Ke Aloha Aina, Volume III, Number 15, 10 April 1897 — Page 4

KE ALOHA AINA. POAONO. APERILA 10, 1897.

 

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

E.A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, APERILA 10, 1897.

E KIAI A MAKAALA.

 

          Ke hoike aku nei makou imua o na makamaka, eia kekahi poe ke hele mai nei me na buke, no ke kakauinoa ana, a oiai, i ka wa e hoea aku ai o na hana oia ano imua o ko oukou mau alo, e makaala loa oukou, heaha la ka hana i makemake ia ai, no ke kakau ana mai i ko oukou mau inoa, a oiai hoi, ua kuleana kela a ma keia Hui e hana no kona pono iho, e like me ka Hui Kalaiaina, a Aloha Aina, pela aku, mai mauae aku kekahi i ka hana a kekahi, e like me ka hana a kekahi poe e lawe hele nei i wahi e puni mai ai kekahi poe.

          Nolaila, e nui ka makaala, eia iho a puka ae he lehulehu o na ilio-hae, a ia wa e ike ai ka lehulehu i ka oiaio o ka makou mea e hoike e nei i ola honua.

 

NUI KA ULUMAHIEHIE.

          Ua nui a lehulehu na leta i loaa mai ia makou, aia ke huliamahi mai la na wahine Aloha Aina o na mokupuni, ke hookaawale ala i ko lakou mau hui ponoi, mai ka hui pu ana me ko na kane, a na lakou ponoi no e lawelawe a hana no lakou iho, malalo o na rula a me na kuhikuhi ana o ka Hui Kuwaena o na wahine ma Honolulu nei.

          He mau hana ano hou keia, i hiki ia makou ke haawi aku me ka mahalo nui, i ka ikaika palena ole o ka hana a ka uhane aloha aina io, iloko o ka puuwai o na wahine Hawaii, i hoohiki mahope lakou o ke aloha i ka aina hanau, a hiki i lakou hooluolu ana, a o ka mea hoi a kekahi poe i h@ao ai e kuai mua i ko lakou mau noonoo mamua o ko na kane.

          Ua ala ae la ka Hui Aloha Aina o na wahine ma Hilo Paona, a ku kaawale mai ko lakou huipu ana me na kane, a aia hoi ma Honokalani, i Hana Ua Lani Haahaa, ua ku ae la he Hui hou no na Wahine, a o ka lua iho la ia o na Hui Wahine ma ka apana o Hana.

          Aole hoi malaila wale no, aia no ke palahalaha hou ae la ma kekahi mau apana kuaaina e ae keia hana, me ke koho pu i ko lakou mau Luna Nui, a me ka hoahu dala ana no ko lakou mau Hui ponoi.

          He hana keia e hoeueu mai ana i na mea a pau, e hapai i keia hana me ka manao lokahi aole hoi ma ke ano e hookuee ai i ko kakou noho ana ohana hookahi, a ke lana nei ko makou manao, e lilo keia i kumu alakai no na Hui Lala a pau a puni ka Paeaina. Nolaila, o ka kakou hana pono wale no ia e hana ai, o ka hoakea ae, a hooi aku i ka ikaika hana iloko o na mea a pau.

 

KA AHAILONO HAWAII

          Ua ike iho makou maloko o keia wahi nupepa o ke kulanakauhale o Hilo i @ko S.L. Desha ae ana aku, e lawe ae i ke kulana Lunahooponopono ma ka olelo Hawaii no ia nupepa, a ua ike pu iho no hoi ma kona mau manao hoakaka, o ka lua iho la ia o kona komo ana ma ka pohai o na poe kakau nupepa, ma ka Hilo Tribune, a ma keia iho la, a nolaila, eia oia ma ke kulana hookele nupepa, elike me ko makou kulana, a ke haawi aku nei i na hoomaikai ana he nui, mamuli o kona aa ana mai e auamo i keia hana koikoi iloko o ka pohai o na poe kakau nupepa, kekahi ho@ o na hana pookela loa i ko ke kanaka wa e ola ana ma keia ao inea, a i manaoia o kana mau manao i kakau ai, ua like ia me ke ki e wehe ana i ka ipuka o ka noho hoomalamalama ana iwaena o na hoa kanaka.

          A ke lana nei ko makou manao, e hoomau loa aku oia i ka paa ana i keia kulana hou, me ka holomua a hilinai piha ia.

 

O KE ANO MAU NO IA OIA HALE KUAI.

          Ua lohea ko makou leo pule mai hookuu i ko makou makamaka "Ka Makaainana" i ka hoowalewaleia, oiai ma kona manao kalai o kela pule i hala iho la, i ike iho ai makou i kona mau Le@ehelena e hiki ole ai ke uumi iho i na onina a ke aloha, i kona kaukau ana mai ia makou. "Ua kuhihewa loa ia makou ma ka makou e olelo nei, ia wa auanei makou e kunou haahaa aku ai me ka haawipio."

