Ke Aloha Aina, Volume III, Number 22, 29 May 1897 — Page 6

Page PDF (741.65 KB)

This text was transcribed by:  Natalia Villegas
This work is dedicated to:  Samuel E. Burke

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, MEI 19, 1897

 

KA HOOILI KAUA ILOKO O KE EHUEHU.

Ke kulana wiwo ole o na Helene.

 

[Ka hoike a kekahi mea makaikai.]

            Ua lilo ke kaua mawaena o Helena a me Tureke, i mea na ko'u uhane e ike ai i ka waliwali o neia mea he kaua, he mea hoi na ko u uhane i ike ole ai mai ko'u hanau ia ana a hiki i keia la a'u hoike nei imua o ke ao holookoa, mamuli o ko'u a me ko ka lehulehu ikemaka ana aku i na kanaka kino nui a puipui, e moe ana maluna o ke kahua kaua ua lele ka hanu, a ua puanuanu hoi ke kino.

            He mea makaikai au ma kekahi mau wahi i hoouka ia ai ke kaua mawaena o ka poe Pelekane a me ka poe Zulu o Aferika, aka, ua hiki nae ia'u ke ike aku oia mau hoouka kaua ana a pau a'u i hiki kino aku ai, aole i komo mai iloko o ko'u puuwai na weliweli oia mea he kaua.

            Oiai, ua hiki ke ike ia aku, ua like a like ka nui o na koa ma na aoao a i elua, a i ole, he wahi oi iki aku paha mamua o ka heluna o kekahi aoao, a he mea hoi kela ua ike mau ia ma na aina a pau i hoala ia ai o ke kaua.

            Aka, o ke kaua mawaena o na Helene a me na Turke, he kaua ia na'u e olelo nei, aia iloko o ka ehuehu a me ka weliweli maoli, oia hoi, e koe aku ana o 20,000 koa Helene ia 70,000 a 75,000 koa o na Tureke, he elua hapakolu a oi ka nui mamua o ko Helene, ka poe no lakou ka umauma i hoopiha ia i ke aloha a me ka makee no ko lakou aina hanau.

            Ina hora o ke kakahiaka, ua lohe ia aku la ka leo o na o-le o na aoao a i elua, e hoike mai ana, aia he hoouka kaua nui a hoea mai i ke ao ana ae. O keia wa, oia no ka hora i o ka wanaao, a he nui hoi a lehulehu wale aku makou na poe makaikai e hooluolu nei ma na kakaipali, he mamao hoi o hapaha mile wale no, mai kahi a na koa Helene e liuliu nei e pale aku i ko lakou mau enemi.

            O keia wahi a makou e hooluolu nei oia o Othrys, he wahi aina oololi, a ma ia wahi e hoea aku ai i Domokos, kahi hoi a na pualikoa o na aoao a elua i haule iho ai maluna o ke kahua kaua he mau tausani o na ola makamae i pau i ka anai ia e na poka pukuniahi a me na pu raifela e kani kapalulu ana maluna o ko lakou mau poo, e like me ka hu ana o kekahi kikiao makani ikaika.

            I ka hoomaka ana o ke kaua, maluna ia o ka aina o Domokos, a o na hora ia o ke awakea, ua hiki ole i ka poe Tureke ke hoolohilohi hou iho mamuli o ko lakou ike, ma lakou e hana ana pela, aiaila, he me maopopo loa, e lilo ana lakou he luahi na ka poe Helene, a e oi hewahewa loa aku ana hoi ko lakou poino maniua o ka hiki ana ia lakou ke ku mai e pale no ko lakou mau ola pakahi.

            Nolaila, me ka hookaulua ole iho, ua haawi ia @ o la na kaueha i na pualikoa a pau, no lakou ka huina i hiki aku i ke S@, a @ hoi na Helene he ao, @ a oi wale no mau wahi kea @ hooulu ana @ @ o kekahi wahi kahua aina, i paa @ kea mau mea kaua e hiki oi ke ku @ pa@ ia @ kanaka Tureke ia i Helene.

            Lohe ia aku la ke kani mai o ka leo o na pukuniahi, a ne-i nakolo ae la hoi ka honua i ko lakou mau leo weliweli, e ahai mai ana i na lono o ka make imua o na maka o ka poe Helene, ka poe noi e ku aku nei, ua mohai mua lakou i ke ola o ke kino, mamua o ka hele ana e paio no ka aina makuahine.

