Ke Aloha Aina, Volume III, Number 16, 17 April 1897 — Page 7

Page PDF (822.07 KB)

This text was transcribed by:  Paul Hanohano
This work is dedicated to:  to my Tutu Annie Keonaona (Kaihe) Ho

KE ALOHA AINA

POAONO, APERILA 17, 1897

 

KA HAUNAELE MA KAUAI

            Ma ke kakahiaka o kela Poalima aku nei, ma Lihue, Kauai, ua ulu ae la he haunaele mawaena o na limahana Pake a me ko lakou mau luna haole o ka mahiko o ia wahi.

            E ole na makai i hiki koko mai pakele ai na luna haole, aka, ua loaa no nae he mau palapu i kekahi poe o lakou.

            He 100 ka nui o na Pake i lako me na pahi a me na koi, i lele aku maluna o na haole he 5 ko lakou nui. Ua hopuia he 20 poe alakai o keia hoohaunaele a hoopaaia ma kahi paa o ke aupuni.

            Ua loheia mai, mamuli o ka hoohana wale ia o na Pake mahope iho o ka pau ana o na hora hana o ka ia, nolaila, i ulu mai ai keia hookahe koko.  He ku i ka weliweli keia hakaka ana, a he lehulehu wale o na Pake i hoehaia.

 

MAKE MA KA MOANA

            Ua oleloia ae, ua make kekahi Iapana, maluna o ka mokuahi Kinai Maru, ma ka moana, oiai, oia e holo mai ana no onei, ua kanuia aku no oia iloko o ka opu hohonu o ka moana.  Ua make oia mamuli ka o na palapu i loaa iaia, ma o ke poi ia ana e ke kai a lulumi ia iluna o ka oneki, oiai, ka moku e paio ana me na ale huhu o ka moana.

            Aka, i keia wa nae i poha ae nei o ke samolapoki iwaena o na ohua ana i lawe mai nei, ua kanalua ia ke kumn i make o ua Iapana la, a ua koho kokeia ae la he ma'i samola poki kona kumu i make ai.

 

HANAU MA KA AINA MALIHINI

            Ua hoea mai i keia ao malamalama mailoko mai o ka puhaka o ka wahine a ko makou hoaloha, Chas. W. Booth, (Kale Keo Pu) e noho mai la i Kapalakiko, he hiialo a he milimili hoi na laua, he kaikamahine nui a nelunelu, ma ka la @ aku nei o Maraki.  He maikai ke ola o ka bebe hou a me ka makuahine, a ke kalokalo ae nei makou e hooloihi ia aku na la o ke kamaiki hou, a pela pu no hoi me ko na makua a ke hauoli nei makou i ko laua pahola awiwi ana mai i keia nuhou maikai.

 

KE ALOHA I MINAMINA NUI IA

            Ma ka auina la Poaono i hala, hora 2 i pauaho mai ai i keia ola ana o Lulea (w) ma kahi noho o kana kaikamahine Kahalelaukoa, ma Pawaa, i ke 60 a o@ o kona mau makahiki, a hele kohana aku la ma kela aoao mau o ko ka honua poai.

            Ua waiho iho oia mahope nei i kona hoa pilipaa he kane, kaikuaana, kaiakaina, na keiki, na moopuna a me ka ohana no a pau e paiauma aku ana nona me ka naau luuluu o ke kaumaha paumako.

            He wahine ka mea i hala na ko makou makamaka i aloha nulia L.M. Keawehaku kekahi o na alii hanau o ka aina, ua alo pu ia e laua ke kowa o ao makahiki ma keia ao inoa, a kau wale aku la no kona luhi ma kela aina nani ma o.

            O Ukumehame, i na Honoapiilani kona aina hanau, pela i hooko ia ai ka olelo a ka Haku, maluna iho o kakou a pau, wahi ana@  "Mai ka lepo mai oe a e hoi aku no oe i ka lepo."

            He heahea, he lokomaikai, hookipa ohaoha, he oluolu me ke akahai na haawina o ka mea i hala.  Aloha wale oia.

            D.P. KAIAONAKAHA.

 

NA LUNA NUI O KA HUI O NA

WAHINE O HILO.

MR. LUNAHOOPONOPONO,

            Aloha oe:

            Maraki 22 iho nei i koho ia ai na Luna Nui o ka Hui Hawaii Aloha Aina o na Lede, oia keia:

Mrs. Ululani J.K. Baker........

            ..... Peresidena Hanohano.

            "  Waihau Nailima .. " ...... " ....

            "  Kekona P. Kumalae .. Hope . Per.

