Ke Aloha Aina, Volume III, Number 28, 10 July 1897 — Page 2

Page PDF (783.70 KB)

This text was transcribed by:  Pat Souza
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA

Hoopukaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii

EDWARD L. LIKE, Lunahooponopono.

E. A. NAWAHI, Puuku o KE ALOHA AINA.

HONOLULU, IULAI 10, 1897.

MAEMAE I KE KAI KA PUA O KA HALA.

            Ae, nani wale ka pae ana mai o ka leo Alii mai ka hikina mai a ka la e haawi mai ana i ke aloha i Kona mau makaainana mai ka hulikaua o na mokupuni, a hiki i ka hulialo, e nana la i ka mole olu o Lehua me ke kahoahoa pu mai "Na Iehova ke Akua o na Kaua e hoomalu ia Hawaii."

            Nani ka maeele o ko makou puuwai, i ka wa i pa mai ai o keia mau huaolelo i ko makou umauma, ua like ia me kekahi pohaku momi e anapa ana kena malamalama i ka la a me he mea la, aole paha o makou wale kai hoea pu ia e keia mau olelo lani alii, aka, o ka poe no a pau e kupaa nei mahope o kona meheu, o lakou pu kekahi i hoohaalulu ia ko lakou mau kino no keia mau mamalaolelo wai meli a ko kakou moiwahine.

            O Kona haawi ana mai i Kona aloha ia kakou Kona lahui e noho hoomanawanui aka nei mahope Ona, he hoike ia, no Kona hooikaika wahine, e eo Iaia ka loea kanawai o na loio i pau nui aku nei i Wasinetona e hana kuikahi Hoohui Aina ai, a heaha ka kakou mea i lohe ai no ia mea?  Moe a hooluolu loa aku la ua Kuikahi Hoohui Aina la ma kahi hiki ole ke hoola hou ia mai, Pololei kela.

LILIUOKALANI A ME KA HOOHUI AINA.

            O keia ke poomanao a ka nupepa Alavataisa i hoopuka ae nei i keia kakahiaka Poakolu, a i ko makou nana ana iho i ke kaona o keia mau olelo, ua hiki no ke ike ia aku ke kumu i hoea mai ai o keia mau heekulua i ka lua hookahi, ma o ka lakou mau hoonohonoho hana ana no keia mau mea elua a ka lahui e ku nei a paio a hiki i keia la.

            Eia iho kekahi mau wahi mamalaolelo a lakou i lawe ae ai, a hookauhihi aku la maluna o ke kino o ka Moiwahine, a e heluhelu ia penei:  "E hoopakele mai ia'u mai ko'u mau hoaloha mai."

            O ka oiaio maoli o ke kao-na o keia mau olelo, oia no na mea e pili ana i ka palapala kue a ka Moiwahine Liliuokalani i ho una aku ai ia Joseph Heleluhe imua o ke Kuhina Nui o Amerika Huipuia, John Seremana.

            E hoikeike pu ana hoi keia manao, o ke kino holookoa o ka palapala, aole ia na ka mea okoa i hana, aka, na Julius Paina no ia, ke kokua ikaika mahope o ka Moiwahine, a me he mea la, ua hanaia kela mau kue i ka Ninau Hoohui Aina, mamuli o ke kuhikuhi a keia kanaka ka mea hoi a ke Alii i hahai ai, a haalele i kona mau hoaloha ma Hawaii nei, ka poe i kamaaina pu me ia ma ka noho ana.

            He mau olelo hookamaemae wale no keia, e uhi ana i ka mea oiaio a ko lakou naau hookamani i hana ai.  O ka mea oiaio, o ko ka Moiwahine noonoo kuhohonu no ia, aole hoi ma ka hookonokono ia aku, aka mamuli o Kona noeau i oi aku mamua o kela mau loio e noho la ma ke alo o Wasinetona.

            Nolaila, mai noho kakou a puni wale i na olelo a lakou nei e hoonui mai nei, kau aku no ko kakou manao no mua a hiki i ka hopena.

KO KAKOU KULANA I KEIA LA.

            Ua hoea mai imua o ko makou alo, he lehulehu wale o na palapala, e ninau mai ana i ko makou manao, no na mea e pili ana i ko kakou kulana e ku nei i keia la.

            Ua ulu mai paha keia mau hoohuoi ana o ka lehulehu ma o kekahi mau palapala apuka i hoouna ia aku nei ma na kuaaina mai na poe aku no i maa i na hana ano pahele, aole hoi mai ka poai aku o ka poe aloha aina.

