Ke Aloha Aina, Volume III, Number 16, 17 April 1897 — Page 3

Page PDF (846.67 KB)

This text was transcribed by:  Wendy Tokumine
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 17, 1897.

 

KE PALAHALAHA LOA AE LA.

 

            O ka makou no ia e hoike nei me ka wiwo ole, ma ka aoao o ka lehulehu, a oiai, he kuleana ko makou e hoike ai i ko makou manao makee i ke ola o na mea a pau, pela no makou e ku nei a hoike aku, ua kaa ke koikoi o ka laha ana ae o keia ma’i iluna o na lala a pau o ka Papa Ola, a me kona Peresidena kuikawa e malama nei i ka hana, a me ke kauka pu no hoi kekahi o ke awa.

            Heaha ke waiwai o na rula kuhiuhi a ua Papa Ola la i hoolaha ai i kekahi mau mahina i hala iho ia, e pili ana no ka papa ana aku i na ohua eemoku, mai na awa mai o Iapana a me Kina?  He mea lealea wale no anei ia nana hoa o ua Pana la, i ike ia mai ai e ka lehulehu, eia keia poe ma ke alahele o ka makaala a me ka makee i ke ola o na mea a pau?

            Aka, oiai nae na rula e ku ana me kona mana nui, ala hoi na moku a me kona mau ohua eemoku e pae ana i ka aina nei, me kahi hoomalu ano ole, e malama ia ana e ua Papa la, me ka manao o ka hookomoia ana mai oia mau ano, me ka nana pono ole ia, aole ia he mea e hike ai ke ike ia aku e na maka o ka lehulehu, e kiai ana me ka makaala loa.

            Eia iloko o keia hana hoohemahema ana a ke aupeni, he elua mea nui a ka lahui e auamo aku ai maluna o ko lakou mau hokua pakahi, oia hoi, o ka mua, o ia ka poino ana aku o kekahi mau ola o ka lahui ma keia kumu hoolaha ma’i maiwaena mai o ka poe limabana iapanak; Iapana; a o ka lua, o ia hoi ka lilo ana he mau tausani dala mailoko aku o ka wahona o ka lehulehu, elike me kela huina dala o 60,000 i ka ma’i Koreia ai, no ka uku ana i na poe nana e kiai, na kauka, hoolako ana i ka ai, a pela aku.

            I keia wa, ua hike aku la i ka eha poe i loaa i keia ma’i Samola Poki, a me he mea la e hoomahuahua loa ia aku ana paha ia heluna, a oi aku mamua o keia poe e malama ia la, he pomaikai loa hoi ke maalili koke iho mamua o ka palahalaha loa ana ae.

            Ua manao no hoi makou ua kupono loa i ka Papa Ola ka hookapu ana ina mokuani holo piliaina, mai ko lakou halihali ana aku i na ohua mai ke awa aku o Honolulu, i ole ai elaha keia mai ma na kuaaina, mamua o ke kali ana, aia a mahuahua loa ae, alaila, hoao aku ka malama ola iloko o kalapalapa ahi e a ana; a pela pu hoi me na ohua e manao ana e holo mai i Honolulu nei e kaohi kia aku lakou, aole e holo mai, a hike i ka wa e maopopo pono ai ke kulana o keia kupu ino e laha nei iwaena o na limahana Iapana.

            E hoike mau aku ana makou i ko makou mau manao kue i na hana a ka Papa Ola, i na wa a pau, mamuli o ko lakou nana ole i kak pono o ka lehulehu, a ke kau nei ko lakou mau maka maluna o ka pono o na poe kakaikahi, e hahao ana i ko lakou mau pakeke ponoi.

 

NA AUMOKU KAUA PELEKANE.

 

            O ka moku kaua Pelekane, Iupita nona na tona he 14,k900 ua hoao ia mai nei kona holo, ma ka la 9 iho nei o Maraki, a ua hike iaia ke holo he 18.4, mile moana i ka hora, a o ka aelike me ka poe nana i hana he 17.5 knots.

            Ke hoomahuahua nei o Pelekane he 1,000,000 dala mawaho ae o kona mau hoolilo maa mau, no kona pa kapili moku kaua ma Honakona, kekahi hoi o kona mau wahi kapili moku nui mawaho aku o kona aina ponoi.

            Na Hart a me Hardy, i hoouna ae i paapa topido, nona ka nui o 295 tona, a ua pae maalahi ae ia ma Honakona, ua haalele aku oia ia Singapore ma ke alahele akau hikina, ma ka niho o na ale huhu o ka moana, aka, ua pae maalahi aku no nae ma kahi hoolulu moku kaua Pelekane ma Honakona.

            Ka Niobe, o keia kekahi o na Niuhi au moana o Enelani ma na wai akea o Kina a nona hoi na tona he 11,000, i helu ia ma ka papa ekahi o na moku hookalakupua o keia au hou e nee nei.