            Ike ia aku la ka Alibikaua o na pualikoa Tureke, maluna o kona lio, a e ku poai puni ana hoi kona mau aliikoa iala elike me ke kiekie o ke kulana i loaa i ke kanaka, a ma kona lima hoi, e paa ana oia he ohenana, a e kaulona pololei ami ana kona mau nanaina maluna o kahi a na pualikoa Helene, e ki hoomau aku nei ia lakou.

            Ike ia aku la na Elele e holo ana ma o a maanei o ke kahua hoomoana me ke kuupau ana i ka holo nui o ko lakou mau lio, elike me ka ikaika i loaa ia lakou, no k hooko ana i kke kauoha a ko lakou Alibikaua.

            Oiai no nae au e nana hoomau ana maluna o keia kanaka e kau nei mluna o kona lio, ike aku la au i ka holomoku ana o na poe e ku pohai ana ma kona aoao, mai kahi ahua aku a lakou i kuku ai, a nalo aku la i ke aluka o ko lakou mau pualikoa.

            He manawa pokole wale no keia nalo ana aku o keia poe, aia Eoi, ua ike koke ia aku la lakou e holo ana maluna o na lio, mamua loa o ko lakou mau pualikoa, a e nee mai ana imua, e like me kolo ana a ke Po-ko ka nee papa, mai ke kibi akuau a me waenakonu o na puali Helene.

            O keia hoi ka wa au e ka mea makaikai e kuupau aku ai i ka ike a kou mau maka, me ka houpo e kapalili ana i ka umauma, oiai, ke ike aku la no oe, i ke komo kino maoli ana mai o na poe Tureke, me ko lakou mau leo weliweli e ani loa aku ia lakou a hiki i ko lakou nalowale loa ana mailuna aku o ka lepo o ka honua.

            Aka, o na Helene, he poe lakou i ake ole no ka hanohano, a i ku hoi maluna o ke kahua oiaio, oia ke aloha i ka aina a me ka maemae o ka inoa, a pele lakou i ku hoomanawanui ai e pale, a hiki i ka hora 7 a oi o ke ahiahi, akahi no lakou a nee aku he kahua okoa mai keia wahi aku o ka weliweli @ hana ai.

            He mau tausani ola i make mawaena o na aoao elua, a ua lehulehu no hoi na poe i hoeha ia ma keia hakaka ana.

 

KA HANA UHAUHA A KEIA AHA KUHINA

            Ua nana iho makou maloko o na nupepa haole o keia kulanakauhale, a ua ike iho la makou i kekahi hana uhauha a ka Aha Kuhina o keia aupuni Repubalika i hana ai, ma o ko lakou ekolu, a i ole o eha no paha, ai ana e haawi aku i ke dala o ka lehulehu no kekahi kanaka, aohe ana mau hana ano nui e pili ana i ko ke aupuni kulana e ku nei, a i ole, mamua aku paha oia wa, no ke kukulu ana i kekahi kia hoomanao nona ka huina lilo o $1,5000, a o ua mea la hoi, ola o Ches. L. Kaaka, kekahi o na mea i make ma Waikiki, mamuli o kena manao ponoi iho, a e kukulu ia hoi ma ke Kuea o ka Paalu, kahi hoi i manao ia ai, o kahi oi loa aku ia no ka hanohano o keia kanaka a lakou i manao ai, ua kupono ia kahua nona.

            O ke kumu nui nana makou i kono mai e pane aku i keia mau hana uhauha, no ko makou ike no, aohe ne mau hana hoopomaikai a keia kanaka a na Poo Aupuni, i nao iho la i kela huina dala o ka lehulehu a haawi mai la no ke kia hoomanao o keia kanaka, he wahi kulana paa pu wale no, iloko o na pualikoa o ke aupuni Repubalika o Hawaii. Ua oi loa aku ka pono ke haawi ia no kela Hope Makai o Waimea, i ku ai i ka pu a Koolau, ke kaeaea o na pali nihoniho o Kalalau, a i ole, i kela poe koa ekolu i make ai no malaila, a e kukulu ia ma ka pali, kahi o lakou i pau mai ai i ke kakaa, mamua o keia kanaka aole i kupono ke haawi ia.

            A o kekahi no hoi, ua oi loa aku ka pono, ke lawe maoli ae keia aupuni, a kukulu i ke kia Loomanao o ka Moi Kalakaua, ka huli loaa nana lakou i hoowaiwai aku, aole i kekahi mea i pilikana ole aku i na hana hoopomaikai ma ko ka lehulehu aoao, a oia ka makou e olelo nei, he mau hana uhauna wale no keia a ke aupuni me ka loaa he pomaikai i ke poe nana e imi i ke dala.

