Ke Aloha Aina, Volume III, Number 14, 3 April 1897 — Page 5

Page PDF (839.34 KB)

This text was transcribed by:  Kimberly Medeiros
This work is dedicated to:  Waianae Coast Comprehensive Health Center

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA APERILA 3, 1897.

 

ilihune, e hiki ai ke kali aku a puka mai ka la, alaila, manao a eke ola, he mea a mau mea lakou e hanai ia ana e ka lehu-lehu, a aia no hoi imua o ko lakou alo, ka makaha o ka waihona hoahu o la le-hulehu kahi i hu ai i na wa a pau, a pehea iho, la la i alo ai na maka I ka hoopololei ana i keia hana.

            Ua kono ia makou e ike pono, i na he oiaio keia mau hauwawa olelo ana, a me he mea la, ma ka hoomaopopo io ana aku, eia ke palahalaha loa mai nein a hooia ana, ua pololei io, elike me na hoohuoi ana o ka Manawa, a o kea no iho la no ia o ke kii I kalai hapa ia, e ulu hou ae ana he mau mea kapilipili hou ma kahi o ka mea mua I hana ia ai, a pela kakou e ike nei I keia la, eia ke kapilipili hou ia aku nei he mau mea hou, I kulike ole me ko ka mea mua ano, a oia ano hemahema oia ia e puapoai mai nei, me he kukuna La ala e hoomalamalama ana I ka pouli.

            O Ka makou nae hoi e olelo nei, ua hana ia no ke Kanawai Uku Auhau, no na kanaka Hawaii wale no, a me ka poe ilihune, aole no ka poe ulakolako a e noho alakai ana maluna o ka lehulehu, Kamahao na kana o keia ano.

PAA I KA HOPUIA

            Mahope koke iho o ka hora I a oi o ka auina la Poaono nei I paa ai o D.W. Corbett, (Kopeka), ke Kakauolelo o ka Y.M.C.A.,( ka Aha hui Opiopio Kuris@iano o na Kane, a he Luna Nui hou iho nei hoi no ka hale Hana Hao.

            Ua hanaia ka palapala hopu me ke kakauinoa ana o Lunakanawai De la Vergne, a hoo pukaia mamuli o ka hoike a ka Ilamuku o ke aupuni, ka mea nana I kii ponoi aku I ka lawehala e hopu.

            O ke kumu hoopii o ka lawehala, oia kona hana ana I kekahi karaima kupa@anaha, I hana oleia e na kanaka Hawaii, mai kinohi o ka hookumu ana o ka honua o na Paemoku Hawaii a hiki I keia la, a me he la, oia I hopuia iho la, oia paha kelahi o na pilikoko Mo fita o Kahuku, Oahu nei I make.

            O keia hihia I hopoia ai oia, mamuli no ia o kekahi hana pelapela a ku I ka hilahila a ka mea I hoopii ia, I laulaha ae ma loko o na poai o ke kulanakauhale nei, no hookahi mahina I hala ae nei,  a I ole no ka Manawa paha o cono pule.

            Ua hoike e ae ka Ilamoku B@raunu me ka malie loa I lawelawe loa ia ai na hana a pau e hiki ai ke hanuia ka meheu o keia hihia kupaianaha, a ku hoi I ka hilahilaa hiki I ka hopuia ana iho o ka lawehala

            Ua hooikaika nui ia na noii ana no na mea e pili ana I keia hana, ua kuekaaia aku na mea o hope, I ikeia, ua lawelaweia e ka mea I hoopiia, no keia hana kupaianaha, a I hiki aku hoi I ka hopena ma o kona paa ana I ka hopuia.

            Na ka Ilamuku I lawe mai iaia maluna o kona kaa, mai kahi mai o ka lawehala, a komo iloko o ka halepaahao, a pela iho la I ,maopopo ole ai I kekahi poe kakau nupepa, ua hopuia oia.

            Mahope o kona hoopaaia ana ma ka Halewai, ua hoea aku la kekahi o kona mau hoaloha, a hoolake aku la hoi iaia me ona huluhulu a me kekahi mau mea e ae, aohe ona makemake e belaia.

