Ke Aloha Aina, Volume III, Number 16, 17 April 1897 — Page 2

Page PDF (802.09 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

KE ALOHA AINA

 

2 KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 17, 1897.

 

KE - ALOHA - AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono.

E.A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, APERILA 17, 1897.

 

IKE O KALANI I KA HOOKAHAKAHA

 

Ua Ikeia mai Oia e Peresidena Makinile mai kona Kaa mai.

            Oiai no ka lahui e hoonuanua ana me na wehi alii i loaa mai, a i pahola awiwi ia aku hoi imua o na makamaka heluhelu, e like me ka hiki ia makou ke hoopiha mau aku, pela no makou e unuhi nei i ka hoike a kekahi nupepa ma Wasinetona e pili ana ko Kalani Aimoku hele ana i ka nana hookahakaha mahope iho o ka la poni o ka Peresidena o Amerika Huipuia, a i hoouna loa ia mai hoi i mea hoikeike aku imua o ka Lahui Hawaii, ua like ka Moiwahine o Hawaii, imua o na helehelena o ka Peresidena oia aina, e hiaaiia aku nei ko kakouo pono, o ka poha koke mai o ka leo o ka malamalama, me he hoku la no Betelahema, ma ka aina Hikina, ka mea hoi a ka poe Magoi i alualu mai ai, a i ole ia, e like paha me Venus ka hoku kau ahiahi, ka huikau ole o kona mau helehelena e imoimo ana, iwaena o na haneri miliona e kakau like ana ma ka ponaha lani.

            A pela iho la paha ko ka Peresidena hoohewahewa ole ana ia Kalani, iloko o na haneri tausani o kona mau pualikoa a me na makaainana e haiamu ana ma na wahi a pau o ua kahua hookahakaha la i haawi ia no kona hanohano, ma o kona lilo ana i makua a i alakai no ia lahui pookela o ka honua nei, a oia iho keia malalo nei:

            "O ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii, a me kona mau ukali, ka mea hoi i ikemaka i ka la nui poni no na hoohiwahiwa ana ma ka Hale Senate, mai kekahi noho o na Luna Aupuni Kiekie o na Aina E. Mamuli o ko Kuhina Nui Olney a me Kuhina Nui hou Seremana haawi ana aku iaia, ia kuleana ike i hookaawale ia no na Luna Aupuni Kiekie wale no o na Aina E mahope iho hoi o ka ike kumaka ana i na hana hookahakaha paikau mai kekahi wahi kiekie mai o ka hale elima o ka Hale Banako Lahui Kuwaena, ma ke kihi o ke alanui Pennsylvania a me ke kowa Makete. Ua ukali ia Oia ma keia mau wahi elua, e kona mau ukali ponoi.

            Ua kahiko iho oia Iaia iho me kekahi lole eleele satina, me na pohaku daimana e oaoaka ana i ka la.

            Ua haalele iho lakou ia Cairo, i ka hora 10:30 a.m. o ke kakahiaka, a iloko hoi o kekahi kaa aniani i uhipaa ia, ua holo aku la lakou no ka hale kaukanawai o ke aupuni.

            I ko lakou hiki ana aku ilaila ua alakai ia aku la oia no kahi i hookaawale ia Nona, no ka makaikai ana i ka lawe ana o ka Hope Peresidena i ka hoohiki oihana iloko o ka hale o ka poe Senate.

            Mahope koke iho o keia, ua holo koke aku la lakou no ka hale Banako Lahui Kuwaena, e holo ana hoi mamua o ka huakai hookahakaha he mau minute wale no ke kaawale.

            O ka Lunahoohana Nui o ka hotele Cairo, oia hoi o Seremana, ua hookaawale ae oia he rumi nui no ka Moiwahine a me kona mau ukali ma ke kihi komohana-akau o ua hale ala a malaila lakou i hooluana iho ai, ma kahi kokoke i kekahi puka aniani nui, a mai laila aku hoi e hiki ai ke ike pono ia aku na alanui, a hiki i ke alanui umikumamalua.

            Ua hoohauoli ia ka Moiwahine i na mea nani o na ano like ole e waiho mai ana mamua Ona, o ka mea oi loa aku o Kona ohohia, oia no na pualikoa o na manuwa, iloko o ko lakou mau aahu like ole, oiai hoi na hihi manu o ke gula e hee ana maluna iho o ko lakou mau kipoohiwi, he mea hoi Ana i ike ole ai ma Kona aina.

            A iwaena o keia hookahakaha, ua maalo ae la ka Peresidena Makinele, ma kahi kokoke i ua hale Banako ala, kahi hoi a ka Moiwahine e noho ana, a oiai oia e wehe ana i kona papale imua o ke anaina nui makaikai e haawi aku ana i ko lakou mau leo ohaoha nona, a i kona wa i hiki pono ae ai ma kahi i kupono i ka pukaaniani a ka Moiwahine Liliuokalani e noho ana, ua alawa aku la kona mau kiionohi maka poniponi iaia me ka hiaai nui.

