Ke Aloha Aina, Volume III, Number 20, 15 May 1897 — Page 6
| This text was transcribed by: | Rosemary Mccune |
| This work is dedicated to: | Kaelene Puanani Ahu Rey |
6 KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 15, 1897.
=================================================================================================
KA IKAIKA KAUA O NA AUPUNI MANA NUI.
-
Maloko o kekahi nupepa o na aina e, i ike iho ai makou, eia kela a me keia aupuni mana nui o ka honua, ke hoopuipui mau nei i ko lakou mau ikaika kaua i kela a me keia makahiki. Ua manao ia ina lakou e kahea ana e liuliu no ke kaua, e hiki aku ana ma kahi o 40,000,000 i lako pono i na mea kaua e ku makaukau ana maluna o na kahua kaua.
Ua olelo ia o Amerika Huipuia, oia ke aupuni nui hookahi o na koa i a o ia, mamua o na aupuni mana nui e ae o ke ao hoolookoa. He 27,000 ka nui o na koa o kela a me keia mokuaina e hoomalu nei malalo o kana uku ponoi ana i na hoo lilo, aka, i ka manawa nae e kauohaia ai no ke kokua ana i na mokuaina, e hiki aku no auanei ia na kahi o 7,500,00. O na mokukaua he kanahiku, ke noh oia nei lakou e 10,000 koa.
Ma Europa, ua lilo ia Farani ka oi kelakela o ka nui o na pualikoa. O ka nui o na koa i makaukau no ke kahua kaua 2,350,000. Na pualikoa o na teritoriala he 900,000. a me 1,100,000 pualikoa i makaukau no ke kokua ana, a ke huiia lakou a pau, e loaa no he 4,350,000. He 451 mokukaua no lakou hoi ka huina o na kanaka he 114,000, i keia wa nae he 25,000 wale no nae e holoholo nei maluna oia mau aumokukaua.
O Geremania oia kai ukali aku mahope o Farani, i ka wa o ka maluhia e noho hoomalu ana maluna o ka lepo o Geremania he 520,00 wale no koa e kiaia ai i kona mau pono, aka, i ka wa nae o ke kaua, ua hiki ke kahea i 3,000,000 mau kanaka He 2200 ona mau aumokukaua e noho ia ana e 22,000 kanaka.
O Rusia ke helu ekolu, i ka wa o ka maluhia he 900,000 kanaka, a i ka wa nae o ke kaua e loaa ana he 250,000 kanaka. He 32,000 hoi mau kanaka e holoholo ana maluna o kona mau aumokukaua he 160.
Aole i pau.
---o---
MAKE I KA HUA HEKILI.
-
He lono kai hoea ae i ka Globe Democrat mai San Luis Potosi, Mekiko, mai, e olelo ana penei:
O ke awawa o Rio Verde, ua kipaia mai e kekahi inbo nui i ukali pu ia mai hoi e ka helelei ana o na hua hekili mai ka lewo lani mai, nana hoi i hoopoino aku i na mea ulu.
Aole wale o na mea ulu kana i hoopoino aku ai, aka, o na ola uhane kekahi i pau pu aku i ka lilo i moe puu na keia ino nui i panola ae malaila me ka weliweli nui.
Ua hoikeia ae ha kanahakumamakahi mau ola i hoopo inoia e ka hua hekili. A o ke kahi mau puupuu hau hua hekili, nana i hoopoino aku i na mea ulu a me na ole, he ekolu paona ke kaumaha.
==================================
KE AWA HOU O KAILUA.
-
O ke awa hou o Kailua, ma Kona Akau, Hawaii, eia ia ma ke alahele, he mau la helu wale no koe, a komo ae na waiwai kalepa owaho mai, i Kailua elike me na moku kalepa lawe papa, mauu, a pela aku. E hooi loa ia aku ana ka pomaikai o na keiki kupa oka pohu lai malino a Ehu, mamua hoi o ke kaukai ana mai i ko Honolulu nei mau lako e pili ana i ka noho ana. Mamuli o ka wehe hamama ia ana o keia awa, e kukilkila hou ae ai he mau nale hotele, he mau haleaina nui, a pela aku. Ke uhai mai la o Kona elike me ko Hilo Hanakahi ka Holomua.
---o---
KE KUHINA NUI O HELENE
-
O ke aupuni o Helene, ua kuapo lio ae nei oia me kona Aha Kuhina hou i keia wa, i hoohalike ia hoi ko lakou kulana eleu a makaukau, e hiki ai ke hoohulipu i na manao @ahoa o na aoao like ole elua iloko o ke aupuni o Helene, a lilo i hookahi wai o ka like, elike me Aberahama Linekona, ka mea nana i hookuikahi i na makuaina kipikipi o ka Akau a me ka Hema o Amerika Huipuia, oiai lakou ua mahae lua ka noho ana, aua hiki ole hoi ke manao ia, e hiki ana ke hoihoi hou ia ko lakou noho ana ohana a lilo i hookahi.