            Ua uhiia kona kino me ka laau a me ke keleawe, a ua hooholo ia aku hoi mai ka pa kapili moku aku, i ka la 20 o Feberuari iho nei, mai ka pakapili moku kaua aku o Naval Consgtruction a me Hui Armament, ma Barrow-in Furness

            He ewalu moku o keia ano, a a oia nei kekah, o ua poe nei ewalu, he eono i paa ma ka ae like, a he elua mai ka pa kapili moku mai ma Pembroke.

            O ka Niobe, 435 kapuai loa 69 kapuai laula, 25.3 iniha ka hohonu.  He 16,500 lio ka ikaika o kona mau enegine mahu, a he 20 mile me hapa kona holo i ka hora hookahi.  He 1000 tona nanahu kona lawa ua kekahi huakai i makemake ia no kekahi hana, a ua hike no nae ke hoomahuahua hou iu a ka 2000 tona.

            O ka huina pau o na kanaka maluna o kona oneki he 718, ke huipo ia me na aliimoku.  O kona kkumukkuai he $2,723,680.  Nui ke dala no ka malama ana i ka hanohano wale ao a ka inoa.

 

UA NOI IA E HELE MAI I HAWAII.

 

Ka loio Stevens Pale i na Olelo a Kakina.

 

Ua Hooia ae Oia.  Aohe Manao o na Iapana e Holopapa Lakou ia Hawaii.

 

He Hike Ole ke Hoonneleia ka Lakou Hana ana no ka Ohiana Kanu Ko.

 

            O na olelo a Kuhina Kakina i pau o Hawaii i hoikeia ma ka nupepa e pili ana ina pilikia ana i hai ae ai he kumu no Hawaii e weliweli ai mamuli o ke komo nui ana mai o na Kepani ilaila, ua hooulu ae ia i ka huhu iwaena o na lala o ke Keena Kuhina o Iapana ma keia kulanakauhale.  Ua olelo ae lakou ua kuhihewa o Mr. Kakina ma kana mau mea i olelo ai a me kona mau manao maoli.

            Ua olelo ae o Mr. D. W. Stevens, ka loio o ke Keena Kuhina Iapana, penei:

            “He mea hiki ke oleloia ma na olelo maopopo loa aole he mau manao o ke Aupuni o Iapana no Hawaii, a e hike no ke hooiaia me ka moakaka loa, aole loa o na hana i keia wa a i ka wa i hala paha ma Hawaii, e hike ai ke hoapono ia mau olelo.  I ka wa i hike nui mua aku ai na Kepani i Hawaii, mamuli no ia o na kona ana mai e hele aku i ka hana ma na mahiko.  Ua hele aku lakou ilaila malalo o na olelo oi ke kuikahi i hana ia mahope koke iho o na koi mau ana a ke Aupuni Hawaii, a ua ae ia no hoi e Iapana me ke ano aua no nae.  Ke mau nei no kela kuikahi, aka, ua hike no ke hoopauia ma o ka hoolaha pono ia ana aku e kekahi aoao.

            “He makahiki a oi i hala aku nei, ua hooholo ke Aupuni o Iapana he kanawai e ae ana i na Iapana e hele i kela mau aina, a ia mau wahi wale no, ina paha aole i kue ko lakou hele ana aku i ke kanawai o kahi a lakou e hele aku ai.  Ua lehulehu na hui i kukuluia ma Iapana no ka hooholomua ana aku i ka oihana hoopae limahana malalo o keia kanawai, aole wale no ma Hawaii, aka, ma na wahi no a pau e kauoha ia mai ai na limahana.  Aka, aole ke Kuhina Iapana e like me ia i hoike ia e Mr. Kakina, a aole no hoi kekahi mau Luna Aupuni e ae o Iapana i lihi launa iki aku me keia mau hui, oiai, he mau hoi lawelawe hana ku kaawale loa lakou.  Aole no hoi keia mau hui i hoohoihoi wale aku i kak oihana hoopae limahana i Hawaii, k@ wale no e like me ke koi mai o ka nana ma Hawaii.  Ua paa ua mau hui la no ke kulana hoopono o na limahana a lakou i kokua ai i ka hoouna ana ina aina e; aole no hoi e hike ana ia lakou ke auamo ina hoopai koike a ke kanawai e kau iho ana maluna o lakou ina lakou e hoouna me ke ano huikau ina limahana ina aina e koi ole ia mai ana e ka hana.