            Ma ko makou ano he nupepa alakai no ka lahui, a he wahaolelo hoi no ka lehulehu, a oia hoi ka makou e panee awiwi aku nei, aoe oiaio o na lono no ka holopono o ka Hoohui Aina, mamuli o ka makaala o ka Moiwahine Liliuokalani, i ke ku kiai ana ma ke alo o ka Peresidena o Amerika Huipuia, ka wa hoi i manaoia ai e na enemi, ua pio a poho ka manaolana o ka Moiwahine no kana koi.  Aka, aia no nae ke Akua o ke Ahonui, e kali ana me ka malie no ko ke Aliiwahine Aimoku pono, a oia ka makou e hoike aku nei, o ko kakou kulana, ua malaelae a imua o ka Aha Senate.

AOLE I HALAWAI ME MITCHELL.

            Ua hoike ae o Corbett, kekahi o na moho kuikui puupuu kaulana loa o na mokuaina o Amerika Huipuia, oiai oia ma kona alahele no Bosetona, aole loa oia i mahui mua no kekahi mea e pili ana ia Mitchell, kekahi o na keiki peku hoki wi kani o Amerika.

            Ua manao oia no keia alahele ana no ka Hikina, ua lana kona manao, ua hiki laia ke hakaka me na mea a pau e ku mai ana imua o kona alo, no ka inoa moho kuikui puupuu wikani no ke ao holookoa, ina paha ia o kona hoa paio mua Fitzimmons, a i ole, o kekahi mea e ae paha, a penei kekahi o kana olelo kaeu:

            Eia au ua makaukau no ke komo hou ana aku iloko o ka rina hakaka, no ke kaili hou ana mai i ke eo ma ko'u aoao, ina ia he mea no'u e komo hou aku ai iloko o kekahi kuikui puupuu mahanahana me Fitzimons ko'u enemi mua a i ole, me kekahi poe e ae paha e aa mai ana e hakaka hou me a'u no ka inoa moho o ke ao, ka mea hoi au e aa nei, e hakoko no ka wa hope loa.

            Ua manao au, aole au e halawai hou me kekahi kanaka nana au e hoohaahaa hou ma ke ano, he moho no ke ao holookoa, ka mea hoi a'u e akenui nei e panai hou aku no ka mea nana i hoao e kaili aku ia waiwai momi, mai ko'u mau poholima aku, ka mea a'u e ake nei, e hoihoi hou mai iaia elike me mamua.

            Ua manao au, o ka ike i loaa ia Mitchell, oiai oia ma Jacksonville, mamuli no ia o kona hoao maoli ana, e komo iloko o na poai hoohakaka, a hiki i kona lilo ana i mea nui a kaulana, ka mea hoi a'u e ake aku nei e hoopapa pu me ia, no ka inoa moho o ke ao.

            Lawa ole no hoi na manao o ka poe hookelakela ikaika o ka honua, aia no ka palena he haule a lanakila paha.

AA O SULLIVAN E HAKAKA ME FITZIMMONS NO 4 A 6 PUNI WALE NO.

            Nu Ioka, Iune 25.  he hookahi pule mai ka Poakahi aku e ike ia ai ai ko John L. Sulivan a me Robert Fitzimmons mau helehelena iloko o kekahi rina hakaka o 24 kapuai.

            I keia po ma ka Union Square Hotel, kahi i hui ae ai o Martin Julian, ke kaikoeke o Fitzimmons, a o kona Luna Nui hoi, me Frank V. Dunn o Bosetona, ka Luna Hoohana Nui ma ko Sulivan aoao, ka moho hoi i pau, no ka hana ana i aelike hakaka mawaena o laua.

            O Robert Fitzimons, e hele aku ana ola e kue ia John L. Sulivan, no 4 a 6 puni, ma Ambrose, Brooklun, Nu Ioka, i ka auina la Poakahi, Iulai 5, ina paha he ua a malie paha na ia la.

            Ua kamakamailio ia no na moa e pili ana i ka laua pili, a mahope o na kukai olelo loihi ana o na Luna Nui o na aoao a i elua, ua apono ia ka hakaka ana o keia mau kanaka hooke lakela ma ke kulanakauhale o Brooklyn, a ma keia mau mokuahi ae o ka Hikina mai e maopopo ai ka mea o laua nana ke ee.

PUHELI PAHA AUNEI KA HAU NUI I KA HAU IKI.

Opaipai na Hu-i o Amerika ia Iapana.

Pii ke kai o kahi kanaka iki no ka Hoohui Aina.

Aohe ona Maka'u ia Amerika.

            Mamuli o ko makou manao, he mea pono ke hoikeike piha ia aku ke kulana kaua moana mawaena o Amerika Huipuia, ka Aeto kiai lalani mauna o Amerika Akau a me Amerika Hema, a me kahi Ukulii hoonahoa o "Kalahikimai" oia hoi o Iapana, nolaila, ke unuhi nei makou a pahola aku no ka pono o ko makou mau makamaka mamuli o ko laua komo palua ana ae nei iloko o ke kumuhana a ka lahui e akenui nei e hoea aku i ka pahu hopu hope loa, e ike ia ai ka mea polopei, a oia hoi keia malalo iho:

 

KO IAPANA MAU MOKU KAUA.