 

O SOPHIA L. SHELDON UA HALA

            Ma ka auina la Sabati nei, Mei 23, ma ka hora 4 p.m., i haalele mai ai ka mahu a me ka uhane, o ka hale kino o Miss Kopaea L. Sheldon i keia oia ana, ma kona wahi noho ma Iwilei, Honolulu, i ke 46 o kona mau makahiki, ua hanauia oia ma Kona Akau, Hawaii, i ka 13 15 o Novemaba 1850, na Henry L. Sheldon a me Hanna Sheldon, he mau kaikunane, a he mau keiki a me na moopuna a me na ohana lehulehu a me na hoaloha he nui kona, i haalele iho la mahope nei, e u a paiauma aku me ka paumako nona.

            Imua oia o ke alo o na @lii i ka hapanui o ka manawa o kona mau la o ke ola ana, he makuahine heahea, he haawi oia i na kokua ana i na poe pilikia, a he makamaka hookipa a pulama i na hoaloha, he makuahine maikai no ka ohana.

            I na la hoolili kaua o ke aupuni me Koolau, ke kaeaea o na pali nihoniho o Kalalau, nana i haku iho ke mele, "He ohohia nui, Nou a e Koolau," a pela aku.

            He makuahine kupaa no ke aloha i ka aina, a me ia aahu o ke aloha aina oia a moe aku la.

            Ke komo pu aku nei KE ALOHA AINA me ka ohana a pau iloko o na hoomanao ana me na haawina o ka luuluu nona, a e auamo pu ana hoi i na hoomanao ana no kona kupaa mahope o ka aina. Aloha Sophia.

 

KUU HOAPILI UA HALA LOA

Ma. LUNAHOOPONOPONO,

            Aloha o@:

            He ukana kaumaha ka'u e hoouna aku nei ia oe, a nau i a e uwala aku ma na wahi a pau o ka aina, i ike mai ai na kini lehulehu o na ohana a pau e noho ana i Kalahiki me Kalakau, o kuu lei aloha he wahine i haaleie mai la ia ia'u a me ka maua mau keiki e noho @ aku ma keia aoao o kona ia ka @lina hoi a na mea a puu e hoia aku ai.

            Ua hanau ia o Mrs. Kalani Kaiako ma Olaa, i ka M.H. 1852, a mai ia wa mai a hiki i keia wa, ua piha iaia he 46 makahiki, 4 malama, 13 la me 7 hora.

            Ua mare ia maua i ka M.H. 1867, iloko o Novemaba, ma Pulama, Puna, ua noho pu maua no 29 makahiki, 6 mahina, 13 la me 7 hora.

            Ua loaa mai na maua 5 keiki, ekolu keiki kane, a kaikamahine, ua awe aku ka Haku 3 keiki, koe2, o makou ia e @ aku nei iaia. Ua hele aku maua me ka maua mau keiki a noho ma Waiohinu, Kau, 3 makahiki, Naalehu 1 makahiki a oi; Kapapala 1 makahiki a oi: Ainapo 1 makahiki a oi; he mau mahina wale no ma Kuapaawela, Kaluaooele, a huli hoi mai la i kona aina hanau nei, i ka uka leo manu Olaa.

            Ua pili pu maua mai ka lehua ula o Hopoe mai, a ka il@li nehe o Kaiamanu, mai ka wai iniki ili a ka wahine ami o Haena, ka lehua popohe o Poaiwai, a ma@ oa ulu ku@ui o Uakuahine a ka uluwehi o Panaewa, a me ke kaona lai malie o Hilo.

            He wahine puuwai hamama oia, he heahea i na malihini, he ohana no koua, he mau kaikunane, he mau kaikuaana.

            I ka wa e noho ana o Liliuokalani i ke kalaunu, ua loaa mai la ko makou mau eka aina mai iaia mai, a oia no ka makou e paeli nei i kona lokomaikai i kona mau makaainana o keia wahi, a ua piha hoi na makahiki 6 a oi o ka lilo ana mai ia makou, a ma keia wahi oia a hala aku la ka uhane mao.

            He oiaio, Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku, e hoomaikai ia ka inoa o Jehova o na Kaua.

                        WILLIAM KAIAKO.

            Olaa, Puna, mei 21, 1897.

 

HE HANA HOOMAINOINO.

MR. LUNAHOOPONOPONO,

                        Aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kekahi mau kolamu ou, i kela poomanao e kau ae la maluna. Ma ke ahiahi o ka Poalua la 18 o Mei nei, a ma ka hora 7 p.m. ua okia iho la kekahi wahine i ka pahi e kekahi Pukiki o David (Kawika), kona inoa, a o ka wahine o Kamanao ka inoa.