          No keia mau manao ku i ke aloha a mihi oiaio a ka makamaka, nolaila, aole makou e hoomau aku i ka po-ho ana ia kuikaa, a o ka makou wale no e hoomaoe ae ai, ma-ha-lo@ i ka hea, oia iho la no na nupepa naauao elike me ka makamaka, hele aku la no imua a ike i ka hewa haliu mai la a haawipio, aole hoi elike me kekahi poe ka paakiki elike me ka holoholona.

          A na wai no hoi e kue mai ka hana maikai a ka lahui@ hauoli a ola no hoi ka aina i na nupepa e alakai ia ana e na kanaka naauao, ka hele a kuia haliu ae kuikui lima pu me makou, nolaila, aohe no e hewa ia makou ke hoomaoe ae, ua lohea ka makou pule; mai hookumu i "Ka Makaainana" i ka hoowalewaleia, a o kona huli ana mai a haawipio, oia iho la ka hoike oiaio, no ka makou leo pule, aka, mai manaoio mai no ka hooko ia o ka makou pule a kaukai na makou ia hana, aoe pela, hana pu ia iho no.

          Aohe olelo ana, ua hookahi wai o ka like, a o ka mea i oi aku i ko keia no ka ino ma ia aole no ka maikai.

 

          KE KULANA O KE AUPUNI I KEIA LA.

          Maloko o ka nupepa Avalataisa o ke kakahiaka Poaono o kela pule aku nei, ua ike iho la makou, eia he mokuahana mawaena o na Aliikoa o ka Repubalika Hawaii ma ka aoao o na koa, a me ka Peresidena a me ka Aha Kuhina ma ka aoao o ka Mana Hooko.

          A ina he oiaio na lono nupepa a me na lawena olelo i maalo mai imua o ko makou alo, alaila, eia kahi Aupuni Repubalika uuku iloko o na ale kawahawaha a lakou i hana ponoi ai no lakou iho.

          Ua ulu mai keia hoohalahala mawaena o na koa pualu o ke Aupuni, mamuli o ko lakou hooneleia e ke Aupuni a lakou i kakoo ai, a i makaukau hoi i na wa a pau no ke kokua ana aku iaia, me ka hana e loaa ai he ola ia lakou, a o na poe i lawelawe ole i kekahi hana hoopakele i ke Aupuni o lakou aku la kai loaa na oihana.

 

E HOOLOHE I HE LEO NO KE OLA.

          Ma ka noho ana o ka halawai o ka Papa Hooko o ka Hui Hawaii Aloha Aina, ua noonooia na mea e pili ana i ka laweia o ka inoa o ka Hui Aloha Aina, i maunu na kekahi poe e maau hele nei ma kauhale e kakau ai i na inoa, a mamuli o ka hiki ana mai o na ninau ina he hanaia mai ka Hui Aloha Aina aku, nolaila, ua hooholo iho la ua Papa Hooko la, e a'oia aku ka lahui Aloha Aina mai Hawaii a Kauai, ma ka hoike ana aku, aohe he hana kakauinoa a ka Hui Aloha Aina, a aole loa no i ae ia na lala, a o ka lahui Aloha Aina e lawe ae ia hana.

          Nolaila, ke hoikeia aku nei ka lohe i na lala o ka Hui Aloha Aina, a lahui Aloha Aina, mai puni mai i na olelo pelo e@ aku ana mai ke Aloha Aina mai keia, a na ke Alii mai keia, a me na olelo apuka e @ae oia ano, a ina he poe Aloha Aina kekahi i kakau aku i ko lakou mau inoa me na olelo i apukaia ia lakou, e hoike ae i ka Peresidena Nui o ka Hui, a ua makaukau ka Hui Aloha Aina e hapai ae i na kuahao o ke kanawai, a hookau iho maluna o ke kanawai, a hookau iho maluna o ka a-i o ka mea pakaha i ka pono o ka lahui.

          Nolaila, e makaala a e kiai i na hana apuka e hele aku@ ana imua o oukou, koe waj@e no@ ina he mau hana oia ano mai ka Hui aku e hoikeia no ma ke akea. A no keia wa, aole he kakauinoa a ka lahui Aloha Aina. E kupaa me ka makaala, a o ke Akua me kakou a pau, a hiki i ka lanakila ana.

          JAS. K. KAULIA.

          Peresidena Nui a Poo Aiakai o ka Hui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina.

          Honolulu, Apr. 2, 1897.

 

KA LA IUBILE O KA MOIWAHINE VICTORIA.

          O ka la 20 ae nei o Iune, oia ka piha ana o na makahiki he 60 o ka noho ana o ka Moiwahine Victoria maluna o ka nohoalii o Enelani, i loaa ole kona lua a puni ke ao, i noho hoomalu hoi maluna o kekahi aupuni keikikane o ka honua nei, a i noho weli ia hoi e kekahi mau aupuni e ae, mamuli o ka holomua o kana mau hooponopono aupuni ana.