            “Nolaila, he mea maalahi ka olelo ana ae, he 99 mailoko ae o 100 Kepani i hele i Hawaii, ua hele no ilaila no ka hooko ana i na aelike hana ma na mahiko a ma na wahi e ae paha ma Hawaii.  Ina he hewa iho la kekahi malaila, alaila, he hewa no ia i hoea ae mamuli o na mea e pono ai ka oihana mahiko ma Hawaii.  Ua hookumuia no ka oihana            hoopae limahana Kepani e ke Aupuni Hawaii, a o kona mau ana no i keia wa, mamuli no ia o na poe Hawali kanu ko.  Ua ike no o Mr. Kakina ia mea, a ua ike no hoi oioa ina aole keia poe limahana hoolohe a ano naauao no hoi, a i ole ia, poe limahana kupono e ae paha e koku ai i ka oihana mahiko, alaila, e hapuku loa ana ka oihana kanu ko, ka makaha nui hoi o ka waiwai o Hawaii.  He mea paakiki ka hoomaopopo ana pehea la i nana ole ia ai keia, koe wale iho no ina he mea hike ole ia ke hoonele ia no ka ninau hoohui aina i mea e kau aku ai maluna o ka paulele ka pekepeke ia mai e ka lahui Amerika ma ka hooho ana he ilio hae a hoonee mai ia lapana me kona lahui iho la ua ilio hae la.”—Nupepa Pou o Wasinetona, Mar. 21, 1897.

 

UA HOOPII HOU IA AE KA AUHAU.

 

            Eia ke aupuni o Norewai a me Suedena ua hooholo iho la, e hoopii ae i ke  @ ke dala no na malihini e kipa aku ana, a noho ma ia mau aina, a i ole, o na malihini kalepa paha, mai kekahi mau aina okoa aku, mawaho ae o na palena o keia mau aina e noho hoomalu ia ana e ka Moi oscar a penei ke ano o ka auhau ia ana:

            O na poe kaahele ma ke ano hoopukapuka a malama paha i ka ooihana kalepa mai kekahi mau aina mamao mai, e manao ana, e noho maluna o ka lepo o keia mau aina, e uku oia, a o lakou paha, i ka auhau aupuni o 100 Kroners, ua like hoi ia me $25.80 no ka mahina no ka mea e manao ana e noho malaila.

            Aia ke manao ia ala, mamuli o ka hoalaala manao o na nupepa Geremania a me ko Farani, e aia mai ai he kuee nui mawaena o ia mau aupuni, oiai keia mau hookaumaha e lawelawe ia ala ma Norewai a me Suedena.

 

O KA HOOKAUMAHA, KE KUMU O KA HAUNAELE.

 

            I kela mau la aku nei, ua loaa mai la na lono no ka haunaele ma ka mahiko o Lihue, Kauai, mawaena o na Pake paahana a me na Luna Haole, a ua hoouka ia he kaua pupanpana ma ka aoao o na Luna a me na kopala a me na koi liilii ma ka aoao o na Pake, a ua hoopau koke ia ma ka hoea koke ana aku o na Kaiko kiai maluhia, a pela iho la i akakuu iki mai ai na manao hae o ka inaina iwaena o na paahana.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Maki i ke kakahiaka Poakolu nei, ua loaa hou mai la no he lono hou, ua ulu hou ae la no he haunaela hou mawaena no o na Pake a me na haole paahana, a me he mea la, no ka hoohana palena ole ia o na Pake a oi aku mamua o ka mea kupono.

            O ka makou no keia e olelo nei, ua ulu mai no keia haunaele, mamuli no ia o ko na luna hoohana wale aku no a oi wale aku no mamua o ka mea kupono, a oia manawa oi a ka paahana i ike ai, oia ka lakou i koi mai ai i na haku hana e uku aku, a oia nae ka na haku i hoolel ai, a ulu mai la ka haunaele, a hike i ka wa i hoomaalili ia mai nei oia ooloku.

            O ka lua, ma na hana pailani no paha ia a na haku i na limakeokeo, a hookaumaha hoi i kela poe, nolaila, ua ulu hou mai he haunaele no ka lua o ka manawa.

 

KE KULANA O NAN PAA MARE.

 

            Ma na wahi a pau a puni ka honua, ua lawe ia mai na hoohalikelikek ana o ke ana manawa, e na poe akeakamai a loea o ka honua, i kela a me keia la o ka makahiki i hoea aku imua o ke kuahu o ka Mea Mana Loa, no ka hipuu ana i na mea a pau iloko o ka berita materemonio o ka mare, a penei na hoonohonoho ana i wae ia mai e makou mailoko mai o ka lakou hoike:

            Iloko o 1000 kane i mare ia aia no he 332 poe i mare i na wahine opiopio loa:  579 i mare i na wahine i kulike na makahiki:  a he 89 poe i mare i na wahine i helel a uhi ka alu i na maka, oia paha kak poe e olelo ia nei, kolopupu, haumakaiole, a kokoe i kahi o kak palalauhala.

            He ana hooikeike wale no keia ma ko na kanakak loea koho wale aea no koe ka pololei loa aole ia e hike ke apono koke ia i keia wa.

 

            Ma na lono aloha ia ma nei ma ka la@ o@keia mahina, e hike mai ai o L@io Kuhina W. O. Kamika:  kapalakiko, a maluna o ka mokuahi Rio Janeiro e ku mai ai i ka la @ iho, e hoea mai ai a Honolulu nei.