            Ua oki ia kekahi wahi o ke kino o ka wahine e ola ana paha keia wahine, aole paha, ua hooma o Kawika, a @ hoopaa ia i ka nale paahao. Ma ka apa@ o Keei kahi hanaia ai keia hanaia ai keia hana ku ka hoomainoino, a oia ka'u e hoomanao ae la i ke mele kaulana o ua aina nei:

                        He punua pee poli ka ke hoa,

                        Aia i ka lai a Ehu.

            A oia iho la ka mea uana i hana keia @ na ku i ka hoomainoino, he kaue manuahi.

            Ma ka la 19 o keia mahina, make aku la o Edwarda Nahino o Na@ nei. He keiki kuonoono oia no koa aina, a ua naho iho kina wahine a me ka laua keiki uaku. A ma keia la ao e kakau nei i @ ai kona kaoko@.

            Nui ka ua o na Kona nei i keia mau mahina ua ke ao, a ua me ka pu hoihoi o ka poe mahi hope.

            Me na keiki oniu hua ko'u anoi, a o ko'u  aloha pau ole me na Lunahooponopono.

            Z. P. K. K. HAPAOKEKALAUNU.

            Napoopoo, Kona Hema, Mei 20, 97.

 

NUHOU KULOKO.

            Ma ke ku ana mai a ke Kiinau mai Hilo mai, i hoea mai ai o Rev. S. L. Desha.

            He paikau moana, kana waapa o na mokukaua Amerika i ke awakea Poakolu nei, ma ke awa ae nei o Kou.

            Eia ke liuliu mai nei na poe Pelekane no ka haawi ana i mau mea lealea ma a la iubile daimana o ko lakou Moiwahine.

            Ua hoopane ia ka hookuu akea ia ana o luna o ka Piledelpia, no ka hele makaikai ia ana, a hiki ka la 12 o Iune mamuli o ka ahaaina o ka Home Hoehanau Kapiolani.

            Mawaho ae nei o Kapiolani Paka e malamaia i na lealea heihei kaa hehihehi wawae a me na lealea e ae, ma ka a ao ae nei o Iune, ka la iubile o ka Moiwahine Victoria.

            Maluna mai o ka Belgie e hoea mai ai ke Kuhina Amerika Harold Sewall, a me Kuhina Amerika Buck no lapana, e hookaulau iho ana o Buck no kekahi mau la maanei.

            Ma ka hora 9 p.m. o ka Poah i haalele iho ai ka makuahi Iwalani no Kalaupapa, a maluna ona e holo aku ai na Lala o ka Papa Ola, na poe Kauka na poe Kakau Nupepa a me na poe e ae.

            Eia ke puapuai mai nei na lono, eia na Hui Hukihuki Kaula o Honolulu nei, ke lioliu mai nei no ke komo ana ae iloko oia hana wikani o na Hui i pu-a ae, ola ka Hui o ka Hale Hana Hao a me Poola, a me ka na Pukiki.

            Ua hoike ae ke Kuhina Iapana Shimamura ma ka nupepa Avalataisa o ka Poalua nei, ina aole e hooko pono ana ke Aupuni Repubalika i ka pane ana i kela palapala, alaila, aole i maopopo ka hopena a ke Aupuni o Iapana e hana mai ana.

            I keia Poakeiu ae e haalele mai ai o M. G. Silva ia Honolulu no Potugala e kaawale ana oia no kekani mau mahina loihi, a o kona Halekuai hoi ka Heiau o na Paikini, e hoomau ia aku ana no ke kuai ana a hiki i kona hoa hou ana mai.

            E hoomanao e na lala a nau o ka Hoi Hooulu a Hoola Lahui, o ka la 5 ae nei o Iune e hiki mai ana oia ka Ponono, he la paiua loau @ ia na ko @ukou Ahaui, e haawi ana ma ka Home Hoohanau Kapiolani. E eleu ae e na hoa oia hui.

            E hoomanao pu hoi e @ hoa o ke Kumue Hooko o ku Hui Aloha Aina o oa wahine o ka Hui Kuwa@ o Honolulu nei e hiki ae ma kahi o ka Peres @ ma alanui. E na i ka heia io o ke kakahiaka Poalua, Iune 1, @ me ea hoolaha ma kekahi wahi o ko kakou papa nei. E @ ae na hou @ la puuwai  mah@ i ke aloha.