Ke Aloha Aina, Volume III, Number 13, 27 March 1897 — Page 7

Page PDF (829.59 KB)

This text was transcribed by:  Lynne Minamishin
This work is dedicated to:  Minamishin 'Ohana

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 27, 1897.

 

Na Palapala

            Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia maluna i na poe na lakou i kakau mai.

 

            KA PALAPALA APUKA A S. H. HATAWELA I HAKU AI.

            Iloko o ka malama o Ianuari, 1895, i haku ia ai kela palapala apuka o ke ano diabolo maopopo, a o ke ano a me ka i'o o ua palapala nei, oia iho keia:

            1. "He hooia, he mahalo, a he hoomaikai i ke aupuni a me kona Poo, oia hoi o S. B. Dole ka Peresidena a me ke Aupuni Repubalika." (Origate nae ka inoa oiaio a pololei loa.)

            2. "He hooia, ua pau loa ke Aupu Moi o Hawaii nei, no ka manawa pau ole." (Aohe wahi lihi a ilikona iho i koe.)

            3. "He hookuu no ka wa pau ole i kanaka Hawaii aloha Alii, make manao a noonoo Alii hou aku, mai na kupa a i na malihini."

            4. "He kuahaua i na kanaka a pau ma ko Hawaii Paeaina, e kokua a kakoo aku i ke aupuni Repubalika o Hawaii."

            5. He haalele, he waiho, a he hookuu a kiloi haalele loa no ka wa pau ole, i na kuleana, na pono, na pomaikai a pau o, a pau o ka Nohoalii o Hawaii, a e lilo i ka Repubalika."

            6. "He hookuu, haalele, a hoopau loa i na koi ana i na pono, na pomaikai, ka hanohano a me na mana o na ano a pau, malalo o ke Aupuni Moi no ka wa pau ole."

            7. "He nonoi no na kanaka Hawaii e loaa ia lakou ka haawaina aloha mai ka Repubalika aku." (Aohe lewalewa iho.)

            8. "He hooia, e noho kaawale, mai na lawelawe ana i na hana o ka lehulehu o ko Hawaii Paeaina."

            9. "He hoohiki no ke kokua ana i ka Repubalika o Hawaii." (hooiaio pohole ia ma kuono.)

            10. "He kauoha, e hakuia na olelo o keia palapala (apuka) me ka onou a hooweli ole ia aku iaia, mai ka Peresidena, a luna e ae o ke aupuni, a pela aku."

            11. " He hoike i ka hilinai i ke aupuni Repubalika, a me ka hoomalu ana iaia." (L. D.)

            A mahope ae o kela mau mea, kakauinoa iho la ko kakou Moiwahine aloha ma kela palapala apuka o ka lokoino, a ka poe i piha ka naau me ka inika o na manao aihue, a powa maka keleawe hilahila ole, i kela inoa.

"LILIUOKALANI DOMINIS"

Me na hoike, ka hooiaio ia ana, ka hoohiki ana, a pela aku. A ua hana ia ua mau mea la a pau, i ka la 24 o Ianuari, 1895.

            Mamuli oia Palapala apuka lapuwale o na lapuwale, i kaena, a huio ae la ka poe aihue me ka hauoli nui, a kapa mai la i na kanaka Hawaii maoli i kupaa mau ma ka o@aio, he "naaupo, @e kuhihewa, o pela aku." A e kuhikuhi mau ana hoi i kela palapala diabolo, me ka @aano@u iho, ua pono, a ua palekana lakou.

            E kuu lahui aloha, aia ua palapala apuka la, ke lole ia mai la ka ihu a me ka leh@leh@ imua ponoi o ke aupuni Amerika, e ke@a h@a kanaka i noho ia e ka uhane o ke aloha, oia hoi o I. A. Palmer, a ahuwale @@@ ko l@@, e ku ai ka maea, a holo ke pilo i na kihi o ka honua.

            O Mr. Hatawela, he loio naauao oia, ua noho oia he hoa Lunakawai no ka Aha Kiekie o ke Aupuni Moi, i kekahi mau makahiki, a mahope mai, noho Loio Kuhina ao kahi mau makahiki, malalo no o ke Aupuni Moi. Eia ka! Haawi aku oia i ka naauao, a me kona akamai Loio, e kokua no kekahi hana apuka ino loa.

            O keia no ka Loio i hana ai e like me ka popoki, i kekahi puu dala o ke Aupuni Moi, ma ka waiho ana iloko o ka Baneko, ma kona inoa ponoi iho no, a kaueha ia ai e ka Ahaolelo e kii i ua puu dala nei, a hoihoi ae i ka waihona o ke Aupuni.

