Ke Aloha Aina, Volume III, Number 15, 10 April 1897 — Page 2

Page PDF (774.88 KB)

This text was transcribed by:  Darren Okimoto
This work is dedicated to:  Kaimuki Class of '78

KE ALOHA AINA

 

POAONO, APERILA 10, 1897.

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a ke Nupepa na ka Lahua Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E. A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, APERILA, 10 1897.

 

KA MAKUA O KA HOOHUI AINA.

            Ua lilo ka ninau Hoohui Aina, i pula kaumaka, no na poe a pau i hawahawa ko lakou mau poholima i na pono a me na pomaikai o ke aupuni Hawaii, a oiai hoi e naka haalulu ana ko lakou mau kuli iloko o ko lakou mau aahu ponoi iho, ua lawe ae lakou i n la kinohi loa, o ko lakou kanu ana i keia anoano, i kumuhana mau ai i na wa a pau, a hiki i ka hopena.

            O mr Foster (Poka), ke Kuhina Nui i ke au o Peresidena Harisona, oia ke kakoo ikaika loa no keia hana a n Amerika ake hoohui aina, e noho ana maluna o na pukoa o na mokupuni aloha o Hawaii, me kona hoike pu ae, ua kupono ia Amerika ke ae aku i keia noi a kana mau keiki a me na moopuna i noho hookohukohu iho maluna o na palena aina a ko kakou mau kupuna i eha ai ka ili i ka ihe laumeki a na enemi.

            I Hawaii iho nei no keia Poka o ka hele ana mai, malalo o kekahi kumuhana hoonalonalo, oia hoi na mea pili i ka uwea moe moana, a hoole ia no hoi e ko onei poe, a hoi aku nei, me ka nihi malu a malie loa o kona kuka ana me kona mau hoa oia poai hookahi ke kumu nui nana i onou aku nei i kekahi mau Luna Aupuni o kahi Repubalika @ Hawaii, e holo no Wasinetona, no ke noi ana aku i na Hale Ahaolelo elua o Amerika, a me kona Peresidena, e ae mai i ke nei hoehui malalo o kona malu, ma ke ano mokuaina.

            O keia Kuhina Nui i pau, eia ke ake aku nei, e hoohui mai i ka manao kue o kona hoa Kuhina Nui, i lilo ae la, i poo a i haku maluna ona, e hoole ana ma na ano a pau, aohe iloko o kona puuwai a me kona umauma ia mea ka Hoohui Aina me na Paemoku o Hawaii a e ku ana oia maluna o ka haiolelo akea a kona haku Peresidena, i hoi ke ai i ona la nui a kamahao o ka poni ia ana i Peresidena a i makua alakai hoi no ka lahui Amerika.

            Nolaila ma keia Foster ma ke aahele o ka hooikaika nui ana no ka pono o keia poe e pau nei i ka naholo i Wasinetona , a ua keha ae no hoi na nupepa o onei nei, a me ko mai, ua waiho ia ae keia kumuhana iloko o ka Hale Ahaolelo o na Makaainana a me na Senate, a ke kohokoho ia la, e komo pu mai ana no ka Peresidena ma keia kumuhana.

            No makou iho, ke hoike aku nei imua o ko makou lahui aloha, o ka nawaliwali a me ka hilinai ole ia, ke kumu e hoouna mau ia nei o na Komisina no ke Aloalii o Wasinetona, me ka hooi mau aku i na uhauha a me na hookaumaha ana maluna o ka poe hookaa auhau, aia ihea ka wa ike ia o na hana uhauha e like me ko keia wa ano? Aole loa mai kinohi mai, aole hoi i ke au o ke Aupuni Alii o Hawaii.

            Nolaila, e hoomaopopo ia, he aho hope loa ia mau lono no ko lakou mauliawa ana, a o na hooikaika ana ae o ke kanaka ma’i, e make aku ana no kona hoopakele ana i kona ola no ka wa hope, aole ia he mea nona e pakele ai mai ka make ae.

            Nolaila, e kupaa mau, mai luliluli, a puni wale aku i na olelo pelo e hoea aku ana imua o oukou ma keia hope aku, oiai ke Alii Aimoku e mohai wahine ana i Kona ola a me Kona ikaika no ka lahui Ana i aloha ai me ka hiipoi ana, i paku, a i alakai no Kana hana ma ka aina malihini.

 

KA PEPEHI KANAKA BUTLER O AUSETERALIA.

            Maluna mai nei o ka Mariposa, i hoihoi ia mai ai kela pepehi kanaka kaulana loa o Auseteralia, ka mea hoi nona na inoa hoololiloli he ekolu a eha paha. O kona rumi i hoopaa ia ai, ua kupono ia i ka puka o ka rumi o na Makai Kiu Ekolu, nana e hoihoi mai nei iaia, no kahi ana i lawelawe ai i ke Karaima me kona mau lima ponoi.