E PUHILI ANA PAHA KA REPUBALIKA HAWAII

            Eia maluna o ka mokukaua Mariona, kekahi mea I kapaia ona inoa o Frank Honeck, he mea I kipaku ia aku e keia aupuni I ka aina e, a he koa hoi no ka puali Pi-Gi A, o ke aupuni pohulu Republika Hawaii ua hoea hou mai nei ola, mai kona wa I kipaku ia ai a hiki I keia la, ua piha ka elua makahiki a oi, a he koa Marina hoi no luna o ka Mariona, ua hoike ia ae ma na kolamu o ka nupepa Hoku o ka Poakolu nei, no na mea e pili ana no kona kaawale ana mai keia aina aku, a me kona hoi hou ana mai me ka papa pu ia

            Ua ninau oia ia Hikikoki, oiai oia e paa ana ma kahi hoopaa o ka lehulehu, a ua hoike mai oia, ala he 32 mau kumu hoopii e kue ana, e lawa ai hoi ke koikoi no ke kau ana aku iaia maluna o ka amana li kanaka, I na Manawa he lehulehu wale, aole hoi he mea hiki ke hoopakele ae iaia mai keia mau hihia e hekau ana maluna ona.

            O keia mau kauoha, no ka hoao ana e hookolokolo hou, wahi ana, “aole oia I hanau ia mai I mea ola e hoopaa ia iloko o kekahi halepaahao pouliuli.” Mamuli o kona hoike ana I ka mea I ku I ka pono, ua kakau inoa iho la o Honeck maluna o kekahi mau pepa no kona haalele ana iho I kela aina, mamuli o kona manao ponoi iho, a aole e hiki iaia ke hoi hou mai.

            Mamuli o keia kumu, eia ke kanawai o ka Republika ke ku mai nei malalo o ha kapuai wawae o keia Frank Honeck, ma kea no he Kupa Amerika oia, a he sela moku hoi no luna o ka mokukaua Mariona, e ku lahalaha mai nei I ke awa o Kou.

            Ua hoike ae o Lutanela Cogswell, o luna o ka Mariona, ua hiki loa ia Honek ke lele iuka nei o ka aina, I na wa a pau ana I makemake ai, a he kanaka pilikia ole hoi oia, elike ine kekahi kanaka e ae.

            “He kupa Amerika oia a he sela moku hoi, wahi a ka pane a ka Lutanela, a ua loaa no hoi iaia ke kulana lanakila e hiki ole ai ke keakea iaia ma na ano a pau.”

            Ma ka hihia e pili ana I kona hopu ia ana, ke ku nei makou a kakoo ma kona aoao, oia hoi, he keiki hookama oia na Amerika Huipuia, a ua lilo hoi kakou I kahu malama no kona maluhia.  Ua kokua ia keia mau olelo a ka Lutanela Cogswell e kona mau hoa alii moku.

            O ka makamua loa o ka lohe ia ana o ko Honeck hoea ana mai ma na aekai o Hawaii, maloko no ia o ka nupepa Hoku, a pela iho la I ike ai ke Kuhina o ko na aina e, a me ka Peresidena, ua hoike a eke Kuhina, aole ia he mea e puiwa ai, oiai, hookah wale no hana, e waiho aku I ke Kapena o ka Mariona I na hoakaka ana e piii ana no keia Honeck.

UA KU MAI KA NENE AHIU.

            Ua haalele aku keia mokukaua Pelekane I ke awa o Victoria I ka la I3 o Meraki, malolo o ka noho Aliimoku Kiekie ana a Kapena Macvey Napier, I ku mai I ke awakea la Sabati nei, he I5 la mai laila mai.

            E ku ana oia ia nei no ekolu pule, mamua o kona hoomau ana aku makana huakai hele no ka Hema.

            Ma keia huakai mai nei ana, ua keakea ia kona alahele e kea nu hu’i a me ka uhipaa o ka ehu e hiki ole ai ke ike ia kea o aina.