            "  M. Kaiuaola ...... Kakauolelo

            "  L.N. West .... Hope .... " ....

            " A. Akamu ........... Puuku.

NA KOMITE HOOKO

            Mrs. M. Ai, Lunahoamalu: Mrs. M Lilikane, Mrs. H.D. Namahoe, Mrs. K. H. Holopinai, Mrs. P.D. Keawehano, Mrs. M. Kaoihana, Mrs. Keawehiku, Mrs. A@. Lui, Mrs. S. Hapai,  Mrs. M.J.T. Brown, Miss Ida Wessel, Mrs. K. Kamanu, Mrs. K. Maialoha. 

            O keia ae la na Luna Nui, ua nui hewahewa na lala o keia Hui, ua lulu a ua loaa he mau ala paa o Kauweleau i keia Hui. Pu a ka uwahi.

            Ke pii mau nei o Hilo loa wa a pau o ka uwila me ka paea.

            HILO BAY.

EIA AE KA MOKUKAUA IAPANA

            Ke hauwawaia mai nei, mamuli o na lono i loaa mai nei, ma ke ku ana mai o ka Mariposa.  Ua haalele aku la ka mokukaua Iapana Naniwa ia Yokohama, Iapana, ma kona alahele e holo mai ana no onei, no ka hooko ana hoi i ke kauoha'a ke Kuhina-Kenerala Iapana Shimamura, ma ka la i iho la o Aperila.

            Ua olelo ia ae, ua loaa mai nei na kuhikuhi ana ma kekahi leta malu i hoea mai nei maluna o ka Mariposa.  I anei no ka Naniwa he elua mau makahiki i hala ae nei.

            Mamuli o keia holo ana mai la o ka Naniwa no keia awa, i kono koke aku i ka mokukaua Piledelepia e holo koke mai no Hawaii nei.

 

HE LONO MAI NA KONA MAI.

            Ma na lono i loaa mai nei mai na Ko na mai, ma ka Poaono Apr. 3, ua malamaia he halawai aloha aina, ma Holualoa, a ua kukulu pu ia me ke kumu hana hookuonoono e Jas. K. Kaulia, ka Peresidena nui o na Hui Aloha Aina, ua nui ke ohohiala o kana mau kalaimanao ana, ma ka Poakahi Apr. 5, ma Kainaliu ola kahi i halolelo ai, ma ka Poakolu i Kekaha, ua nui ke ohohia ia o ke kumuhana hookuoono, a ua koho lakou i mau mahele no lakou.  I ka lohe ana o ko Keauhou a me Napoopoo poe i keia kumuhana, ua hoouna mai la lakou he mau eleele no ke kii ana mai iaia e hele aku i o lakou la, a ua haawi aku hoi oia i kona ae.  He oia mau no ke kupaa o na kanaka oia mau wahi mahope o ke aloha i ka aina.

 

            Ma Honokowai, Maui, ua haole mai luna aku o kekahi kauahi kekahi mau kaikamahine ma ka Poakolu o kela pule aku nei, a ua loaa i kekahi o laua na palapu kuhohonu loa, pela na lono i lohe ia mai.

 

HE MOOLELO HOONANEA.

-:NO:-

ALANADELA.

Ka Wahine Hoopahaohao

o ka Aahu Keokeo.

-- A I OLE --

Ka Loea Hookani Hapa o ke Kuluaumoe.

            I ka wa hooki ae ai o ua Luisa la i ke kaui honehone ana o kona leo, aia hoi, ua ikeia aku la ke kapena e haawi ana i na leo mahalo i ka mea nona ka leo puukani ana e lohe nei, a haawi pu ae la hai i na olelo hookaau, e hoike maoli aku ana no i ka iini a loko o kona puuwai, ma ka pane ana aku:

            E ka wahine ui nona kela leo nani i poha ae nei, ua kaili aku ia i keia puuwai, a me he mea la, ma ko'u koho aku e lilo ana paha au he pio na'ia leo melodio nani, e ka wahine ui, aole anei oe e hou mai i ka'u noi i hookahi au mele i koe i hoi pono iho hoi ka iini a loko, mamua o ko kakou hiki ana aku i ka aina.

            Ike hou ia aku la na minoaka hoohie e hekau ana maluna o ka ui o Italia a me ka haupu ole he poino ke halawai ana me ia, himeni hou ae la oia me ke kokua pu mai o kona mau ukali, a i keia wa i hooi loa ia ae ai ke kani o ka leo o ke aliiwahine Luisa, i awili pu e ka leo o kona mau ukaii.