            E kiai makaala mau ia ana oia ka po a me ke ao, oia hoi, e haawi manawa mau ana na Makai Kiu, i loaa ai he manawa no lakou pakahi e hooluolu ai.

            I kona wa e makemake ai no ka holoholo ana iluna o ka one ki o ka mokuahi ua hoopaa ia kona mau lima a me kona mau wawae i ke kaulahao, a me ia mau mea, me kekahi kaulahao e hoopaa ia ana mawaena o na Makai Kiu ekolu, e hele ai oia elike me kona makemake, ina paha no ka awiwi, a i ole, no ka hele lohi ana paha.

            Ua haawi na Makai Kiu i keia kulana makaala ana, i hiki ole ai i ka limakoko ke hoae e lele iloko o ke kai, ai ole, lawe maoli ae paha i kona ola me kekahi mea make, e poino koke ai kona ole, mamua o ka hiki ana aku i Auseteralia, kahi ona e hookolokolo ia aku ai.

           

KE KO UALA, A ME KA HOOPAU ANA I KE KUIKAHI PANAILIKE.

            O ke Ko Uala a me ke Kuikahi Panailike, he mau mea la i kakauinoa ia e ka lahui Amerika, e noi ana e hoopau ia kela Kuikahi Panailike, i hanaia i ka makahiki 1875, a e lilo hoi ke Ko Uala i mea kumu iloko o ko Amerika mau Mokuaina, oiai hoi ko kakou mau kopaa, e komo aku nei malalo o kei Kukahi, e holo wale ana me ke dute ole, a he pomaikai nui hoi no na poe kanu ko e noho ana maluna o na Paemoku o Hawaii.

            No keia kumu, ua ala mai na kanaka kuonoono a me ka poe kanu ko o na mokuaina o ka Hema, Waena a me Komohana, a waiho aku i ka lakou mau hoohalahala iloko o ka Hale Ahaolelo Kau Kanawai, a hoikeike aku la i ko lakou manao kue no keia Kuikahi Panailike me Hawaii nei.

            Ua hoike pu ia ae no hoi malalo o keia Kuikahi, mai ka 1890—95, ua hiki aku i ka $15,000000 ka loaa iloko o na pakeke o ka poe kanu ko o Hawaii nei, no lakou hoi na uku pakeneta kaulele he 78, e hooi ana i ka papalua a papakolu o ko lakou nei hookomo ana i na iliili owe iloko o ko lakou mau pakeke ponoi.

            Ua hoike ia ae no hoi, aole e emi iho malalo o 78,000,000 dala ke poho o Amerika no 21 makahiki a oi ka paa ana o Amerika, i pio na na kapuai wawae o Kalani Kaulilua.

            I keia la, ua lawa ko lakou lokomaikai no ka haawi wale ana mai i keia Kuikahi, a me he mea la, ke ku hou mai kekahi mokuahi mai ka hikina mai, e loaa mai ana ia kakou na mea hou e pili ana no keia hana, e ku la imua o ke alo o na Senate, a e lilo ana hoi keia i ma’i fiva e hoonawaliwali ai i ko kakou poe kanu ko maanei, ka poe nana i ai iho na lihaliha o ka aina no ia mau makahiki ma Brooklyn, a he kuonoono no hoi kona noho ana, a mamuli o ko ke Kama’liiwahine makemake iaia, ua hoohui ia ae la laua a elua, a lilo i hookahi i’i a i hookahi koko ma ka la 16 o Iulai, 1895.

            Ua hoike ae keia wahine opio, ua haawi aku kona makuakane hanauna laia i ka huina mau nota elua ana i haawi mai ai iaia, ma ko laua la i mare ia ai, a ua haawi hu aku no oia nana e paa, a hiki i ka wa e makemake ai, aole hoi i haawi ia mai iaia, a hiki i keia wa a kona makuakane hanauna i hoopii mai la.

            O Daniel Stout Parker, ua waiho ae oia i kana hoopii ia Mr. Bourdois, i ka huina o $10,000, no ka nalowale ana o keia mau palapala kikoo dala a kana kaikamahine iaia.

            Ua hana ia mai nei keia hihia ma Apia, Samoa, a ua hookohu aku ke Kanikela-Kenerala ma Samoa ia Komisina Benedict e lawe ae ia Mrs. Bordois no ka ninaninau ana no na mea e pili ana i keia hihia.

           

MAKE I KA MAKANI INO.