            Eia kona mau Aliimoku Kiekie: Ke Aliimoku Kiekie, Kapena Macvey Napier.

            Na Lutanela: W.D. Curch a me John Coke.

            Ke Alii holomoku: Sampson Sladen

            Ka Puuku. C. Ward.

            Ke Kauka. H. Marriot.

            Ka Wiliki Nui. H. Gainsford.

            Alii Kipu. F. Blewett.

            Na Pikimana: J. Cole a me C. Usborne.

            Ua kapili ia ka Nene Ahiu ma Glasgow, I ka 1874, a nona hoi ke kumukuai L76,000.  Ua hana ia oia ma kea no moku kalepa, a he wahi manuwa hookalakupua hoi ma kekahi ano.

            Ua Ioaa kona Komisina no na kapakai o ka Pakipika nei, no ke pani ana ma ko Champion wahi, ileko o ka malama o Dekemaba 6, 1894, a o kona ku mua ana mai ia nei, I ka malama o Maraki 1897.

            Ua lehulehu na awa a me na aina o ka moana Pakipika nei I pau iaia I ke kaahele ia.

            Ma ka Poaono o kela pule aku nei, ua hopua o O. Williams, no ka bo@o ana e hana I kekahi haua kaiai@ua oia luna o kekahi kaikamakine opiopio no oe na makahiki ho o me o malama.

            Ma na palapala I loaa mai ia makou mai Hamoa, Maui mai, he nui ke oho kiaia o ka Hui Aloha Aina ma ia wahi, a no ia ku@@@, e hooala hou ia ana he Hai Aloha Aina ma kekahi wahi ao o @o@o o a Apa@a.

KO HELENA KULANA WIKANI.

Ka Hakaka imua o ke alo o Canea.

Na Karistiano a me na Moslems, iloko o ke ehuehu o na pahikaua

Ko Haku Salisbury manao hoakaka

            Na ka Warrimoo I ahai mai, mai na Panalaau mai o ka Hema, I na mea hou makamaka, na ka poe heluhelu O Ke Aloha Aina, a oia ka makou e panai aku nei me ka awiwi.

            Ladana, Mar. 10.  Ua hui ae, na mana nui o Rusia, Geremania a me Auseturia, no ka hoike ana I kekahi mau mana aupuni e ae, no ke kaohi ana aku ai Helene, mai kona komo ana aku a malama ia Kerete.

            Ua komo pu aku la o Italia me na mana aupuni e ae ma keia manao hookahi.

            Ua loaa mai la he mau lono lehulehu main a Kanikela mai e noho ana ma Heraklion, Kerete, e hooiaio ana, aia he 400 a oi poe Moslems e holapo ana ma kea no he luku wale aku no, me ka pepehi kanaka ma Sitia, he awa kumoku pili kahakai, ma ka akau o ka mokupuni. He lehulehu wale o na keiki I hoeha ia, o kekahi keiki, ua loaa aku ua oki ia kona mau pepeiao.

            Ua kauoha ae ka Bihopa Nui o Canterbury, ola hoi o Kauka Temple, no na hana ino a na poe o ka hoomana Anagalikona Rusia, ma ka mokupuni o Kerete, a wahi ana, O na hoahanau a pau o ka hoomana Enelani, e pule aku lakou I ke Akua Mana Loa, e haawi mai I ka lanakila a me ka pololei maluna o ka poe Kerete.

            O’ka Admirala Helene ma na wai o Kerete, ua ao ia oia malalo o na kauoha a Adimarala Canevaro, he hanau mua iloko o ke kulana Admirala o na Mana Nui, a komo aku la me ka nana ole ae ia mau mea.

            O Konela Vassos, ke Kapena o luna a o ka mokukaua Helene ma Kerete, ua lawe ae la oia I na kulana hoolulu a pau o ka mokupuni.

            O na Helene, ua hoopuni ae la lakou I ke kaikuono o Ambracian, malolo o ke kauoha a ke Kamalii George o Helena, no ka hoonee ana aku imua o kea lo o na enemi. O ka mokukaua lawe hae Helene, ua haalele iho ia Kerete.

