Ke Aloha Aina, Volume III, Number 25, 19 June 1897 — Page 4

Page PDF (742.69 KB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONO, IUNE 19, 1897.

 

KE ALOHA INA

 

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE,

Lunahooponopono

E. A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU, IUNE 19, 1897.

 

OIA MAU NO O KALANI AIMOKU.

 

            Ma na leta i loaa mai nei la makou, mai ko makou mea kakau mai ma Wasinetona, ua loaa mai la na lono ulumahiehie no ko Kalani kulana e noho la ma kea lo o ka Peresidena a me ka Aha Senate o Amerika Huipuia, ke o na mau ia me he laau a la no Makalei, ka pipili mau o ka i-a i ka makaha.  Aohe wa ko-e o ko ke alii alo i na hoaloha he lehulehu wale, o na kulana wale no iluna o na kaupoku o Hanalei.

            O Kona kulana ola kino he maikai oi papalua aku i Kona wa i hiki mua ai, a o kekahi kumu no hoi paha, oia no Kona ikemaka ana i ka hiamoe kau a hooilo ana o ka Ninau Hoohui Aina, a lakou nei e himeni mau nei ma Hawaii nei, i ke kuekaa mai, o ko kakou puuhonua wale no ia e pakele ai mai na hana a lakou i lawelawe ai malna o kakou, aka, o ia mau li’a ana a lakou a pau e hoea aku ana lakou i ka pahu hopu o ko lakou kanluhu ana e like me ko kakou i kinohi.  E mau i ka manaolana o ko kakou hoolaia.

 

HE LAUAHEA MALANAI.

 

            I ‘keia kakahiaka Poakahi iho la, i hoouna awiwi ia aku ai kekahi Elele lawe kauoha i na pualikoa o luna o ka Piladelapia a me ka Marion, oiai lakou ua hala mua no uka o ke kula o Kaiwiula, hahi i paikau ai, e hoi awiwi mai no ko laua mau moku pakahi, a o ke kumu nae oia kauoha ia ana, ke hele nei kona lohea i o a ia nei, a o ka mea wale no i koe, o ke pa-hu ae, a ike pono ia ake ka hauwawa ana oia poe kaeaea o ke kai, aole e hiki ia makou ke hooia pololei loa aku i ke kaona o ka puana a ka moe o like auanei me ka Pahamauleo o Ewa, ke walaau no o ka makani mai no ka hope.

            Nolaila, hookahi no a makou alahele pono e hana ai, ka nihi ka hele i ka uka o Puna o pa auanei i ke kuhea kua ia mahope, a o ka hope he nele me ka pilikia.  Ke olelo mai nei hoi kekahi poe, ke oni mai nei na aakoko o ka poe kanaka liilii e paa ii na hale oihana aupuni o ka Republika Hawaii, no ka hoopiha pono ana i ke koi poho a ke aupuni Iapana ma o ko lakou mau Luna aupuni ala i hoomana ia.  Ea!  Kunao a pahaohao io ana paha auanei ka hana a keia mau Luna Aupuni kuwaho me ko kakou poe.

 

KA MOKUKAUA HOU O IAPANA

 

            Ma ka hoike a kekahi mea kakau nupepa o Ladana, ua olelo ae oia, o ka mokukaua nui a koikoi o kea o nei, oia no ka mokukaua hou o ke aupuni o Iapana e kapiliia nei ma ka pa kapili moku o Thames.

            O kona loihi he 438 kapuai, o kona laula he 75 kapuai 6 iniha, a he 27 kapuai 3 iniha hohonu.  Ua like me 10 kapuai loihi a me 7 iniha laula oi ae mamua o na aumokukaua nunui loa o kea o nei e lana ana maluna o na ale hulala o ka moana.

            O ka lua waiho nanahu o na aumokukaua Beritania, i ano like me kona nui he 900 tona nanahu ko lakou piha, aka, o o keia mokukaua nae e lawe ana oia he 1200 tona nanahu.  O keia moku he 150 tona ka oi ae o kaumaha i ko na mokukaua nunui e ae o kea o nei.

            Ua uhila kona kino holookoa me ka hao mai mua mai o kona ihu a hoea loa aku ihope, mawaenakonu o ka moku ua hoomanoanoaia oia a hiki i ka 9 iniha, a hoomaka aku la ka lahilahi ana o ka hao a hiki i ka 4 iniha manoanoa.

            E lawe ana ola he eha pu kuniahi nui, he 46 pu kani pi napinai a me elima wahi e hoopukaia ai o kona mau topido.

            He ekolu mau Iapana naauao e kiai makaala la i ke kapiliia ana o keia mokukaua, oia o Kapena Wendo, Kapena Miyabara a me Kapena Tukuyama o Iapana.

