Ke Aloha Aina, Volume III, Number 17, 24 April 1897 — Page 5

Page PDF (840.16 KB)

This text was transcribed by:  Ruth S. Goldstein
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KA HOOPAA ANA I NA INOA.

 

            Eia ka Papa Nana Koho Balota o ke Aupuni Repubali ka, ke kukala mai nei, me ke kauoha pu mai i na mea a pau i kupono i ke koho balota, e hele koke aku ka e hoopaa koke i na inoa iloko o ka buke inoa o ka poe kupono i ke koho balota.

 

            He mea nui io no keia i ke au o ke aupuni alii, ka wa hoi e huli ana ka waha o ka aina iluna, ua lilo ia he hana makee nui ia, me ka hoohemahema ole ia, o nele auanei i na pono ku kaakaa i loaa ole i ka mea hoopalaleha.  I keia wa, ua ao ia na kanaka i ka hoopalaleha no ka mea, ua ike no lakou he kuleana koi ko lakou e waiho, nei a hiki i keia la imua o ke alo o Amerika Huipuia, a ma lalo o keia kumu i ka ai na kanaka ponoi e mohai ia lakou iho imua oia kuleana no ke ola a hiki i ka hoena, a pela no hoi makou e ikemaka nei, me ka maopopo loa, aohe he wahahee.

 

MAKE IA KAMAAINA O HILO.

 

            O Wm. Allsworth, he mea i kamaaina ia ma na wahi a pau o keia mau Paemoku, ua pauaho mai la oia i keia ola ana, ma Hilo Hanakahi, i ka la Sabati aku nei o kela pule, Aperila 4, i ke 65 o kona mau makahiki.

 

            Ua hanau ia ka mea i make aku la ma ma Utica, Nu Ioka i ka 1832; a o kona hiki mua ana mai i Hawaii nei, mahope iho o ka pau ana o ke kaua me Mekiko, a iloko hoi oia o na puali koa kaua moana o kona aina hanau.

 

            Oiai oia i ka wa mua o kona hiki ana mai a lilo i mea hookamaaina ma Honolulu, he lehulehu na manawa ana i holo ai, a i ka piha ana o ke 50 o kona mau makahiki, ua hoopau oia i kona manao au i ke kai a noho iuka nei o ka aina, a o ka hapanui o ia manawa, ma ka mokupuni no ia o Hawaii.

 

            No kekahi mau makahiki, ua lilo oia ke hoa no ka Oihana Makai Kiu no Honolulu nei, no ka hopu ana i na poe holo okohola mahuka, no ke awa o Honolulu nei.

 

            Mahope iho o ka laulaha loa ana ae o ke kaua huliamahi o Amerika, ua hoi hou aku la na koa i noho loihi ma ka oihana koa, no ko lakou home kahiko, ma ke komo pu ana aku iloko o na pualikoa o na mokuaina o ka Akau, malalo o ka A@hikaua Makalelana.

 

            I ka pau ana o ke kaua, ua huli hoi hoa mai oia i Hawaii nei, a maanei iho la oia i noho ai a hiki i ka hooluolu ana aku la o kona kino.

 

UA MAKE O AWAAWA.

 

            Ua hoike ia mai ia makou no ka make ana o Awawa, kekahi o na kanaka Hawaii Aloha Aaina, i waiho aku i ka hana a ke aupuni me ka manaoio, e ku mahope o ke alii a me ka aina a hiki i na minute hope loa o keia ola ana.

 

            O Awaawa, oia ke kiai hale waiho panda o ke aupuni e ku nei ma ka hema-hikina o Puowaina, a ua noho no hoi oia malaila, mamuli o ko Mr. Pakahilinai iaia, oiai oia e noho Ilamuku ana no ke aupuni, a o keia Awaawa no hoi kekahi o kona mau makai wikani o ia mau la malalo o kona malu, ke hiki mai i na wa haunaele o na moku a me na uwapo.

 

            Ua loaa aku kona kino ua make ma ka ilina o ka Pake, a ma kahi kokoke iki aku paha ilaila ma ke awawa o Pauoa ae nei, e paa ana no kekahi lima ona i ka oo, a o kona papale kapu hoi, e kau ana no i ke poo.