            Ma ka hoike a kekahi kanaka Ioea a ike hoi, i ke kulana o na aumoku kaua iloko o ko Iapana mau niuhi aukai, a me kona mau kiai loko ua hoike ae oia penei:

            O ko Iapana ikaika kaua moana, e loaa no ia penei:  He 2 mau moku kaua o ka papa ekahi, ma ke kulana hakaka a he 6 no ka lawe ana i na kauoha no ka wa e kue ia mai ai e ka enemi, he hookahi moku hakaka o ka papa elua, i lawe pio ia mai, mai a Kina mai, he elima mokukaua i uhi holookoa ia me ka hao a me ke kila, (he ekolu o keia huina i hanaia me ka hao kahiko a me ke kepau), he 10 mokukaua o ka papa elua, a he 6 i kapili ia no ke kue ana aku i na enemi ke hoopapa ia mai ko lakou aoao, a he 17 moku ma ke kulana papa ekolu o ka ikaika.

            A mailoko ae o keia huina, he 14 poe moku e holo ana ma ka 12 mile a oi o ka hora, ka averige maa mau, aka, ua hiki no nae ke hooi hou ia aku ko lakou manawa holo, ina i makemake ia e hana peia, ina paha he wa kaua ia e lawelawe ia ana.

            He 4 moku o ka papa ekolu, e kapili, a hoouhi hou ia nei me na hao manoanoa, no ke pale ana aku i na poka a ka enemi.

            He @ mau mokukaua topido o ka papa ekahi ka poe hoi i olelo ia, ua like lakou me puhi uila e pakaawili hele ana ma ka aoao o na mekukaua o ka enemi.

            He 20 mokukaua topido o ka papa elua, a he @ hoi o ka papa ekolu.

            He 2 waa topido wawahi moku o 22 mile holo i ka hor a he 2 hoi waa o 30 mile i ka hora, a o kekahi mau waa topido o ka papa ekahi eia no ia ke kapili hou ia nei, no ka liuliu e ana i ola honua.

            He 2 mau mikukaua hakaka i heluia ma ke kulana wikani, a me ke oolea iloko o na aumokukaua o Iapana, pia hoi ka Yashima a me ka Fuji, ua kapiliia laua ma Enelani, a ua uhi holookoa ia hoi ko laua mau kino me ka hao manoanoa loa, i hiki ole i kekahi poka wawahi moku a ka enemi, ke haha aku mawaho o ko laua mau iwikaele.

            He elua hoi mau mokukaua e kapiliia nei ma Amerika, he hookahi ma Piledelepia, a he hookahi hoi ma Kapalakiko i hoohalike ia ka hana ana, elike no me ko Amerika, a i ano like hoi me ka moku kaua Olimepia.

            A ke hui ia a pau ko Iapana mau moku kaua, ua aneane aku no ia e hiki i ke 50 o na moku kaua a i ka hapalua hoi o ko Amerika mau moku kaua, a ke hui ia me na waa topido he 28, e hiki aku no ka huina a pau i ke 75, he huina hoi e lawa ole ai no ka hakaka ana, koe wale no paha ma ka ulia o ka laki.

KO AMERIKA MANA KAUA MOANA.

            O ko Amerika Huipuia mana kakele moana, e ku kaawale ana hoi na waapa topido, oia hoi he 87 moku, he 67 poe ilio bulu au moana, a he 20 hoi malalo o ke kapili hou ana.

            He 33 mau moku kaua ua paa ko lakou mau kino i ka uhi ia me ka hao a kila paha a he 54 aole i pale ia me ka hao.

            He 11 o keia mau moku uhi ia me ka hao, he mau moku haua ma ke kulana hakaka ma na wai akea o ka moana, a he 20 e holoholo nei ma na kapakai o ka aina, no ke kue ana aku i na enemi.

            He 13 o keia huina hope, he hiki ke hoemi ia ilalo, i ano like me ke kulana o na moku kaua ano Monita, he poe moku kiai awa keia, no ka hoopakele ana mai na enemi mai, i ka wa e ulu mai ai o kekahi ulia kaua,

            He elua moku kaua i pale ia me ka hao a me kekahi moku a ae oia ano hookahi i kuikui ia i kahi hookahi, ma ka helu kiekie o na moku pake kanakai,

            He 20 moku kaua, a me 17 moku hoopahu, a me na wa topido i hoopaa ia aole i uli ia a me na moku kuikawa e ae, a o keia huina a me kekahi mau mea hou e hoea mai ana, a me 19 waa topido, he elua hoi i paa malalo o ka hora.

            A ke hui ia keia huina a pau ma ke Amerika Huipuia kulana makaukau oa hiki aku no ka huina o ka 106 mau moku kaua.  A na kela a me keia e wae no lakou iho, owai ana la o laua na mea kakaia oi, i ka wa e kipai ai o ko laua mau eheu, o Iapana paha, a i ole, Amerika no paha.