 

E IMI AKU ANA I KA WELELAU AKAU.

 

            Nu Ioka, Mei 26.  ua waiho aku o Lutanela R. E. Peary, he palapala noi i ke kakauolelo o na mana kaua moana, no ka hookuu ana mai iaia i elima makahiki mai ka oihana kaua mai, ua aponoia mai ia e ua kakauolelo la i keia la.

            O ke kumu o keia noi mamuli no ia o kona makemake e hele hou e huli i ka welelau akau, kahi hoi o na loea huli mea pohihihi i nehi ole ko lakou mau kapuai, aka, aole no nae ii pau ko lakou hoaoa ana e huli i ka welelau akau.

            Ua manao oia ma keia huli hou ana aku e loaa ai ka welelau akau iaia me ke kanalua ole.

            Maluna o ka mokuahi Waialeale ke kino o R. W. Maoa i hoihoi ia aku ai no Molokai, no ka waiho pu ana o kona kino me kona ohana i hala e aku i ka mika,

O ka pa la Sabati nei.

 

HAWAII MA AMERIKA.

 

Na ke Kupaa o ka Lahui i Kaohi na Kaulawaha o ka Hoohui Aina.

 

OHUMUIA O SENATE SPERKER REED E POWA.

 

He Huakai haawi aina ka Kuhina Daimana.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Peru i keia kakahiaka, i loaa mai ai ia makou na leta o na mea hou ano nui, mai ko makou mau hoaloha mai e noho la ma Amerika, e hoike mau mai ana i na ouli o ka nee ana o ke au o ka Manawa no k oka kou ninau, a penei iho na ho ki o na leta ii loaa mai:

                        Wakinekona, Iune 2, 1897

                                                                                                            Aloha oe:

            Aohe no he mau olelo e ae o na kamaaina a me na hoa o na Senate e olelo nei no na mea pili i ka lahui Hawaii, o ka lakou olelo wale no, aia ka hoopahaohao ia o ko lakou mau noonoo no ka nui o ke kupaa o ka lahui Hawaii mahope o ko lakou Moiwahine, wahi a kekahi hookapuhi o ka Aha Senate i olelo ae ai; “ua like ka pipili o ka manao aloha o ka lahui Hawaii ii ko lakou Moiwahine, me ka nao o ke kui-kolu e komo ana iloko o na apana papa elua,” a no ia haawina kamehai i loaa i ka lahui Hawaii, ua lilo ia he kaula kaohi e hoahulihuli hele ia ai ka waha o ka poe Hoohui Aina.

            Ma ka manawa i noho ai ka Aha Senate i kekahi la, he la ia i noho nui ai na hoa o ke Senate i ko lakou mau home, a o na poe wale no i akoakoa ae, oia no ka poe e kakoo nei i na hana ekaeka a ka poai mikanele, i keia wa nae a ua poai la i ike ai o lakou wale no ko ka Aha, ua umoki koke la ae la e lakou na hana e pili ana i ka pono o ke Kuikahi Paneilike a me ka hoohui aina.  Oia no ka wa o Senate Sperker Reed, kekahi o ko kakou mau koo oloko o ka Aha Senate, i ku ae ai, a wahi ana, malalo o na rula, aole i lawa ke kolamu (quorum) no ka hapai ana i na hana, o ka hapa uuku wale no keia o na hoa (minority), nolaila, o ka hooholo ana o na hoa o ka hapa uuku (miniority) aole ia i mana malalo o na rula, ua lilo keia i puupuu oolea i na hoa o ka poai kimo po, a ua lanakila kana mao alakai ana, a no la hana naauao a Senate Sperker Reed ua ohumu ia iho la oia e powa ia, a ke kiai ia nei oia e ka mana o ke aupuni.

            O ke koena loa paha keia o na manao o ka poe na lakou i powa ia Hawaii.

            Ua maaio loa ae o S. M. Daimana Kuhina Waiwai o Hawaii me C laukea, ma ke alahele no Enelani, ua hoopohekeia ae na lono o ka laua huakai, ina aole e holo ke Kuikahi Panailike, he haawi aina ia hana a laua ia Hawaii no Enelani, a o ka lua, he makilo dala, no ke aupuni kuaka o lakou.

            Mai Enelani mai ke telegrapa, ua hole a eke Kuhina Noho o Iapana ma ke alo o Ladana.  Aole makemake o Iapana e hoohui ia Hawaii me ia, i na no e haawi la aku ana aka, o ka’u hoi e hai ae ma ia wahi; Makemake o Iapana i ka moni, mai kahi Repubalika ae.

            O keia wale no na wahi itamu i loaa ia’u i keia mau la, aka ua lawa no ia no ka hoomau ana i ka puu i na la ikiiki o Honolulu.

