Ke Aloha Aina, Volume III, Number 28, 10 July 1897 — Page 6

Page PDF (786.75 KB)

This text was transcribed by:  Reya Liilii
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

6          KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 10, 1897.

 

KE KUIKAHI HOOHUI AINA.

 

Luhi Makehewa aohe Waiwai Loaa.

 

            Mamuli o ko makou manao ana, he mea pono i ko makou mau tausani poe heluhelu e ike pono i ke kuikahi hoohui aina a lakou nei i hoopapau malu iho nei me ka manao kuhihewa e holopono ana, i kau pu aku hoi maluna o ka mokuahi Austeralia a Mrs. Wakeki Heleluhe i holo aku nei no Wasinetona, nolaila, ke hoopuka aku nei makou, a penei ka heluhelu ana:

            O ke Aupuni o Amerika Huiia a me ke Aupuni Repubalika Hawaii, mamuli o ka hoomaopopo ana eia ke kukai ana oia Pae Aina maluna o Amerika Huiia, ma o ko lakou kulana pili kokoke aku o ka moe ana o ka aina, a ma ka hana mai a na makaainana o Amerika Huiia i kanu ai i ka anoano o ka malamalama Karistiano, ka loihi o ka hoomauia ana o ko lakou mau launa kalepa panailike ana, a ma ia mea i ulu nui ai ia mau pono alakai a ano nui i loaa ia Amerika Huiia a me ko lakou mau makaainana iloko o na hana hooulu, mikiala a me kalepa ana o ua mau Pae Aina la, a o ka oi nae ma o ka makemake maoli o ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina e hoohui mai i ua Pae Aina la me Amerika Huiia, ma ke ano ke apana ponoi malalo o ko lakou noho Aupuni ana, i mea e hoomakaukau ai no a me ka hooia ana aku i ke kupaa a me ka holomua o ua mau Pae Aina la, nolaila, ua noonoo na aoao hana kuikahi e hoopaa i keia manao nui ma ke kuikahi no ko laua mau pomaikai like a me ka mau loa.

            I mea e hooholoia ai keia kumuhana, ua haawi aku na aoao @ana kuikahi i ka mana piha maluna o ko laua mau Elele Kuhina pakahi i hookohuia penei:

            O ka Peresidena o Amerika Huiia; ma o JOHN SHERMAN, Kuhina Nui o Amerika Huiia.

            Ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii; ma o FRANCI MARCH HATCH, LORRIN A. THURSTON a me WILLIAM A KINNEY,

PAUKU I.

            Ma keia ke haawi kaokoa aku nei ka Repubalika o Hawaii me ke koe koena ole ia Amerika Hu@a i na pono kuleana Aupuni o kela a me keia ano maloko o maluna o ko Hawaii Pae Aina a me ko lakou mau ohana aina; a ua a@iikeia o na aina a pau i pili i ka Repubalika o Hawaii, ma keia, ua hoohuiia aku ia Amerika, Huiia, malalo o ka inoa Ka Panalaau o Hawaii.

PAUKU II.

            Ke haawi a ke hoolilo loa aku nei ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina ia Amerika Huiia i ke kuleana kuokoa a me ka noho ona ana maluna o na waiwai Aupuni a pau, na Aina Aupuni a Leialu, na Hale Aupuni a mau hale e ae, na Awa, Ku-moku, na Kaikuono, na Papu Kaua, na Lako Kaua Aina a me na Mokukaua, a me na waiwai Aupuni e ae o kela a me keia ano i kuleana a e ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina, me na pono a pau a me na kuleana e @ ana.

            O na kanawai o Amerika H@ e ku nei i keia wa, i @ i na Aina Aupuni, aole ia e pili maluna o na aina ma ko Hawaii Pae Aina, aka, na na Ahaolelo Lahui o Amerika Huiia e kau i mau kanawai kuikawa no ka hooponopono a me ke koana ana; ina nae o na dala loaa a pau, a i ole, o na pomaikai oia mau aina, koe na wahi e hoohana a e nohoia aku ana no kekahi mau oihana Aupuni Kivila, Koa Aina a me Mokukaua o Amerika Huiia a e hooliloia aku ana paha no ka pomaikai o na makaainana o ko Hawaii Pae Aina no na hana hoonaauao a mau mea e ae paha.