Aka, ua ku mai keia kanaka loea nui wale, a me ka piha ike i na kanawai o ka hoopono, a kue aku i na mea paewaewa, hooliloia ia mau mea i opala a puhi ia ike ahi, a o ka hope i loaa mai mamuli o kana hana ana, oia no ka hoihoi a hoopau loa ia ana o na noho ana kipikipi, a i keia la, eia lakou he lahui lokahi, a malalo o ka mana hookahi.
I keia la, eia ke aupuni o Helene ke hoao nei e kipaku i ko lakou Moi aloha mailuna aku o kona nohoalii mamuli o ko lakou kuhihewa, mamuli paha o kana mau kuhikuhi ana i lanakila ai na Tureke, ma kekahi mau wahi a lakou i kaua ai.
Nolaila, ua kiloi ae nei ka lahui i ka Aha Kuhina o Delyannis, ke Kuhina Nui, a i keia wa eia ia malalo o ke koho ana a ka lahui, nona ka inoa o Rall@
O ka hana mua loa a keia Kuhina Nui hou i ka wa i kaa mai ai na hooponopono ana iloko o kona lima, aole e hiki ia ke hoonee aku i ka hana imua, ina aole e lokahi ka lahui ma na lawelawe ana, no na mea e pili ana i ke kaua a me ka nohoalii o ko lakou Moi.
O keia mau olelo kahoahoa a keia alakai hou o ka lahni Helene, ua hoopau ia ae la namanao hiona o na la i hala aku, a hookuikahi hou ia ko lakou mau houpo i haehae ia e ka mokuahana a me na manao kipikipi.
Ua hoike ae kakahi mea kakau nupepa, e hana aku ana ka Kuhina Nui hou o Helene, elike me na olelo kaulana a Linekona, aole e hiki ke kuipo lio iloko
o ka muliwai, o poino auanei ke ola o ka mea e kau ana.
He mea oiaio keia ma olelo, a nolaila, oia kealakai hou ke ku aia maluna oke kahua maloeloe, ana i noi aku ai i ka lahui, o ka lokahi ka ikaika, alaila, ae oia e lawelawe i na hana a pau no k@ Helene inoa. Mahalo i kan@u e keia kanaka.
=================================
MOOLELO O KA AHA EKALESIA O KA MOKUPUNI O KUAI.
-
LA HANA @.
Ma ka luakini o Waioli i noho ai ka Aha Ekalesia o ka Mokupuni o Kauai, Aperila 14, 1897, hora 11 a.m.
Na ka Lunahoomalu mua i wehe na hana a ka Aha, Himeni a me ka pule. Hoomaopopoia na laia o ka Aha i hiki mai. Eia na Elele.
KIHAPAI, KAHU, ELELE.
Waimea, G. L. Kopa, J. K. Kapuniai,
Hanapepe, Kahaleole, I. Maliekekai,
Lihue, . . . . . . . Sol. Kealoha
Kapaa . . . . . . . U. S. Kaneole,
Koolau, S. K. Oli, H. W. Pukalo,
Waioli, S. Kaili, J. S. Kaeha.
Lala mau: O.P.Emekona, J. M. Lydegate, J. Kanoho, G. B. Meheula, R. Puuki.
Kona ka Aha ia S. Kaili i Lunahoomalu, hooholo ia.
Koho la Lunahoomalu i na Komite, eia na Komite:
Komite Imi Kumuhana: O.P. Emekona, S. K. Oili, U. S.Kaneole.
Komite Imi Haawina: S. M. Lydegate, J. S. Kaeha.
Hoike a ke Komite Imi Kumuhana, apono ia.
Noi o J. B. Kahaleole e lilo na hoa a pau a akoakoa mai i mau hoa kuka, nooholoia.
Hapa ia ke kumuhana 2. Hoike Kihapai, Komite me E ele, hooholoia.
Na D. L. Kopa a me J. B. Kahaleole i ka laua hoike Kihapai i kokua ia m@ e na elele, aponoia.
Na ke Kaauolelo i ko Lihue a me ko Kapaa. Kamailio nui na lala o ka Aha i ka hoike o Lihue.
Noi o G. B. Meheula e hoopanee i keia Aha a noho hou mai i ka hora 1:30 hooholoia.
Hoopanee ia me ka pule a H. W. Pukalo.
Noho hou ka Aha elike me ka hoopanee ana, pule o U. S. Kaneole.
Hapai ia ke koena oke kumuhana 2
Na S. K. Oili a me J. S. Kaeha i ka laua hoike, aponoia.
Hapai ia ke kumuhana 3. Palapala Hoopii, aole.