            I keia wa a na lede e himeni nei, aia ke kapena ke kuko ia me ka makaleho nui nana e lei ka ui nona ka leo i kaili aku i kona puuwai, ina ma ka ikaika e loaa ai iaia e hana ana no oia, a hiki i ka hooko ia ana o kona makemake.

            A i ka pau ana o ke mele kuu iho la ka leo o ua poe lede nei, ku ae la lakou iluna a noi aku la e hookuu mai ia lakou no ka hoomakaukau ana ia lakou iho mamua o ka lele ana i uka o ka aina, ua noi aku la lakou i ke kapena no ko lakou hookuuia, ua mai la oia a iho koke aku la hoi lakou no lalo o ka moku.

            Noho iho la ke kapena me ke kuko ana i ka mea e hookoia ai o kona makemake, a hala ae la he mau minute ku ae  la oia a kahea aku la i ka malama moku, emoole lua hoea mai la oia, a me ka leo waipahe, ninau ma la oia:

            E ke kapena, ua makemake anei oe ia'u?

            Ae, ua makemake au ia oe, no kekahi hana ano nui a'u i makemake ai e lawelawe, a mamuli o ko'u hilinai ia,oe, nolaila, ke noi aku nei au me ka malu, e ae mai ana anei oe i ko'u manao?

            Ua ae au ma na ano a pau, ina no ka make a ola paha, e hooko no au i kou mau makemake, a mai hopohopo hoi nou.

            Ae, aole au e hopohopo ia oe, a o ua manao la o'u, e hoike aku ana au me ka oiaio, ua komo ke aloha iloko o'u no kela wahine nona ka leo honehone e o mau nei iloko o kuu mau pepe, @o.

            Ae, ua komo ke aloha ia oe no kela wahine opio, pehea, ua hoike mai no anei oia he mau hiohiono o kona aloha nou?

            Aole, aole loa, wahi a ke kapena, ua haawi aku au i na awihi maka ana iaia, aka, i kona wa e ike mai ai e huli mau aku ana oia  i kahi e, me he mea la, e hoike mai ana no, aohe ona hoihoi ia'u.

            Alaila, heaha ka'u e hana ai nou e kuu kapena maikai wahi a ka malama moku.

            Ua makemake au e kokua oe ia'u ma ka aihue ana i kela wahine, a ke hooko ia ka hoi kuu iini, e loaa no ia oe he uku makana kiekie, i hooho ae ai ua kapena la.

            Mai kanalua e kuu kapena ua hiki ia'u ke ahele iaia, me ka upena o ka hoowalewale, aole e hala ana he minute a e hei no auanei ua manu la a kuu kapena i li'a ai, aka, ihea au e hoopaa ai iaia? wahi hou a ka malama moku me ka leo kaena.

            Ke hilinai nei au i keia mau olelo au e kamilio mai nei, a nolaila, e hooko koke aku mamua o ko kakou kokoke loa ana i ka aina, a i puni mai auanei oia ia oe, e lawe aku no lalo o ka lua ukana, a malaila e hoopaa ai a hiki i wa e loaa ai o kahi kupono nona.

            E noho malie e kuu kapena a e nana hoi i ka moku o kakou, a e iho ae au e hoomakaukau i kela moku ou e noho kapena hou aku ai, wahi a ka malama moku me ka hoomakeaka.

            Mahope o ke kunou hoomaikai ana mai o ua malama moku la haalele iho la oia i ke kapena, a iho aku la e hooko i apana hana.

            Hele mua aku la oia e nana i kahi kupono e hoopaa ai i ke aliiwahine o Italia, a mawaena o na ahua ukana hookaawale ae la oia i wahi no kana pio e hoopaa ai ma kahi e ku ana o kekahi pou.

            Kii aku la oia a lawe mai la i kekahi kupee hao a me na kaula hao, a waiho iho la malaila, a i ka makaukau ana o na mea a pau, hele pololei aku la oia no kahi o ka rumi o ka lede a ke kapena i haulenia ai i ke aloha kupouli.

            I kona wa i hiki ai mawaho o ka rumi kikeke aku la oia, a he manawa ole, ua pae mai la he leo maloko mai me ka ninau ana mai:

            Owai kela mawaho?

            He kauwa na kou hanohano, a e ae mai ana anei oe i ka'u noi, e wehe mai i ka puka?

            Ae, aole ia he mea ano nui, wahi a Lusia i pane mai ai. Aia wa i hemo mai ai ka puka, a ahuwale ae la ka lede me kona aahu i kahiko ia me na pohaku kumukuai nui.

            Heaha kou manao o ka hiki ana mai? wahi a Lusia i ninau aku ai.

