka lehulehu, a o kahi hoi a Kakina ma i lu ai i ke dala o ka lehulehu me ka waiwai ole.

            Ua hoike ae ke Anaaina nana i ana ua alanui hou la o Nuuanu, oia hoi o Bruner, ua hoike ae oia he $40,000 alaila, pau na hemahema a pau i ka hana ia, a ua hiki no hoi ke hana ia a emi mai malalo o kela huina nui.

            O ke akea o ke alanui i manaoia ai, he 20 kapuai, ua like hoi ia me 3 anana me 2 kapuai. Nolaila, ina io o keia iho la ka huina dala e hiki ai ke hana ia kela wahi pepehi kanaka a maemae, alaila, kokua nui makou, aka, ina ia huina dala, a no ka pomaikai wale no o ka poe nana i hoolala i keia hana, alaila, ke kue loa nei makou, no ka mea, e hahai aku ana ia hana, mahope o ka meheu o kela mau hana uhauha dala a ka Aha Kuhina o Kakina ma i hana ai.

            Ke ku la ka makia a ia poe i hana ai ma ia alahele pali me ka hoopoi @ p@ @ai i ke ola o ka lehulehu, a o na uhauha ana oia ano, na ka lahui no ia e auamo, aole na ka poe okoa ae.

            O ka makou nae keia e hoike e nei i ola honua, no ka mea, he ahua nui hou no keia a kakou e na’i hou ai iloko o ko kakou waihona lahui no na pakeke o ka poe nana e hapai hou aku ana i keia hana.

 

KE AKA O MAKEE MALUHIA.

 

            Ma ko makou nana a hanuhanu pono ana hoi i na olelo awahua a Makee Maluhia, ua pii ae la kona hohono kahakahania i ko makou mau puka ihu, a me he mea la, e hoike okoa mai ana no, aole oia he mea okoa mai ana no, aole oia he mea okoa aku, aka, he wahi ioio kahunapule oia. Ae, eia la ke ku mai nei kona wahi aku me kona @ahi ai-kaia ku, a me kona kuka puapua moa no, e koheoheo hele ana i ke ahe a ka makani, eia la ke oniniu mai nei he wahi kookoo pauku ohe o Halai. Auhea oe e Makee Maluhia ua ahuwale oe mai luna a lalo, e pee wale no aohe e nalo ua ike a.           Gude Bal.

 

HE NOI ALOHA I HOOLEIA.

 

            Ua loaa mai he palapala noi i keia aupuni ma o ke Kanikela Kenerela Mills la, mamuli o ka loaa ana mai iaia he noi mai kekahi wahine kauka e noho la ma Italia e hoikaika o Mills e ae mai ke aupuni e hookomo mai iaia iloko o Hawaii nei a noho pu me na poe i loohia i na papapu a ka ma'i lepera ma Molokai.

            O ka inoa o keia kauka o Alice Brill, he wahine i hookuu ponoia mai ke kula kauka mai o na wahine ma Bu Ioka i ka makahiki 1879. He wahine oia i hiki ke kamailio i na olelo like ole he eha, oia hoi, ka olelo Enelani, Farani, Geremania a me ka Italia.

            O kona iini a pau ola no ka ae aku o ke Aupuni e hoi mai oia a oho pu me na poe i loohia ia me na haawina ehaeha a ka ma'i lepera, a ua manaolana no hoi oia e loaa ana no ka palekana i kekahi poe o lakou.

            I ka waihoia ana aku o keia palapala noi imua o ka Papa Ola, ua hooleia mai la ia ma ka auina la o ka Poakolu nei. A nolaila, aole paha e hoea mai ana ua kauka wahine la ia nei nei no ka haawi ana mai i na kokua i na poe i hoehaehaia o ka Lahui Hawaii.

 

E HAALELE IHO ANA IA ANEI.

 

            O M. G. Silva, kekahi o ko Honolulu mau kanaka kaulana ma ka oihana kalepa aahu, ua hooholo e haalele ia Honolulu no ka manawa mau loa, e manao ana e hookahua i kona noho ana no keia mua aku ma Potugala.