          He wahine oia ma ke kulana o ka hanau ana, aka, ma ka mea pili i ka hooponopono kuloko a kuwaho ana, he keikikane maopopo oia, a pela i lilo ai kona inoa i mea mana, e lawe hele ia ana ma na welelau o ka honua, me ka hilinai ia.

          O ka hookaawale ia ana o kela la, i la nui a kulaia na kona lahui e malama ai, he hoike ana mai ia i ko lakou aloha oiaio iaia ma na ano a pau, a pela no hoi me kona mau hoa Poo kala@nu e ae o ka honua nei, e komo pu mai ana lakou iloko o keia haawina hookahi me ka hoohiwahiwa papalua a papakolu ana iho mamua o na poe e ae, a me he mea la, e malama pu ana no me ko Honolulu nei poe ia la a oia ka kakou e kali aku ai, ma keia mua aku, ano makou iho nae, e hana io ia aku ana no he mau hana hoohiwahiwa ma Honolulu nei e na poe Pelekane oiaio, e noho ana ma Hawaii nei.

 

HE ELIMA MAKAHIKI HOO PAAHAO.

          Ma ka Poalima nei i hoopai ia ai o D.W. Corbera@ (Kopeka), ma ka hana oolea no ka hewa kupanaha ana i hana ai, he mau pule ae nei i hala.

          He umikumamalua mau kumu hoopii i waiho ia aku nona a he umi nae i hoopai ia ai oia ma ka eono mahina hana oolea no ka hewa hookahi. Ua ae aku oia i kona hewa imua o ka Lunakanawai De la Ven@e.

 

AOLE I LELE MAI IUKA NEI

          Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Gaelic, ma ke kakahiaka Poaono nei, i hoea mai ai ke Kuhina Noho Hou o Kina ma ke Aloalii o Wasinetona, Amerika Huipuia, nona ka inoa o Ng Choy Wu Ting Feng.

          Ua hoonaauao ia oia ma ka olelo Enelani, a he lehelehe mikomiko hoi i ke kamailio ana ma ia olelo, me he mea la, o kona apapa ponoi ia mai ka hanau ia ana mai, oia hoi o Pelekane, ma ke kulakauhale pookela o Ladana, kahi ona i hoonaauao piha ia ai, a me ke ao kanawai ana, mahope iho o kona lawelawe kanawai ana imua o na ahahookolokolo ma Honakaona, Kina, kahi hoi a Li Hung Chang, i hoomaka mua ai malalo o ke kauoha e lilo i Kuhina Nui no na Aupuni Hui ia o Kina, malalo o ka Emepera e noho hoomalu nei i keia ia, i ka makahiki 1881.

          Mamuli o kona hilinai ia, ua hoouna ia oia e hana i ke kuikahi hoopau kaua mawaena o Kina a me Iapana, a oia hoi ka mea mua loa nana i hoolilo i ka huhu e@naena o na pukuuiahi i mea palupalu loa.

          O kona hookohu ia ana i Kuhina Noho no Wasinetona, ua hooia mai ia i ko ke Aupuni hilinai maluna ona, ma ke ano o kekahi o na keiki kaeaea o ka Aina Pua, ma ke ano kalai aupuni, a ma ia ano no hoi, i hikiwawe loa ai kona pii ana a kau iluna o kaupoku o Hanalei.

          Ma ka uwapo ae o Kukima, ke Kanikela Pake kahi i ike ai, a me Monwar, ka Maheleolelo Pake a Paulo Numana, aka, mamuli o ka holo ana mai o keia mokuahi, mai na awa ma'i mai o Iapana, ke kumu i ae ole ia ai oia e lele mai iuka nei.

 

KE AHI ILUNA O KA MAUNA.

          Mawaena o ka hora 4 a me 5 o ke ahiahi Poaono nei, i ike ia aku ai ka a mai o ke ahi iluna o Mauna Tantales, ma ke kua aku o Puowaina, e hoike mai ana, he euemi keia e makemake ana e hamu i na lau nahelehele a me na mea e loaa aku ana iaia ma kona alahele.

          Ua hoike koke ia aku, keia mea i ke Kuhina Kalaiaina, a ua telephona koke ia aku o Wray Taylor, e hoouna koke aku i 80 a 40 paha kanaka no ke kinai ana i ke ahi, a ua hooko koke ia pela.

          I ka hoea ana aku ma kahi, o ka pilikia, e kinai ana no ke kiai a me kona kanaka, a iloko o na hakoko ana @ao i hora a oi, i pio iho ai ua euemi@ ino la. Aole i @maopopo ke kumu i pau ai i ke ahi, me he mea ia, na kekahi poe puhi @baka paha ke ahi i pau ai.