            Ua pahola ae ka ukana weliweli a ka makani ino, ma kekahi kaona he 50 miie ma ka hemahikina aku o ke kulanakauhale o Guthrie, (O.T.) ma ka hora 6 o ke ahiahi o ka la 30 o Maraki, ka mea hoi nana i pulumi a hoohiolo aku i na hale, mai ko lakou kahua mau aku, a aneane e koe hookahi wahi hale ole e ku ana ma kona wahi mau

            Mailoko ae o 1,500 o na kamaaina o keia wahi, he 26 i make loa, a he 170 poe i hoeha ia. O ka mea hope loa, ua hoike ia ae, he 14 i make loa, a he 24 hoi i hoeha inoino loa ia.

            Ua hooneoneo a hoonele ia na kanaka o keia wahi i kahi ole e noho ai, mamuli o ke kuiai ia ana o ko lakou mau home noho e keia makani ino.

            O ka halepule Parisibiteriana ka Hotele Mitchell a me elua mau halepohaku e ae, na mea e ike ia aku ana ma ko lakou kahua maa mau. O ka hapanui o na hale i puhi ia, oia no na nalelaau a me na halepohaku.

            O ka hapanui o ka poe i hoeha ia, ua hoihoi ia aku lakou iloko o na Halemai. O ka huina poho no na waiwai i hui ia, aole no ia i emi iho malalo o ka 500,000 dala. Ua lawe maanei, no ke kanu ana i na poe make.

            Ua hoea mai keia ino mai ka hema komohana mai, me ka loaa ole he manawa e makaala ai no keia pilikia, a pulumi aku la mawaenakonu o ke kulana kauhale a luku aku la i na haie kuai, ma o na kukui la e aa ana. A pau ae la ia mau hale i ke ahi mamea o ka hiki ana i aa kokua ke hoopakele i ke ola o na poe e noho ana maloko oia mau hale.

            Ua hoopihoihoi nui ia ka lehulehu, mamuli o ke kau ana mai o keia poino weliweli maluna o kela kulanakauhale, a aia na kokua a ka poe aloha ke hoouna ia ala no kahi o ka pilikia.

            Weliweli ka hana a ka makani ino ma kela aina, a ua pomaikai o Hawaii me ka halawai ole me kela mau ulia weliweli.

 

UA KAA KE EO IA RULDOLPH SPRECKELS.

            Ma ka noho ana mai nei o ka Aha Hookolokolo Kiekie o Kapalakiko ae nei, i ka ia 23, iho nei o Maraki, no ko Rudolph Spreckels kuleana i na waiwai o ko lakou makuakane, ma na aina, nona hoi ka huina waiwai io i oi aku mamua o $1,000,000, ua kaa mai nei ke eo oia koi ana maluna ona, a i keia la, aia oia ke noho la ma Kapalakiko, he keiki e noho ana maluna o kekahi ahua dala o $1,000,000 a oi aku.

            O ke kumu o keia hoopii a ke keiki, oia no ko na makua pelu hou ana, a hoole aole e haawi i kela huina dala a me na aina no ka laua keiki, mahope iho o ko Claus Spreckels haawi ana aku ia mau mea no ke keiki ma kekahi palapala hooilina, ma ke ano makana, e komo pu ana hoi na kumupaa a me na aina ma Hawaii.

            Mahope iho o ka paa ana o keia palapala hooilina i ka la 31 o Iulai, 1893, ua ulu mai la he kuee iwaena o ka ohana a ua hoolilo ia ka mana o kela palapala hooilina i mea ole, malalo o ko Mrs. Spreckels kakauinoa ole ana malalo o keia palapala hooilina.

            No keia kumu, ua waiho koke aku keia keiki i kana koi imua o ka Aha, e hoike ana, ua lilo keia mau mea a pau iaia, mamuli o ko kona makuakane noho luna nui ana maluna o kona mau waiwai ponoi, a oia no ke kuleana e hana ai i na mea a pau me ka mana ole o kona makuahine, a oia hoi, ua hana ia kela ma ke ane makana e kona makua, nolaila, ua kuleana a ua mana keia haawi ana malalo o na kanawai o Amerika Huipuia.

            Mamuli o ka noonoo maikai ana o ka Aha i keia mau kumu pale a ke keiki, ua haawi koke mai ka Aha i ka lakou olelo hoohoio, ua kaa ka pono no ka mea hoopii, a ua haule ko ka makuakane aoao.

 

            O ka mokupea Enelani M@, ua holoia mai nei e ia kekahi manawa holo loa mai Kapalakiko a hiki i @ hana, iloko o na ia he $4.

            Ma ka le 31 o Maraki i hoia mai ai ke mokukaua Amerika Petrel na Ho@ mea, a he manawa ka wale mai no nona ma kekahi ia a @oia pule ae.