PAUKU III.

            A hiki i ka wa e hooholo ai ka Ahaolelo Lahui i na kanawai no ka hooponopono ana i ua mau mokupuni la, e haawiia no na mana kivila a pau, mana hookolokolo a me ka mana oihana koa e lawelaweia nei e na luna Aupuni o ke Aupuni e ku nei ma ua mau mokupuni la, i kekahi kanaka a poe kanaka paha, a e lawelaweia ma ke ano a ka Peresidena o Amerika Huiia e kauoha ai, a he mana hoi ko ke Peresidena e hoopau ai i ua mau luna Aupuni la a hoopiha ia mau hakahaka i hoohakahakaia ma ia ano.

            Mai keia wa aku e hoopauia na kuikahi e paa nei mawaena o ko Hawaii Pae Aina me na Aupuni e ae, a e hoopaaia iho ko lakou mau wahi e na kuikahi paha e paa nei i keia wa, e hooholoia aku ana paha ma keia hope aku, mawaena o Amerika Huiia a me ia mau Aupuni e. E mau no ka hooponopono kau kanawai kuloko ana o ke Hawaii Pae Aina, aole nae e hooholo no ka hooko ana i na kuikahi i hoopau ia, a i kue hoi i keia kuikahi, a kue i ke Kumukanawai o Amerika Huiia, a i kekahi kuikahi e paa nei o Amerika Huiia, a hiki i ka wa e hooholo ai ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huiia ma kekahi ano e ae. A hiki i ka wa e hooholoia ai he kanawai e pahola ana i na kanawai dute a me na hooponopono oihana dute ana o Amerika Huiia ma ko Hawaii Pae Aina, e mau no na kanawai dute o ko Hawaii Pae Aina i keia wa me Amerika Huiia a me na Aupuni e ae, aole e hoolol@ia.

PAUKU IV.

            O na aie Aupuni a pau o ko Hawaii Pae Aina, ma ka wa e kukaiia ai na hooiaio o ke kuikahi, ke hui pu ia me na dala aie i ka poe hoahu dala iloko o ka Baneko Hale Leta, ke ae nei ke Aupuni o Amerika Huiia e lawe nana e hookaa: aka, o ka aie a Amerika Huiia o lawe nei, aole ia e oi aku mamua o $4,000,000. Eia nae, elike me ka loihi o ka lawelawe hana ana o ke Aupuni e ku nei a me na launa kalepa ana o ko Hawaii Pae Aina, elike me ia i hoike ia mamua, na la Aupuni no @ hookaa i ka ukupanee o ua aie la.

PAUKU V.

            Aole e hoopae hou ia mai na Pake iloko o ko Hawaii Pae Aina, koe wale no mamuli o na kumu i aeia i keia wa a e aeia aku ana paha mahope aku nei e na kanawai o Amerika Huiia, a aole hoi e aeia kekahi Pake, mamuli o kekahi mea i paa maloko nei o keia, e komo iloko o Amerika Huiia mai ko Hawaii Pae Aina mai.

PAUKU VI.

            E hookohu no ka Peresidena i elima Komisina, a mailoko ae oia poe, aole hoi e @ malalo o elua he mau kanaka e noho ana ma ko Hawaii Pae Aina, na lakou, ma ka wa pono e hiki ana, e waiho mai i ka Ahaolelo Lahui i na kanawai e pili ana i ke Aupuni Panalaau o Hawaii (Territory of Hawaii) elike me ka lakou i ike ai he pono.

PAUKU VII.

            E aponoia keia kuikahi e ka Peresidena o Amerika Huiia, ma ke a'o a me ka ae ana mai e ka Aha Senate ma kekahi aoao, a na ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii, me ke a'o a me ka ae ana mai o ka Aha Senate, elike me ke Kumukanawai o ua Repubalika la, ma kekahi aoao, a o ke aponoia ana o keia e kukaiia no ia ma Wasinetona e like me ka hikiwawe e loaa ana.