            I kumu e hoolilo ia ai o kona huina waiwai o $40,000 ma na lole o na ano like ole mamua o kona holo ana aku, e hoomaka ana oia ma ka la 1 o Aperila, Kuai Nui Kamahao no ka Hoopau Loa, a o na waiwai a pau o lojo o kona Halekuai, e k@@ @a ana he 25 pa keneta ke emi malalo o ke kumu lilo. O ke ano o keia, oia no ka hiki ana ia oukou ke kuai i na lole iloko o keia mau la aku he 90, 15 pa keneta ka emi iho mamua o ka oukou mea i kuai ai mamua aku nei. Aole e kono wale aku ana o M. G. Silva ia oukou e manaoio mai i keia, aka, e noi wale aku ana no ia oukou e hoohalike iho i na kumukuai o na halekuai e ae me na huahelu maopopo i kauia maluna o na apana lole a pau oloko o kona halekuai.

            He mea oiaio loa e kuai hoopau ia aku ana na waiwai o keia halekuai me ka nana ole ia o na lilo, oiai, ua kono ikaikaia oia e kekahi hana pilikino e hiki kino aku i Potugala.

            Ke konoia aku nei oukou e hoomaopopo in a kumukuai e hoikeia aku ana maloko o na nupepa i kela a me keia manawa.

            E paniia ana ka halekuai ma na la ao, 30 a me 31 o Maraki, no ke kau hou ana i na hoailona o na waiwai a pau.

 

            Ua waiho ia aku la ka hihia aihue Bila Kikoo Hale Leta o Wile Solomona imua o ka Aha Kaapani i ke Kau ae nei o Mei.

 

HOPU IA NO KA NINANINAU ANA.

 

            Ua hopuia o Frank Lillas, he kalaiwa kaa i na po a pau, a me W. J. Morrow kona kokoolua, i kakahiaka nui Poakolu nei, a hoopaa ia ae ma ka Halewai, no ka ninaninau ana.

            Ua hoohuoi mau ia kahi noho o Lillas ma Kapalama, a malalo oia komo, na huli io ia kona wahi noho, a ua loaa aku he mau @@i opiuma, i hoopiha ia i ka poi a me ka malakeke. E ninau pono ia aku ana laua i ke kumu o ko laua hana ana pela, a in a aole hiki ia laua ke hoike pololei, alaila, eia laua ke lawelawe nei i ka hana kalepa opiuma iloko o ke kulanakauhale nei i na po a pau, a e pono no e hoopai ia laua no ka hana i keia mea ino.

 

KA HIHIA O W. J. COELHO.

 

            Ma ka Poaha nei i noonoo ia ai ka hihia apuka o W. J. Coelho imua o ka Aha Apana o keia kulanakauhale a o Maheleolelo Wilikoki ke kahu o ka Aha ma kahi o ka Lunakanawai Apana o ka Aha, mahope o na ninaninau ia ana, ua waiho loa ia aku kona hihia imua o ka Aha Kaapuni o ke Kau ae nei o Mei.

 

NUHOU KULOKO

 

            He anaina mare ko ka po Poakolu nei no Kauka Kupa me Kate Makalu, ma Sana Anaru.

           

            Eia no na ao ua lani ke hoomalumalu mau nei i na kukuna, o ka la, e ole nae hoi ia oluolu keia mau la.

 

            Ua ike ia aku he mea a ma ke alo iho o ka puu o Puoina i kakahiaka Poakolu nei. He daimana paha.

 

            Ma ke ahiahi Poalua nei, ua hopuia e Lutanela Chamberlain he ekolu mau kalaiwa kaa pake, e pili waiwai ana iluna o kekahi kaapio.

 

            Ua hala aku no Kona ma ka Mauna Loa o ka Poalua nei o Kulia no ka hoolauna ana me kana Eva hou o Kona kai opua i ka lai.

 

            Ma keia la Sabati ae, o malamalama ai ka hoike Kula Sabati hapaha o na apana o Honolulu nei maloko o na Luakini Kaumakapili a me Kawaiahao.

 

            O Frank Honeck, he haole i kipakuia e keia aupuni i ka haunaele ana iho nei o ka 1895, ua hoea hou maila oia maluna o ka makukana Marion.

 

            Eia no ma Kahakaaulana na Iapana e hoihoi hou ia aku ana no Iapana kahi i hoomaluhia ai, no ke kali ana kahi moku e holo pololei ana no Iapana.