            I keia wa, aia iluna o ke kahua kaua ma ka mokupuai o Kerete he 55,000 koa Tureke I lawa me na makaukau kaua o na ano a pau, o o ken a Helene hoi, he 1@,000 koa nale no aka, I kumu e Akaka ai ko lana wikani ma ua aiea kaua.

            Ua lawe like ae laua I ke kulana hakaka, ma na ipuka hale o Canea ke kulanakauhale poo aupuni o Kerete, mawaena o ka poe Karistiano a me ka poe Musulumana, oia hoi ka hoomana Mahomeda.

            I ka pau ana o ka hakaka, aia ke 60 poe Tureke I make loa, aohe wahi mea I manuheu iho na keiki o Helene.

            Ua nui na loea kanwai o ka Hale Ahaolelo Alii o Enelani, I hoike ae I ko lakou mau manao kakoo mahope o Helene, a o kekahi poe no hoi, ua kue a kulike ole ma kekahi mau mea e like me ko Sir William Harcourt manao, ke Alii e ka aoao kue iloko o ka Hale o na Alii, a me A. J. Bafour, ka Haku mua o ke Keena Waiwai, a me Haku Salisbury, kekahi o ko Enelani mau kuhikuhi puuone kaulana.

KA HIHIA PEPEHI KANAKA O MAUI,

            Ua malamaia keia hihia pepehi kanaka, o kekahi poe Iapana I hopu ia ai no ka pepehi ana a make loa I ka Mahelelo Iapana, o ka Hui Mahiko o Spreckels o ke Kulaokamaomao, I hoopanee ia mai ka Poakahi mai Maraki 22, a I ka Poakolu ia 24.

            Ma kela la, ua lawelawe ia ka hana ma ka aoao o ke Aupuni e ka Hope Loio Kuhina o ke Aupuni E. P. Dole, a mw ka Makai Nui o Maui, L.M. Baldwin, a oiai hoi o Paul Neumann a me S. F. Chillingworth, ma ka aoao o ka poe I hoopii ia.

            Mahope iho o ka ninaninau ia ana o na hoike, ua waiho hou ia mai ka noonoo ana I ka Poaha, la 25, ua hookuu aku ka Lunakanawaihookahi, a hoopaa ana hoi ia 3 poe nana I pepehi a make loa, a hookah hoi I hookuu ia no ke ku hoike ana ma ka aoao o ke aupuni.

            O ka bela o na poe ekolu, he $2,000 o ka mea hookahi.  I ka wa I noho a o ka Aha, ua boea ae he 50 poe Iapana e nana a bakilo no ka pono o ko lakou mau hoakanaka.

KA MEA ELI AWA.

Eia no ka mei eli awa makai iho o ka Makete hou kahi I nome ai I kana hana, e kuupau ana I kona ikaika pauma I na ako’ako’a o ka papaku o ialo.  Ma keia Australia mai la, I loai hou mai ai kona mau mea paahana hou, a I keia mau @@ iho paha e hookomo hou ia ai iloko o na paipu hou, oiai, ua apuh@ na mea kahiko.

            Eia no ke kapalulu mai nei kooa mau mikini, a I ka nana io aku no hoi, ua kuupau no ka hana I kahi @ilik@ I ka pupue I ke ki o ka pau@aa.

            E nana ae I ka hoolahi a K@@ A@@ no na poe a pau e makemake ana @loaa ena Apana Aina, ma ko makou pepa o keia la.

            Ma ke kakahiaka o ka la S@b@@ @@@ I haulele mai ai I keia ola ana o Mi@@ A@@ie Davies mahope o ka hoomai@@ ana a ka ma’I ao kekahi mau ma@@na lo@hi Aloha no.

            @ia me @@ Luna Nai@@@@@@ e hana nei I ke kahawai o Nuuanu kekahi @wa hapi I @@@@ ak@ ma @ahi e @@@@@e ana I na @@h@ wai @, maluna o na @wi ia e @au ana keka@@ ku kanaka me ka @@@@ kahunapui@.