            E kuu lahui aloha, e makaala, mai puni aku i na Loio kolohe, ina he haole a kanaka paha. E haawi aku i na kokua ana i na Loio hoopono.

Na'u iho no me ka haaha@,

EDWARD KEKOA.

Hilo Taona, Mar. 22, 1897.

            P. S. - E hoike aku ana no au i na mea e maopopo ai, he palapala apuka kela, aole noe ma ke ano e nokea mai la i ka hoakakaia e J. A. Palmer, kaawale no kana.

 

KA LEO A ME NA NINAU PAHAOHAO MAI MAHINAAI MAI, MA KA UHANE.

            Oiai au ma ko'u wahi moe, e pili aku ana hoi ma ka puka aniani hikina o ko'u rumi, a mawaho mai o ua puka aniani la, he mau laau o na huaai o kela a me keia ano ke ku ana, a mawaho aku olaila, he mahinaai uala ke ulu ana, a malalo iho o kekahi o na kumulaau huaai o ke ano me he @ea la, e ku ana kekahi noho i hiki ole ia'u ke hoike ae i ka nui o na mea i kino@inohiia maluna a @ae na aoao, a ua hiki no nae ia'u ke koho i ka mea moakaka ma ka ike ana, oia hoi keia; veleveta ulaula he gula i hoonohonoho ia ma na wahi like ole.

            A mahope iho, ike aku la @@ i kekahi wahine me ko kiaha aniani puaniki i hoopiha ia me ka wai maemae loa, hele mai la oia a ku iho la na kahi o ka noho a'u i ike ai, ku iho la a huli aku la ke alo i ka hikina mai a'u aku, a laau pu iho la i ka noho, o ke kua i ko'u alo.

            Paa ae la kona mau lima @lua i ke kiaha, a hapai ae la iluna ma ke ano hoomaikai, a puana ae ia penei: "I ke kikowaena o ka Moana Pakipika akea, hookahi wale no piha kiaha wai maemae." Me ia mau mapuna olelo, emi iho la ko'u uhane malalo iho o ka puka aniani.

            Pa-e hou mai la ka leo, auhea oe? Pane aku la au, me ko'u manao eia no wau, aole nae i hoea ko'u leo iwaho, me he mea @a, aia kekahi mea iloko o ko'u waha.

            Pa-e hou mai la no ka leo ninau. Nawai keia kihapai uala? Na'u, Maopopo iho la ia'u ua puka ko'u leo a ua lohe ia.

            Eia mai kaua, Ina e lawe ia mai hookahi pu@e uala a hoohui ia me ka @@@@ uala, @raha ka hua puka? Pane aku la ko'u uhane he uala

Ninau hou mai ia no oia, m@ ko'u @@ ole aku i kona ano, oiai @@ au e p@@ ana Ke helu mai nei ke Akua @ ka poe pono pakahi ma ka helu puunaue Ina h@i la ke kanaka pono hookahi me ka huina o ka poe pono, heaha ka hua puka?

            Ma keia ninau hope, aole i loaa ia'u ka haina, a puoho ae la ua ilihia ke kino. He ui, he ninau, heaha ke kaona o ka moe, i ke au o ka manawa e nee nei?

ERNEST MOANALIMA.

Kikihale, Mar. 24, 1897.

 

HOOLAHA HUI ALOHA AINA O PAUWELA, HAIKU, MAUI.

MR. LUNAHOOPONOPONO;

Aloha oe:

            E oluolu oe e hoolaha ae, e noho ana ka Halawai a ka Hui Aloha Aina lala o Pauwela, Haiku, ma ka hale halawai o Kaiulani, ma ka la @o Aperila 1897, hora 10 a.m.

            Nolaila, ke kahea ia aku nei na aloha aina a pau, e noho ana ma ka hikina o ke kahawai o Maliko, a ma ke komohana o k@ kahawai o Halehaku, e akoakoa ae ma kahi i hai ia ae la maluna.

C. K. PA,

Kakauolelo.

Pauwela, Mar. 19 1897.

 

HE MOOLELO HOONI PUUWAI

NO KE

KEIKIALII GASIA,

A ME KA

UI JENITA.

            Kauoha koke ae la ka Moi i kona mau Kuhina a me na Lunakanawai e hoolohe ia ka hihia o ke kanaka kahu hip@, emoole ua hoea mai la lakou a noho iho la hoi maluna o na noho i hookaawaleia no lakou.