 

            Ma ka hora 2:30 o ka auina la Poakolu nei, ua hoea mai la ka mokuahi Rio Janeiro mai Kina a me Iapana mai ua lawe mai ola he 301 limahana Pake a me kekahi mau Iapana no keia awa.

 

            O ke Komisina ninaninau uwea moe moana, mawaena o Iapana a me Kapalakiko ma ke alahele aku o Honolulu nei, ua hoike ae ua Komisina Iapana ia, he $13,680,000, e komo pu ana iloko o keia mau hoolilo he mokuahi. O na loaa makahiki i kohua no na waiwai paa, he $1,@36,000, a o  @@ hoolilo he $@98,000.

 

            Ua hoopuia o Chun Poon a me elua Pake no ke ohe ia, ma ka Poaha nei. A ua hopu pu ia he elua pake kuai hua ai no ia hewa like no.

 

            I keia Poalua e ku mai ai ka mokuahi Australia mai Kapalakiko mai, a ma on a la e lohe ia mai ai na mea hou e pili ana i ko kakou Moiwahine.

 

            Ua malama ae o Anni Kamanuwai a me kana kane he paina Rabisi ma ko laua home i ke ahiahi Poaono nei, no ka pono o ko laua mau hoa luhi.

 

            Ua hopuia e makai Pinebaka he eha keiki Pake i loaa aku e lulu ciga ana maloko o kekahi halekuai ciga ma ke kihi o na alanui Moi a me Betela, ma ka po o ka Poaha nei.

 

            Ma keia Australis e hoea mai ai he ohana akamai ma ke kuwalawala ma ko lakou alahele a holo ana no lalo e Australia, e haawi ana lakou he mau hana keaka maloko o ka Hale Mele Hou.

 

            Mamua koke iho o ka holo ana aku o ka mokuahi Mokolii, ua waiho aku ia o Kapena Neilson a me Kupakako Green, a ua paniia ko laua wahi e Kapena Andrews a me Kupakako Rowland.

 

            Ma kela la Sabati aku nei, Mar. 14, ua hookawewe ao ka leo nakolokolo o ka hekili ma Kealia, Kauai, ua hookui ae ka uila ma ka home noho o John W. Neal ma Kapaa, eia nae aohe ola poino.

 

            Ua haawi ae ka hui hulahula Waiolohia, he anaina hoolaulea no ka hanohano o kekahi lala oia hui, oia hoi o Ah Soy Ahu, no kona hoi ana aku no Kauakanilehua. Ua nui na poe i hele ae ma ia anaina hoolaulea.

 

            E malamaia ana he ahamele i keia po Poaono maloko o ka Luakini o Kaumakapili, e komo pu ana na haumana o na Kula Kamehameha a me Kawaiaho a me kekahi e ae ma ke kokua ana i keia ahamele.

 

            Ma ka Poalua nei, ua hopu ia o Toia Yau no ka aihua kopaa, ua loaa aku he eke olowi maloko o ka lima o kona kuka i piha me ke kopaa, a no ka loaa ole o na kumu pale kupono na lawe loa ia aku oia no ka Halewai, maloko o kekahi hale inu kope Pake i hopu ia ai oia.

 

KE KAHUA O KEWALO.

 

            O kahi keia e manao ia nei no ka hana ana i kahua heiehi kaa hehihehi wawae ma kela lokowai e uhi ua neu me ka lepo e na Pake hana o ka Hui hoopukapuka aina o Wa@na Ma, a he wahi nani hoi ae pau pono ae i ka hana ia a e kupono ai hoi no ia ano hana, ke holopono na hoolala ana.

 

            Ma ka Halawai ana a ka Hui Alanui Honolulu, ma ka po Poaha nei, he ehi wale no poe i hiki ae ma keia halawai ana, a ua hiki kupono ole hoi ke manao ia, e holopono na hana, @@ keia poe wale no e hapai ma keia halawai i a@ hoolala hana ana.

 

            Me keia huina @uku, ua hiki ole ke hapai no na moa e pili ana i ka ho@hu hala ana, a nolaila, ua hoo@@@@@ ia la halawai a @@ kekahi ua hoe aku.