 

            Aohe mea i ike i ke kumu o kona make ana a aole no hoi he hana a ke aupuni maluna o kona kino lepo, no ka imi ana i ke kumu o kona make ana, aka, ua kii ia no nae na makai a me kekahi Kauka e hele e nana pono.

 

            Ua manaoia, ua loaa paha o ia i ka ma’i kuhewa, a oiai, oia hookahi wale no ma ia wahi e mahiai uala ana, ua hiki iho la paha keia ano ma’i maluna ona a ua kaili koke ia aku la kona aho mai keia ao aku

 

            He Hawaii oia mawaena o na makahiki i kahi o ka aneane aku no i ke kolopupu, mawaena paha o ke 70 a oi, aloha no kakou Hawaii e anai ia nei e ka make i na wa a pau

 

KA HAKAKA MA NA MOKUPUNI PHILLIPINES

 

            Ua hoike ia ae maloko o ka uwea telegarapa he lono hoohoihoi, mai ka aoao ae o na Sepania, e hoike ana mai Manila ae, ua lele kaua aku na pualikoa o ka poe Sepania, me ka hookaulua ole, ma Rundocan, a luku aku la i na poe kipi e hoohalua ana ma ia wahi me ka nui o na make ma keia hoouka kaua ana.

 

            He 149 poe koa kipi i pau i ka make ma keia kaua ana, a he lehulehu wale hoi na poe i hoeha ia.

 

            Oiai e kaua ana na pualikoa Sepania helewawae mauka o ka aina, aia hoi na mokukaua makai mai, kahi i kipoka ai i ke Kaona o Malabong, a he wa pokole wale no mahope iho, ua pau ia wahi i ka @ ia e ke ahi, a ua lehulehu wale hoi na poe kipi i pau i ka make ma keia hakaka ana.

 

UA HOIHOI HOU IA AKU.

 

            O na Iapana he 682 i hoea mai nei maluna o ke Kinai Maru, mailoko ae oia huina, he 133 wale no o lakou i loaa na ae ia ana e keia Aupuni no ka lele ana mai iuka nei o ka aina mahope o ka pau o ka hoomalu ia ana, a o ke koena iho ua pau hou aku ana i ka hoihoi ia no

 

            Ma ka la Sabati nei, i hoi aku ai ka mokuahi Iapana Kinai Maru, me na limahana Iapana, a keia i aupuni i ae ole ai e lele mai iuka nei o ka aina a no lakou hoi ka huina he 549.

 

KE KULANA KAUA MA CUBA.

 

            Eia no na koa kipi o Cuba, ke hoomau ala no i ke k aku i aua @ue aku i na Sepania, ua hoouka ia he kaua ma San Miguel, Pinar del Rio, mawaena o na mahele koa Sepania o Gerona, a me 1,000 o na poe kipi i alakai ia e Vidal Ducasse, a me Perico Delgrado.

 

            Mahope iho o ka hakaka lima ana o na aoao elua, ua emi hope aku la na Sepania, me ka waiho iho i ko lakou poe make, hoeha ia, na lio kaua, na mea kaua a me na poka maluna o ke kahua kaua a lakou i ku ai e hakoko no ka lanakila o ko lakou aoao.

 

            Aole loa he manuwa i ike ia ke koa a me ka wiwo ole, i ka wa o Maceo e ola ana, a o kekahi hoi keia o na hakaka we liweli loa i ike ia ma keia apana aina mai kinohi mai o ko na koa Sepania hoomaka ana e komo iloko o ka uahi enaena o ka pauda.

 

NA PEPEHI KANAKA O MOLOKAI.

 

            Ua hoea mai na limakoko nana i pepehi o Akana i kela po Sabati aku nei, ma ka Mokolii o ka wanaao Poaono nei He elua mea i lawe ia mai nei oia o Ku a me Paahao, a hookahi mea i mahuka aku a nalowale iloko o ka nahele, oia o Noa, mamuli o ka hana keaka ia ana o ka Luna makai hemahema Tri@ ble-e hele e huli i ke dala i huna ia i ka nahelehele ma ke kakahiaka Poaha aku nei.