            He makalapua mau ke ola o ke Aliiwahineo Hawaii.

            Ua lawa kaua maanei.

                        Aloha a nui.

 

KE KULANA HOOLAHA NUPEPA.

 

            O keia kekahi o na hana koikoi loa a ke kanaka e hapai ai, ina akahi no oia a hoomahele aku ma ia apana hana ano nui no ka pono o ka mua hookahi a o ka lehulehu holookoa hoi.  I ko makou wa, aole i a-e mai ma keia pohai o ka hoolaha nupepa, ua manao iho ia makou, he wahi hana ano mama a malani wale no keia ma ka nana aku a me ke kamailio ana, a ina paha e hoao maoli ana, e ike io ia no paha, aole i helu ia keia hana, a kekahi poe e olelo maa ai, he hana kaumaha a koikoi keia, i ko ke kanaka wa e ku ai a hookele aku imua o ka lehulehu.

            He oiaio, oia mau olelo a makou i lohe ai, he poe lakou aole i paeli i ka lakou mau makapeni maluna o ke aiai o ke kanana, ke kahua a makou e olelo nei i keia la, ua like ia me ka muliwai akea e hiki ole ai ke ana puni la kona mau mile kuea.

            O ke kupaa ana o kekahi nupepa maluna o ke kahua ana i ike ai, oia ka mea e pono ai ka lehulehu, a o ka lahui paha elike me kekahi mau nupepa alakai o na aina e, o ko lakou leo, ua lilo ia i mea mana iloko o ka aina, a o kana mea e kuhikuhi ai, eia ka pono la, e hoolohe ia ananei ia leo me ka hilinai ia.

            Iloko o keia mau la, ua uluku ae nei ka manao iloko o kekahi poe, e kukulu i mau nupepa ponoi no lakou, elike me kekahi mau nupepa Hawaii i oili hou ae nei, no ka pono a me ka holomua o ka aina, a o ka makou wale no e kauleo aku nei i na makamaka hou, i nui kea ho hoomanawanui i na mapuna leo mai ka poe hoi no mai, a mai hoao e noho me ka manao hoomokua hana, o lilo auanei ka pepa i mea hoowahawahaia.

            Pale ia ae ia mau olelo ma kuono, a naue malie ma ke ala o ka hoopono a me ka pololei, oia ka makou upu ana no na makamaka opio nupepa.

 

KA WAHINE ILOKO O KA AAHU KANE.

 

            Potalana, (Or.) Mei 26.  I ka wa i haalele iho ai o kekahi wahine i kona home ma kekahi o na taona o ka poe Pelekane, ua komo iho la oia i ka aahu kane, a kepa aku la oia iluna o kekahi mokupea ma kea no he luina i makaukau mua ma ka holomoana ana, me kana kane hoopalau hoi e holo ana no Australia no ka hooko ana i ko laua iini.

            Me ka nana ole ae i na inea o keia hole ana, kau aku la laua maluna o ka mokupea, a holo aku la no eono mahina ma keia alahele malihini e holo ana hoi no ka hoopakele ana ia laua iho main a umii ana a na kanawai o Enelani.

            O ka inoa o keia wahine o Nancy Clifford, ua loaa mai keia moolelo mai ia Geroge Cann, ka malama-moku o ka mokupea Hawksdale, oiai, mahope o kona holo ana ae nei mai Enelani ae no Australia, ua hoea mai la oia i anei no ka hooili huita ana.

            O Anderson, ka inoa o ke kane, ua mare hoi oia I ke kaikuaana o Nancy, aka, aole nae laua i nook hauoli a hiki i ka make ana o kana wahine, aole ola i aloha i ke kaikaina o kana wahine ia wa, mahope mai nae o kona hoopakele ana iaia mai kekahi olia poino i halawai me ia, ua hoomaka mai la ke aloha o kekahi i kekahi.  Ua hiki ole nae ia iaua ke mareia mamuli o ka papa ana o na kanawai o Enelani, aole e mare kekahi kanaka i ke kaikuaana a kaikaina paha o kana wahine i mare mua ia.

            He mau mea ilihune laua, a ua aloha no hoi iaua i ko laua aina hanau, aka, ua hiki ole nae ia laua ke hoololohe iho, hoiliili ae la laua i ka laua mau wahi dala uuku, a hooholo iho la e hele like no laua a hiki i ka hopena o ka laua huakai.

            Mahope o ko laua hoomanawanui ana no aneane eono mahina ua hoea aku la laua no ka pahuhopu o ka iaua huakai, a maiaila i uku aku ai ke kapena i ko laua luhi o ka hana ana maluna o ka moku.

 

            I keia po ka hukihuki kaela.