Hapai ia ke kumuhana 4. Hoike Komite.
Na J. Kanoho i kana hoike, hoonoho Kahu, aponoia ka hoike.
Na S. K. Oili ke noi, e hoomau aku ia J. M. Lykegate i Komite no na hale Kahu a me Halepule, hooholo ia.
Hapai ia ke kumuhana 5. Oihana Kuwaho. (a) Lulu dala. (@) Na Paahana hou.
Hapai ia ka mahele (e) Na O. P. Emekona i hoike mai no ka Ala a me Lui Mith@ a me na mea e ae o na aina K@ a e hookomo hou aku i mau Paahana.
Hapai ia ka mahele (@) Lulu dala. Lawe mai o O.P. Emekona he olelo hooholo,hooholo ia.
Ma ka manao o keia Aha, he pono i na Ekalesia e hooponopono i ko lakou mau lulu, i kaawale oa mea lulu no ka Oihana Kuwahe mai ne lulu Kuloko mai, a e hoouna koke ia aku i ka waiona a ka Papa Hawaii, hooholoia ka Olelo Hooholo.
Hapai ia ke kumuhana 6. Oihana Keloko, mahele (@) Ola Kahu a me na Kahunapule.
Na J. Kanoho, he Olelo Hooholo, hooholoia e @ aku keia Aha i ka Papa Hawaii, e haawi mai ia J. M. Kealoha i $5@ hooholoia.
Aole i pau.
=========================================
MOOLELO O KA AHAHUI KULA SABATI O KA MOKUPUNI O OAHU.
-
(Hoomauia.)
Hapai ia ka noonoo ana ina Kumuhana pakahi.
1. Hapaha hora haipule, hooholoia.
2. Hoike a na Kahukula Sabati Apana, na D.L. Naone i ko Kawaiahao, aponoia me nan hooponopono. Aole hoike papa helu o Kaumakapili. Na D. Kunukau i ko Kalihi me Moanalua aponoia me na hooponopono. Aole hoike papa helu o Ewa. Na S. Mapu i ko Waianae, aponoia me na hooponopono. Na ke Kakauolelo i ko Makua. Na D. K. Kaapu i ko Hauula, aponoia keia mau hoike ekolu maluna ae. Aole hoike papa helu o Waikane. Na Asa Kaulia iko Kaneohe, aponoia.
Ma ke noi a E. S. Timoteo, ua waiho ia na hoike papa helu i heluhelu ole ia ike Komite a ke a Aha i ka Ahahui Nui.
3. Hoike a na Elele; - Na J. Aia i ko Kawaiahoa, aponoia. Aole Hoike Elele o Kaumakapili. Na J. S. Keawe i ko Kalihi me Moanalua. Na S. Hookano i ko Ewa. Na S. K. Hu@ i ko Waianae. Na ke Kakauolelo i ko Makua. Na W. S. Wond i ko Waialua. Na S. Kiliona i ko Hauula. Na Noa i ko Waikane.
Na R. Kaaunu i ko Kaneohe. Ua aponoia keia mau hoike a pau.
4. Hoike a na Kahukula Sabati Nui Na E. P. Aikue i hoike piha mai ne na Kula Sabati o na Koolau, aponoia.
Hoike waha mai o D.L. Naone no na Kula Sabati o na Kona, mahaloia.
5. Koho ana i na Kahukula Sabati Nui. Ma ke noi a S.H. Kalamakee ua hoomau ia no o D. I. Naone i Kahukula Sabati Nu, no na Kona, a o E. P. Aikue no na Koolau.
6. Na hana Hoike Kula Sabati o ka Poaha, Aperila 8, 1897. Ua waiho ia ka noonoo ana i keia Kumuhana i na Kahukula Sabati Nui a me na Kahukula Sabati Apana o Waianae.
7. Hoike Hui o na Kula Sabati i Iune, 1897. Ua hooholoia keia kumuhana.
8. Na hana hoe@ue i na Kula Sabati Nui mai o E. S. Timoteo, e waiho keia kumuhana i na Kahukula Sabati Nui, hoooholoia.
9. Na lulu dala no ka "Hoahana". Ua ae mai na Kula Sabati i koe e hoihoi mai i ka lakou haawina.
10. No na hookohu o na Elele a me na Kahkula Sabati Apana i ka Ahahui Nui. Ma ke noi a O.P. Emekona ue waihoia ka noonoo ana o keia kumuhana i ka Ahahui Nui.
11. Kahi a me ka manawa halawai hou aikeia Aha Noi mai o S. H. Kalamakee, e halawai keia Aha ma kahi e halawai ai ka Ahahui Euanelio, hooholoia.
Na O. P. Emekona, he manao paipai E kaueha ana ina hoa o ka Aha, e makaala , i umi ole ia ka olelo a ke Akua ma ko oukou mau Kula Sabati e like me ia e hana ia nei ma na Kula Aupuni.