 

            Oiai nae laua ma ke alahele a Noa i hoike aku ai iaia, oia no kona wa i mahuka aku ai a nalowale loa.

 

            I ka haalele ana aku a ka Mokolii aia he lehulehu o na makai a me ka Hope Makai o huli ana ma na wahi a pau o Molokai.

 

            E holo aku ana ka Hope Hamuku Hikikoki ma ka Mokolii o keia ahiahi ma ke ano o na poe a p au o Molokai, ua kamaaina wale no iaia.

           

KE LIULIU MAU LA NO KE KAUA.

 

            Konatinopea, Apr. 9.  Aia no o Tureke ke liuliu mau ala no ke kaua, a ua holopuni aku hoi mawaho o na apana aina hui o Tureke me ka hoomau ana aku i na hana e hooholomua ia ai ma ko lakou aoao.

 

            O na lono hoolele hauli i hoea mai, no ka nee mua o na pualikoa Helene, he mea hiki ole ia ke hoomaopopo ia, oiai, e nee mua ana na pualikoa o lakou aoao ma na haawina ohohia o ka lanakila.

 

            Larissa, Apr. 9, Ua loaa mai kekahi lono ia nei, e hoike ana eia na mana nui o Europa ke ake nei e hooponopono ia ka ninau o Kerete, a ua manao ia no nae, e pau ana no i ka hooponopono ia me ka maalahi.

 

HAUNAELE MA KA UAPO MOKUAHI OCEANIKA.

 

            Ua ulu ae la he haunaele ma ke ahiahi Poaono nei, maloko o ka uapo Oceanika, ma o ka malohi ana o kekahi keiki i ka wai ula iliahi o Waimea, (sake), ke kumu nui nana i hoala ae i na io uala iloko o na aakoko o na keiki Hawaii a me na Pukiki.

 

            He ekolu manawa i ulu ai o ka haunaele, aka, ua hoomahelie ia no nae, a hiki i ka pau loa ana o na manao kupikipikio mawena o lakou paahana iho, a akahi no hoi a uku ia ka poe hana, a pupuhi no hoi kukui, a mahope loa iho pau i ka uku.

 

HOPUIA NO KA HEHI SABATI.

 

            Ma ka la Sabati nei, i hopu ia ai kekahi mau keiki hana uwea olelo, oiai lakou e hooko ana i ka makemake o ko lakou mau haku, no ka hoopaa ana i kekahi mau uwea i pilikia ma ke kihi o na alanui Nuuanu a me Moi, a malalo hoi o ke kumu hoopii, ua kue lakou i ka maluhia o ka la Sabati.

 

            Ua hopu mua ia kekahi mau mea elua i kinohi, a mahope iho he elua hou no, a ua pau mai no i ka hookuuia malalo o ka hela ia ana o $100 pakahi.

 

            He wahi hana kupanaha hou no keia a ke aupuni e hana mai nei, oiai, eia no na pualikoa a me na mak@i, a me ka poe kipu pololei ke hele lanakila nei me ka lealea, ma ka hoolilo ana @ keia la Sabati, i la uhauha a lealea no keia poe, me ka hoao ole o ke aupuni @ kinai i na hana oia ano, oiai, he hana kueia i ka maluhia o ka la Sabati, ke hoo@ ko mai nei no ma na awa a lakou e ku ana me ke keakea ole o ke aupuni no ia mau hana kue kanawai, a e lawelawe ana e hooko i ka eehia o ke kanawai malalo o keia ano hana, he keehina hana ia o ke kapakahi a me ke kaulike ole, a aia ma ka aoao e ahewa ana no keia hana kue kanawai a ke aupuni i hoao ae la e hana.

 

UA HULI HOI LOA MAI

 

            Ma ke ku ana mai o ka Rio de Janeiro i ke kakahiaka Po@nene nei i @ hoi mai ai o Kene@a Polena, o Kealia, Kauai, ke mea hoi nana kela uwea olelo i hele ia aku nei e noi i ka poe kuonoono o Amerika, a o ka hopena o kana huakai hele aole i maopopo ka holopono.