            A ia wa koke no, i wehe ae ai oia i kona papale, a haawi aku la he mau konou hoomaikai ana Iaia, no kekahi mau manawa he lehulehu.

            I ka wa i hala aku ai o na pualikoa hookahakaha, oia no hoi ka wa i haalele iho ai o ka Moiwahine i ua hale ala, iwaena o na makaikai e haiamu ana no ma na alanui, a hoi pololei aku la no ka Hotele Cairo."

 

            Ma ka Poaono nei, ua hoole ae na luina o luna o ka mokuahi Helene i ka hana ana maluna ona, mamuli o ka hanaino o ke kapena, a mahope o kekahi mau uluaoa ana ua hoopauia aku la oia a hoonohoia mai la o Kapena Filimana ma kona wahi.

 

KA MANAO O KEKAHI MAU SENATE.

            Ua lilo i mea e kamailio nui ia ma na pohai o Wasinetona, ke ano a me ke kulana naauao o ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii, a iwaena hoi o na luana anaina ana o ka poe kiekie, aia na manao hamumu o ka hoohuoi iloko o ko lakou mau punwai, a ua hoike maoli ae no hoi kekahi Senate i kona manao koho, me ka i pu ae:

            O ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii, aia na manao akahele iloko Ona kahi i hakukoi ai, i na wa a pau ana e launa ai me kakahi poe e aku, ua hoopaanaau mua Oia i kana mea e kamailio ai.

            He koho wale no keia manao o keia Senate, oiai, o ko ka Moiwahine kuleana no ia, aole hoi ma ke ano hoopaanaau aka, ma ka naauao maoli no i ulu ae mai Kona waihona noonoo ae.

 

UA HOI MAI KA MOKU LAWE KAUOHA.      

            Ua lilo i mea hoakaaka na ka poe noonoo maikai, ka hoouna ia ana aku o kekahi wahi mokuahi uuku hoonahoa, i lawa ole kona wahi ikaika e ku aku ai imua o kekahi mau mokukuna hoopahaohao, e maalo mau nei mawaho ae o Lanai a me Kahoolawe, malalo o ke kulana hana he hoopae opiuma, i hoopiha ia paha me na lako kaua, e hiki ai ke ku mai a paio imua o keia wahi mokuahi uuku, i pale ole ia me na papu hao kila, a i noho Alihikaua ia hoi e ka Ilamuku Nui o ke aupuni.

            I ke ahiahi Poaono o kela pule aku nei ka holo ana, a i ka po Poalua nei ka hoi ana mai, me 10 makai, e huipu ana me 1 Kapena, a mawaho ae oia ke Kapena o ka moku a me na sela, ke huipu ia ua piha ka 20 kanaka.

            Ua kapapa hele aku lakou a hiki i Lanai a me Kahoolawe, a ua hoohala ia hoi hookahi la ma ke Kaikuono o Maaiaea, ua kaalo ae no hoi mawaho ae o Makena, aka, aohe nae he mea i loaa aku, koe wale iho no, he eha mau ulua i loaa ma keia huakai huli opiuma.

            He mau hana hoonui lilo wale no keia, o ke kapena a me na agena o ka Hui Moku ahi Piliaina o Poka Ma kai pomaikai, a o ka poe hookaa auhau, ke kaniuhu nei lakou malalo o keia mau hana uhauha a ke aupuni.

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poalua nei, ua hoopai iho la o John Radin, e Lunakanawai De La Vergne ma ka Aha Apana, no ka malama opiuma, he $250.

HE PEPEHI KANAKA MA MOLOKAI.

 

MAMULI NO IA O KA HOOHEMAHEMA O KE AUPUNI.

            Ma ke ku ana mai o ke Kinau i ke kakahiaka Poakolu nei, ua halihali pu mai oia he lono e pili ana no ka pepehi ia ana o kekahi Pake halekuai nona ka inoa o Akana, ma Kamalo, Molokai, a me kana wahine pu no hoi, i hoomaopopoia i keia wa, aia oia ke hakoko la mawaena o ka make a me ke ola.

            Ua loaa ae keia lono i Lahaina, ma o kekahi waapa la i hoouna ia ae, no ka halihali ana aku i keia lono, e pili ana no ka pepehi kanaka, mamua koke iho o ko ke Kinau haalele ana aku i ke awa o Lahaina, a penei na mea ano nui i loaa mai ia makou mai Molokai mai.

            Aia he wahi halekuai lole no Akana, e ku ana maluna o ka aina o Makolokana (McCorriston) ma Kamalo nei, a he wahi no hoi ia ua kamaaina ia i ko Molokai nei poe, ma ke kuai ana i na waiwai lole mai keia wahi mai, he wahine Pake no ka keia Akana, a o laua, wale no ko loko o keia hale.