Olelo Hooholo, Hooholoia. Ke haa wi aku nei na oa a pa o keia Aha i na hoomaikai he nui i ka Ekalesia @ me ke Kula Sabati o Waianae, no ke kokua ana mai ma na mea a pau e oluolu ai ke kino.
Hoopanee ia ka Aha nma ka himeni a ne ka pule a ka Lunahoomalu.
S. K. MAHOE
Kakauolelo.
===================================
Na Palapala
-
Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na hewa ana no keia mau manao i hboopukaia malalo o keia poo, aka,
e ili no ia maluna i na poe na lakou i kakau mai.
-
O KA AE HE HOOLE IA.
-
E pahaohao ana paha oukou i nei mau huaolelo e kau ae la maluna, oiai, aole paha ia o ka pololei, aka, o ka pololei maoli, oia keia: O ka ae he ae ia @
ka hoole he hoole ia.
Aka, ua lawe mai au i keia ma huaolelo maluna ae, i ike ia ai ma kahi o ka ae, he hoole malaila, a penei:
Ma ke Kakahiaka Poakahi iho nei, la 5, i ka mokuahi Maunaloa i ku mai ai, ua hele aku o W. E. Naaniani a imua o Makuakane, a noi aku e ae mai e wehe ia ka luakini o Mokuaikaua, no ka halawai o ka Hui Aloha Aina, ua ae mai o Makuakune, oiai, oia ka luna malama hale.
No ia ae ana mai o Makuakane, a ua lohe pu au i kona ae ana, nolaila, ua kukala ae o Naniani ia Kakahiaka, e noho ana ka halawai o ka Hui Aloha Aina ma ke kakahiaka Poaha ae hora 10, ma ka luakini o Mokuaikaua, a ua lohe na kanaka a pau ia leo kukala.
Ma ke kakahiaka o ka Poaha ae, ua hele makou no ka halawai, oiai, o ka Peresidena kekahi e hele pu nei me ko makou hoahele, a i ko makou hiki ana aku i Kahului, ua halawai aku la makou me Makuakane.
Eia ka pane a Makuakane, "Owai ia ka mea nana e hookani mai la ka bele, aole e loaa aku ana ia oukou ke ki oka hale, a hiki i ko oukou wawahi ana ika puka, o ka luakini, oiai, ua hui a@ me Kawewehi, ua hoole mai aole e wehe i ka puka, a heaha no ko oukou mea o ka hai ele ana aku ia Kalaiwaa."
Eia ka maua pane, aole e hiki ia maua ke hai aku ia Kalaiwaa, no ka mea, aia o Kalaiwaa i Kohala, nolaila, e pono hoi oe e haawi mai i ke ki.
"Aole loa au e ae aku ana."
Eia hou ka pane ma ko makou aoao ua ike no la hoi oe ue kanalua oe, he aha no la komea hai ole mai, e hiki ia makou ke nopee ae i ko makou kahua halawai.
O ko makou hele aku la mo ia, ke a la keahi ma kona aoao, nolaila, ua hele aku makou a ma ka lumi mahope o ka luakini, kai hoi i kupono ole ke halawai, oiai, ua hemo ka puka oia lumi i ka poe kamana, a malaila makou i malama ai i ka halawai.
Imua o oukou e na hoahanau, ke hai aku nei au me ka oiaio loa, i na he mau Kalapu Himeni kekahi i ele mai ia la a olelo mai ia Makuakane e wehe ana makou he Aha Mele i keia po, e wikiwiki ana o Makuakane i ka wehe i ka luakini, oiai, oia ka mea makemake loa ia, nui ka uwa, kani ka pio, hehihehi a hu mawaho o ka mea kupono ole ika oinana Karistiano, a ua lilo hoi ke anoano eehu oia luakini @ i mea ole, a he hana ia i makemake loa ia.
Aka, o keia hana, oka Hui Aloha Aina, aole ia he hana i kue i ka pono Karistiano, ak@, he hana no ia i like aku me ia hana, e hooulu ia ai na hana pono, a e kokua aku ana ia hana, aole hoi he hana hoohaunaele e kue ana i ka maluhia a me ka eehia o ka luakini, aka e kumuhau, @ hooulu ia ai na pomaikai o ka
lahui. O ka hana maikai nae he mea ole nae ia ia makuakane, o ka hana e kue ana i ka pono karistiano oia iho la ka ana i makemake ia.
Nolaila, ua kupono loa io la kela poo manao, o ka ae he hoole malaila, i k@ @ mua, he pololei ae alelo i ka luaae o ka la, lapue iho la ke alelo, a puka mai ke ah@ no ka me, he ahi ke alelo.
J. E. A. KAIEWE
Honolulu, Mei 10 1897.