 

            Nolaila, ua maopopo na iaia, aole e ko ana ia hana e a@ no ka hoi @ mai i ka @ o Hawaii, @ iho i ka @ o ka honua, a hua mai @ aoao ka poholima o ka mea m@.

 

PAA I KA HOPUIA.

 

            Ua p@a i ka @opuia o Tom Walter, ma ke kakahiaka Poano nei no ke kipu ana ia Emluka me kana pu raifela, oiai oia i hiki aku ai ma kahi o ka hale pohakuy e kapilua nei ma ke Alanui Moi, e kokoke aku ana i ke Alanui Papu.

 

            Aole i maopopo ke kumu i aia ma@ ai o keia kipu, ala, ua manaoia no nae, mamuli paha o kekahi manao ano e i komo iloko o ko Walker noonoo.  Ua hoike aku no oia imua o ka Ii muku, ua lawe pu mai no oia i keia p@ raifela mai kona hale ponoi mai, no ka pepehi ana ia Emuluka a make.

 

            Eia oia ke paa nei ma kahi paa o ke aupuni, no ke kali ana no kona hopena malalo o na kanawai o ka aina.

 

UA LAWE IA MAI NO HONOLULU NEI.

 

            Ma ka mokuahi Malulani mai, o ke kakahiakala Sabati nei, i hoea mai ai o Kapena Dias o ka puali makai o Lihue, Kauai, a me kekahi mau makai kokua no ka lawe ana mai ia 15 Pake hoohaunaele mai ka mahiko mai o Lihue Kanai, no ka halepaahao ae nei o Kawa, no ke kali aoa no ke kau k i ur ae nei oia mokupuni.

 

            Ma ka Poakolu aku nei, ua hoea aku he heluna nui o na Pake, ma ka hale noho o ka Hope Makai Nui, no ke noi ana, e ae ia aku lakou e noho no ke kanu aua i kekahi Pake i ku i ka poka a na Luna Nui o ka mahiko.

 

            He mea kupanaha no hoi ko ke aupuni hopu ole ana i kela luna haole nana i ki kela Pake a make loa, oiai ua ku no oia malalo o na kanawai o ka aina, a ke haohao nei makou ka hookukuu wale ia o na poe e hana ana peia, me ka ninaninau oleia o kona hihia imua o kekahi aha hookolokolo, a ke hoomaopopo aku e hele lanakila loa ana oia me ka nana ole ia o kona mau aweawea ku i ka lawe ola.

 

            A he mea hoi keia e hoike mai ana o ke ola o kekahi kanaka he mea paa@ na ka waha o ka pu raifela a na haku hana, a e lilo auanei keia i rula hoomaa ia iloko o na aana mahiko a pau, a puni ka aina, a i ka wa e hoao ia aku ai kekahi keehina no ka hoopololo ana i na hana kue kanawai o keia ano e kuhikuhi koke mai no lakou i na hana i lawelawe ia ma ka apana o Lihue, Kauai.  Nui no paha ka eepa.

 

KIPU IAIA IHO A MAKE LOA.

 

            Ua loaa mai ia makou na lono mai Wailuku mai, e pili ana no ke kipu ana o Wiliama H. Daniela, he mea i kamaaina ia kona mau helehelena ma Wailuku, a ma ka mokupuai holookoa no paha o Maui, mawaena o ka hera 3@ me 40 ka auina la Poaono nei ma kona home noho hou ma Kailua, Hamakuoaloa, Maui, a @ hoi@o@ ia ae paha i ka la Sabati nei, ma kona home ponoi ma Wailuku.

 

            Aole he mea i ike i ke kumu o keia hana naaupo ina ona @ia @o aka, malia paha he kumu na i ulu mai ai ka manao ulua@ iloko ona e nana pela aka o ke Akui wale no ka mea i @ ia mea.

 

            Ma ka Paakahi nei i hipuo la @ ma ka @ mahia o ka mare o Miss @ Danford a Rev. Vicent H. K@, maloko o ka Puakini Sina A@ e Rev. J. Osborne i kokuaia @ Prev. A. Mak@