            Lawe kokeia mai la ke kanaka kahu hipa me kona mau lima i kupeeia i ka hao, a iwaena konu hoi o na alii a me na luna aupuni e hoopuni ana iaia ku iho la oia me kona kino h@@ e na@a haalulu ana maluna o kona helehelena e hoike mai ana na nanaina haikea o ka mea i piha i ka makau.

            I ke ku pono ana iho o ka lawehala, @@ poha koke mai la ka @@@ o ka Moi a ninau mai a hoi me ka leo kakana nana i hooweliweli aku i na mea a pau e noho ana @@laila, i ka ninau ana aku penei:

            E ke kanaka iloko o ka aa@u uhai holoholona, pehea i loaa ai ia oe ka pahikaua a me ka lio punahele o ke Keikialii G@@@@? Ua make anei oia? Nau anei i pakahi i ke ola o ka hooi@@@ alii o Castiv@no nei? E pane koke mai ano, a i ole e kauoha koke no au i na koa e lawe i kou oia.

            Kulou iho la ke @oo o ke kanaka kahuhipa ilalo a liuliu aea ae la oia a me ka leo haalulu pane mai ia oia penei:  

            E ke alii, ka Moi o Castivano nei, ke hoike aku nei au me ka oiaio loa, o ke Keikialii Gasi@, aole oukou e ike hou ana, no ka mea, ua haalele iho la kona uhane i kona hale kino, @ uhai aku ia mahope o ke kino wa@@@ o ka mea ana i aloha @@. No@@ iho aole i pau @@@@@ ko'u mau lima me ke koko o ke keikialii, aka na ko'u mau lima aloha i @una aku i kona mau @@@ a 2@ @@ iwi o kana mea i aloha ai, ola hoi, ke kaikamahine n@na ka inoa o @@@@@ Ua lawe ae oia i kona ola me kekahi pahi mahope o ka make ana o ka wahine opio ana i aloha loa ai, mamuli o ka lele ana o ka hauli i ka wa i halawai ae ai o ko laua mau helehelena, aka, mamua ae nae o ka lawe ana o ke keikialii, ua haawi hope mai la oia he kauoha, oia hoi, e lawe mai au i kona aloha hope no ka lahui, a i mea hoi no oukou e hooiaio ai, @a haawi mai la oia i kana pahikaua me ke kaei, a mamuli o ko'u manao o ke alahele wale no e hiki koke ai i anei oia ke kau ana maluna o ka lio o ke keiki alii, pela @u i kau mai nei.

            Maanei hooki iho la oia i kana kamailio ana, a ia wa i ikea aku ai ka hiolo @akawalu mai o na waimaka o ke anaina holookoa, a loheia aku la na leo kumakena o na alii a me na makaainana e hoopaiakuli ana i ka lewa, aole i hilinaiia na hoike ana a ke kanaka kahuhipa i ke ano o ka make ana o ke Keikialii Gasia, a la wa i lohe ho@ia aku ka leo o ka Moi i ka ninau aha mai.

            He mea e ae anei kekahi malaila i ike i ka lawe ana o ke keikialii i kona ola makamae, a o ka hora ehia ia manawa?

            Aole he mea e ao malaila i ike i ke ano o kona make ana, aka, owau wale no, kahi mahina hiki aumoe a me na hoku o ka lani e imoimo mai ana. O ka hora i hana ai ke keikialii i keia hana manaonao, aole e hiki ia'u ke koho pono aku, aka, ma ke koho wale aku no nae aia no ia mawaena o na hora pili o ke ao.

            Ua haawiia mai la na ninaninau ana no na mea e pili ana i ka wahine opio a me ke Keikialii Gasia, a mahope o na ninaninauia ana, ua haawi mai la ka Moi i kana olelo hooholo, "e li ia ke kanaka iloko o ka aahu uhai holoholona, no ke kumu ua powa oia i ke ola o ke Keikialii Gasia, mamuli o ka loaa hou ole ana he hoike e ae malaila e kokua ana i kana hoike i hookauia aku ai maluna ona keia hoopai weliweli, a ma ka hora @o o ke kakahiaka o kekahi la ae, e lewalewa ai oia maluna o ka amana li kanaka."

            I ke kau ana aku o ka hoopai maluna o ke kanaka kahuhipa, ua puhee aku la na makaainana no waho o ka pa alii, a hoi aku la hoi kela a me keia no kona home me ka hoopuka ana i na huaolelo hailiili no ke kanaka malihini.