            Malalo o ka hooko kauoha au i hoea mai la imua ou mai ke kapena mai, a ua kauoha la oia keia:  Eia ae ke hooiho mai nei ma ka aoao hema o kakou kekahi mokukaua i luluu me na hae, a aia ma kona kia mua ke kau la he hae kalaunu o Beritania, a mamuli o ka manao o ke kapena he mea hou keia ia oe, nolaila, ua hoouna maila oia ku mai ia oe, wahi a ka malama moku me ka maalea nui.

            Ae, ua makemake au e ike ia moku.

            E hahai koke mai hoi ha mahope o'u e wiki, a mailohi o hala loa aku auaneiua moku la, a mino aka iho la ua malama moku la.

            Hahai koke aku la ola mahope o ka malama moku me ka mahui ole ae, he alahele keia no kona poino, oia, kona mau iini a pau o ko laua hiki koke aku iluna o ka oneki, a nana aku i ka helo ae o ka mokukaua me @ana peol@ makamae, he alii.

 

KE PII MAHUAHUA AE NEI.

            A hiki mai la i keia kakahiaka Poalima, ua hiki ka huina o na poe i loaa i ka ma'i samola poki i ka eono, he elua i ka Poakolu nei, a he hookahi i ke kakahiaka Poaha, me na poe mua@ he ekolu e waiho la ma Kahakaaulana, ua hookaawale loa ia aku lakou mai ka huikau pu ana me na poe maikai.  Ke kohokoho mai nei kekahi poe, me he mea la, e hiki mai ana iuka nei o ka aina keia kupueu weliweli, aka, aole he hewa o ko kakou malama pono i ko kakau mau ola kino.

 

KA HALEALII TULLERIES O FARANI.

            E hoomanaoia, o keia ka Halealii oi o ka nani a me ke pahaohao ma na wahi a pau e ka honua nei, a eia hoi iloko o kona mau wahi hoahu makamae na waiwai like ole a ka puuwai e anoi ai a e aihue holookoa ia ai kou lunaikehala i kou wa e hoea aku ai ma ia mau wahi.

            He 26 makahiki i hala ae nei, ua hoohiolo ia iho la kona mau paia eehia e na poka pahu o na pu kuikele a na pualikoa Peresia malalo o ka Moi Uilama I, a me kona kuhikuhi Puuone kaulana Bisimaka, kona Alihikaua Nui Von Molte.

            O keia poe ekolu na loea nana i hoolilo i ka paa o na papu e hoopuni ana i ke kulanakauhale o Parisa, a me ko lakou halealii nani i inai na ke ahi e lapalapa ana ka mea hoi a lakou i aka hoopahenehene mai ai i na koa o Perusia, oiai lakou e hoopuni ana mawaho o ka pakaua, no ke paniku ana i ke komo ana o na mea ai, a me ka wai iloko o ke kulanakauhale.

            Iloko o keia mau makahiki he ao i hala ae nei, eia ke uku nei ke aupuni o o Farani ia eha lunakoa, nana i kiai a pale aku i na weliweli o ke kaua.  I kela wa a ke ahi e nome hala ole ana maluna o kona mau puoa, a o lakou wale no hoi na poe e ola nei ma ke kulana alukoa e ola nei iloko oia mau la o ka ehaeha o ka aina makuahine.

            Nui no ko ke Aupuni Farani malama i kona mau kanaka ponoi. I makee i ka inoa laahia o ka aina makuahine, a i ku hoi a hiki i ke sekona hope loa no ka pono o ka aina, me ka minamina ole i ke ola.

 

            Ua manaoia e hoio aku ana ka mokukaua Amerika Mariona i Samoa.

            Ua kukukuluia ae kekahi pahuhuae ma Kawa nona ke kiekie he i io kapuai, ma ka Poakahi nei.

            He kanaiwa-kumamakolu loio a me kanahiku-kumamaoono kauka o loko o ka Paeaina Hawaii nei.

            Eia aku nei o Ailuene Buki i Kailua, Kona Akau, i Maneieolelo no ka Aha Kaapuni e noho la malaila, a ka ole makou e kuhihewa ua ola no kahi kaaka i na wahi hana liilii mai ke aupuni mai. Ola, he wa hune keia o ka aina no ia poe, no makou, aole, imua no a lanakila.

 

S. KAAUMOANA.

            HE MEA KAHA KII HALE O na ano a pau, a he Luna Nana hoi i ke ano o ka hana ia ana o ko oukou mau Hale. E waihona no na kauoha ma ke Keena o ke Aloha Aina.

            Waki Hanai Kula o Kamehameha.

            Waki Nomo. Ma Pauoa.

            He ohao@@ ka a hau ma ke kuka ana