            I ka Poaono, ua kipa mai la he ekolu mau kanaka, a ua kamaaina no hoi ko lakou helehelena i ka wahine a me kana kane pu no hoi.

            O ke kumu o ko lakou hiki ana aku ilaila, wahi a ka wahine i hoike ae ai, oia no ko lakou makemake e kuai i kekahi mea o loko o ka halekuai, oia paha he mau lole wawae, he hainaka silika, a me kekahi mau mea e ae, ma ke ano hoaie.

            Aka, ua hoole ka Pake i ka ae ana mai i keia makemake o lakou a ua ulu ae he hoopaapaa ikaika ana mawaena o lakou na kanaka ekolu a me ka Pake. A malalo o keia kumu ua ulu ae na manao ino iloko o keia poe kanaka ekolu, a pepehi io iho la lakou i keia Pake ma ka po Poaono iho nei.

            I ke aumoe, ua hoea io aku la ko keia poe ekolu, e manao ia nei na lakou i pepehi ma kahi o ua Pake la i make aku la a me kana wahine, ua lohe aku la ka wahine Pake i ka nakeke, a ala ae la oia iluna, me ka manao e hele aku e nana pono, oiai ka nehe o na kapuai wawae iloko o ka rumi, aka, mamua o ka hiki ana iaia ke hele aku, ua loaa pono mai la kona poo i kekahi puupuu a haule aku la oia iluna o ka papahele, a me kekahi mau palapu e ae ma kekahi wahi e ae o kona kino.

            Ua uwe ae la oia me ka leo nui, a o ka wa pahaia o kela poe ekolu i pau ai i ka holo a nalowale ia po. I ke kakahiaka la Sabati ae, ua lohe ia ka leo uwe o keia wahine Pake, a na ia mea i kono mai i kekahi poe ma ia wahi e hele aku e uana pono, aia hoi, ua loaa aku la oia e waiho ana iluna o ka papahele, me ka hainaka ua hoopaa ia ma kahi o ka eha, a ua hiki no hoi ke hoomaopopoia, aole paha oia e ola ana.

            Ua kaa ka malama ana o ka wahine malalo o na lawelawe ana a Kauka Maurite, a me ka Hope Makai Trimble, a ua hoike ae no hoi ua wahine Pake la i ka ulu ana o ka hoopaapaa me kekahi mau kanaka i ka auwina la Poaono.

            Ua loaa aku ke kino o ka Pake kane ma kahi kokoke loa i kapa o kekahi auwai, a o kona poo, e moe ana maluna o kekahi pohaku palahalaha i hele a pepe loa, a o ke koko hoi ua paakiki e like me ke jele. Ma kahi kokoke i kahi o ke kino e waiho ana, he pohaku nui, i paumaele i ke koko, i manaoia, oia ka mea i pepehiia ai i make loa.

            Mamuli o ka hoike a ka wahine Pake, ua haalele koke iho la ke Kauka, ka Hope Makai a me kekahi mea okoa no Kaunakakai no ka hopu ana i na poe i hoohuoiia, na lakou i pepehi i keia Pake, ua loaa aku o Sam Ku, Paahao a me Noa, a na inoa mua elua ua loaa aku laua e hiamoe ana no i kauhale, me na lole wawae hou no e paa ana ma ko laua mau kino, a mahope loa iho ka hopu ia ana o kekahi, me ka hainaka silika no e paa ana iaia.

            E hoouna ia mai ana paha keia poe ekolu no Honolulu, ma ka Mokolii e huli hoi aku ai. O ka ume dala ua wawahi ia, a ua maopopo ole pehea ka nui o na mea i lilo aku.

           

KO MAKOU MANAO.

            O ke kumu i ulu mai ai o keia pepehi kanaka, oia no ka hoohemahema o ke aupuni, ma o kona mau lima lawelawe ala, i na hana i aneane like loa iho la me keia, a ma kahi kokoke loa i kahi o ka Pake i pepehi ia iho la.

            E hoomanao ia, i ka makahiki 1896 aku nei no, a i ole 1895 aku paha, ua ki aku la o Henry Luuloa i kekahi Pake me ka pu a kapoo pu ka poka ma ka uha a pakele mahunehune wale iho no ke ola, ua lumilumi wale ia iho no ia hana karaima, a hiki i ka nalowale loa ana.

            Ia manawa hookahi no, ua make hou kekahi kanaka no Kaunakakai, ma ke ano i manaoia, aia no he pepehi kanaka i hana ia maluna ona, aka, aole no nae i imi ia a hiki i ka nalowale loa ana, a o keia iho la ka hua oia mau hana hoohemahema i hoea mai la, mamuli o ka uhiuhi laumamane ia ana e na Luna Aupuni oia mokupuni.