            A no ke kanaka kahu@ipa hoi i keia wa i halawai aku ai o kona mau puka pepeiao me ka leo o ka Moi e hookau ana i ka hoopai o ka make maluna ona, ua pii ae la kona haikea, a e like me kekahi k@ pohaku, pela oia i ku iho ai me kona poo ana e kulou ana ilalo, hiolo mai la kona mau wiamaka i kona wa i haupu ae ai aole oia e ike hou ana i na maka aloha o kana wahine a me ka laua mau keiki.

            I ka hala ana ae he mau minute o keia ku malie @na, ua hoopuiwa ia ae la oia i ka paa ana iho o kekahi mea ma kona poohiwi a i kona alawa ana oe, aia hoi, ua hoopuiwaia ae ia oi@ i ka ike ana he mau k@@ i @@@@ pono me na mea kona ke ku ana ma @@@@ mau aoao.

            Kauo@a koke mai @a kekahi no ka hahai ana aku mahope o laua a me ka hoohaka@@@ ole iho hahai aku ia ola @@ hope o laua no ke alahele i maopopo ole iaia, aka, ua haupu e ae ao nae oia e laweia ana no oia no loo o ka halepaahao.

            Hiki aku la lakou ma kekahi alanui e iho ana ilalo iloko o ka pouli, a ia wa i kukuni ae ai kekahi o na koa i kekahi ipu kukui e lewalewa ana ma ka paia o ke alahele a lakou e hele nei, i ka a ana o ke kukui, ua hoomalamalamaia ae la o mua, a ike aku la oia i na anuu alanui e kamoe ana no lalo alakai aku la ka mea e paa i ke kukui i ko lakou alahele, a o kona lua hoi hoi ae la oia mahope o kanaka kahu hipa.

            No kekahi manawa keia iho ana a lakou ilalo, ua hoea aku la lakou mawaho o kekahi pani hao.

            Unuhi ae la kekahi o na koa he huihui ki, a wehe aku la hoi i ua pani hao la. I ka hemo ana ae ua kauoha aku la na koa iaia e komo aku iloko o ua rumi la, a i ke sekona ona i poholo aku ai iloko o ua rumi la, oia no ka wa i paniia ae ai o na koa i ka puka, me ka haalele aku iaia e kali ana o ka hiki mai o kona manawa e ako ia ae ai o ka hanu ola mai loko ae o kona kino.

           

MAI HILO MAI.

            Ma ka la 18 iho nei o keia malama i noho ai ka halawai o ka Hui Aloha Aina o Hilo nei, a hooholo ia ke kaawale o na kane me na wahine, a halawai okoa na wahine o lakou iho no, i ka lakou wa i manao ai, a pela no hoi na kane. Aka, i ka wa e hoea mai ai kekahi hana nui, ua hiki no i na Hui elua ke hui pu, a kuk@ no ia mea.

            O na Luna mua o keia Hui, mai ka 189@ mai, he mau wahine wale no, a oia aku la no ko lakou mau Luna. O ka Hui hoi o na kane, @a hapai ia ke koho ana mahope o ke kaawale ana, a eia na Luna:

            J. K. Paahao, Peresidena; he loea a mikioi olelo; Frank Nakapuahi, Hope Peresidena; Henry West, Puuku; E. Kaeha, Kakuolel@; Mr. Moanaliha, Hope Kakauolelo. Hoopaneeia ka halawai no kahi wa aku.

            Ua noho hoi ka halawai o na wahine i keia, a @a k@@n@ pono i ka lakou mau kulana oihana. He poe like lehua wale no lakou, e k@@@i@i wale mai ai no na Kolea a me na Ulili holo kahakai.

 

KA LA HANAU O KA EMEPERA UILAMA I.

O ka Poakahi nei ka piha ana o ka haneri o na @a hanau o ka Emepera Uilama I o Geremania, ka mea hoi na @a i hoohui ae nei i na Aupuni Huiia o Geremania i hookahi, a malalo oia kumu, @a malama ae na Geremania he hoomanao paina ana maloko o ka Hotele Hawaii, e na poe Geremania ulakolako o ke kulanakauhale nei.

            Ua hooponopono ia o loko o ka rumi aina me na hoohiwahiwa ana, malalo o ka George Gra@ lawelawe ana. O ke @@@ nui o ka Emepera Uilama I. mauka o ka paia pohaku o ka Hotele, me i mau @@@ Geremania o ke Ka@@kela e hoowehiwehi ana i ke kii o ua Na'i aupuni la o Geremania. Ua maikai na mea a pau i @a@a @@, @@@@ @@ @@ ae ko@@@ ke @@@@ @@ @@@.

            M@ ka @@@ @@@@ @@ @@@@@ mai ai aia hou aku a hoea mai ke @@@ @ @ ole @-unreadable.