            I hoike no keia, ke kakau pakahi nei na Elele Kuhina i ko lakou mau inoa malalo o na pauku maluna ae a hoopili pu i ko lakou mau sila.

            Hana papalua ia ma ke kulanakauhale o Wasinetona ma keia la umikumamaono o Iune, makahiki hookahi tausani ewalu haneri a me kanaiwa-kumamahiku.

            JOHN SHERMAN/ (Sila),

            FRANCI MARCH HATCH, (Sila)

            LORRIN A. THURSTON, (Sila),

            WILLIAM A. KINNEY, (Sila).

 

LOHEA KA LEO O KE KUHUKUKU.

 

            E i mai ana ia oe e Kahikiku-e, Kahikimoe-e, Kahikikapakapaka-ua-a-Kane. Na Iehova ke Akua o na kaua e hoomalu ia Hawaii. A Nana no auanei e hoihoi hou mai i kou mau pono pili paa e ka Lahui oiwi aloha-ina iho a oili ae imua o kou alo. Ea, maemae wale hoi ia leo Alii i pae mai la.

            He leo hoolana, a he leo aloha hoi e mu-a iho ana ia oe i ka waiu aiai o ke aloha oiaio. A oia leo auanei ka mea nana e hoauh@e aku i na manao piliaiku o ka hopohopo iloko ou e kuu lahui oiwi aloha, i nui ke aho. E hoomanawanui a mai hoopiolokeia ko oukou puuwai, a no ka mea, ua hala aku la ka malu o ka po, a me kona mau helehelena konouli eleele o ka powa pakaha hilahila ole.

            A ke o mai nei na kukuna olinolino o ka malamalama hauoli maluna ou, e Hawaii, e kuu aina hanau e, kuu home kulaiwi nei, oli no au i na pono lani ou, e Hawaii e, aloha e.

            Ae, he la kamahao a kupaianaha, ka la a ko ke Akua lokomaikai e hooponopono mai ai i kou mau pono e kuu Lahui aloha, a e ike io no oe me kou maka ponoi, i ka noeau a me mikioi o ka ke Akua hooponopono ana nou e ka Lahui i hopea waleia kona mau pono mai kou mau kupuna mai.

            Aloha ia leo Alii e kani oeoe nei ma na aheahe makani kohaihai o Hawaii, e i mai ana ia oo e na oiwi alo, he aina oiaio o ka moku o Keawe. Na Iehova ke Akua o na kaua e hoomalu ia Hawaii, E na keiki kaohi kukuna o ka La o ka paia ala o Puna Na Puna ke keikikane @ hala kona kulana, no Puna ke kaikamahine, he pua hinalo kona kulana, eia mai ka ula leo a Kalani @ e hookipa aku.

            Hookipaia aku ia leo Alii iloko o ka papaku o kou naau, a e haawele ia leo Alii ma kau pule ana imua o ke Alii o na @ a me ka H@ku o na Haku. He ola @ a no kau hanauna aku.

            Aole i pau.

 

OLOWALU KA MOA UA AO HAWAII.

 

Hoonee o Liliuokalani i na Iliili o ka Papa Konane o Hawaii.

 

            I ka wa o Kalani Aimoku i lohe ai ua waiho ia aku @ ke kuikahi a Kona lahui i weliweli loa ai iloko o ka Aha Senate, oia no Kona wa i hoouna koke aku ai ia Mr. Joseph Heleluhe, e lawe koke aku i Ka@a palapala kue ia John Sherman, ke Kakauolelo Nui o Amerika Huipuia, ua hooko aku o Joseph Heleluhe i ka leo o Kalani, a ma ka hora 3 o ka auina la e Iune 17, i lawe aku ai oia i ua palapala kue la, a penei ka heluhelu ana o ua palapala la:

            "Owau, o Liliuokalani, o Hawaii, ma o ka makemake la o ke Akua, i kohoia ai i hooilina m@i ma ka la 10 o Aperila, M. H. 1877, a mamuli o ka lokomaikai o ke Akua, i Moiwahine no ko Hawaii Pae Aina, ma ka la 17 o Ianuari, M. H. 1893, ma keia ke ku@ aku nei Au i ke aponoia ana o kekahi kuikahi, A'u hoi i halia mai ai, ua kakauinoaia ma Wasinetona e Haki, Kakina a me Kini, e haawi ana hoi i keia mau mokupuni i Panalaau a malalo hoi o ka mana o Amerika Huipuia. Ke kukala nei au, o ua kuikahi la he hana hewa ia i na kanaka a hapa Hawaii pu, he haihai wale ana i na pono o na @lii maoli e noho mana ana, he kue i ke kanawai lahui i ko'u lahu a me na hoaloha e ae, i hana kuikahi pu ai lakou, a he hoomau ana aku hoi ia i ka hana apuka i hookahuliia ai ke Aupuni Kumu, a o ka hope, he hana hewa loa ia e kue ana Ia'u nei.

            "O na palapala kue pili oihana i hanaia ai e A'u ma ka la 17 o Ianuari, 1893, imua o ke Aupuni Kuikawa, ua kakauinoaia e A'u a apoia mai hoi e na Aupuni elua, me ka hooia ana mai e waihoia aku ana ka hana a Amerika Huiia no ka hooponopono kuikawa ana.

            "Ua hoike maoli ae Ka'u mau palapala kue a me Ka'u mau palapala e ae i ke Aupuni o Amerika Huipuia mahope koke iho oia wa, ua haawi aku Au i Kuu mana i na koa o Amerika Huipuia, i mea e kapaeia ae ai ka hookahe koko ana.

            "Ua hoike ae ka Peresidena o Amerika Huipuia, he Kuhina Nui o ke Aupuni a me ka Elele i hookohouia e laua, ma na palapala pili Aupuni, ua hooweliweli kue kanawai ia Ko'u Aupuni e na mana ikaika, o ka Oihana Kuhina a me ko ka mokukaua o Amerika Huipuia, a ma ia manawa no hoi i lawelawe ai na noli ana. Owau no ka Moi kumukanawai o Ko'u lahui.

            "Oia olelo hoohelo a ke po@ kiekie i ikeia o Amerika Huipuia, ua haawi pili Aupuni ia mai ia ia @a'u a me Sanford B. Dole, a ua nonoiia aku hoi ko Dale haalele ana i ka oihana e Albert S. Willis, ka agena i keia a Kuhina o ke Aupuni o Amerika Huiia.

            "Aole i loaa ka mana i ke Komisina i hoikeia ae ia, a@ e hoi i ke Aupuni nana i hoo@oa mai ia mea, ka mana mai na poe k@he @ o Hawaii i hoopaaia ko lakou mau @, aka, ua loaa mai kona mana hookohukohu mai kekahi komite mai i k@, ke Komite @ Maluhia e ka La@, @ ia ma ua la 17 la o Ianuari, 1893, a maloko o ua komite la he poe kupa Amerika ka hapa nui, aole hoi he Hawaii, a lala o loko o laila he Hawaii, a i komo pu @oi ma na hana hoomaikeike a hiki i kona ku ana.      

            "O Ko'u lahui, he aneane 40,000 ia, aole loa lakou i kuka pu ia aku e kela poe 3,000 ka heluna, ka poe hoi i olelo he kuleana ko lakou e wawahi ai i ke kuokoa o Hawaii. O Ko'u lahui ka eha-hapalima o na poe kupono @a ke kanawai no ke koho balota ana ma Hawaii, a ina e kapae ia aku na poe i laweia mai he poe limahana, elike ana no ka huina averika o na kanaka.

            "Ua hoole loa ua kuikahi la @ na pono lahui o Ko'u poe kanaka; a pela pu hoi me na pono waiwai pili paa o ka lakou mau alii. Mailoko ae o na eka he 4,000,000 i komo iloko o ka panalaau a ua kuikahi la e haawi nei no ka hoohui ana mai, he 1,000,000 2 915,000 eka paha, i hoomaopopo mau ia mamua aku nei aole ma kekahi ano @ ae, aka, ma k@ ano he waiwai ponoi no ia no ke Alii Kumukanawai, e hooponoponoia ana elike me na waiwai ponoi e ae ona.

            "Ua manaoia ma ua kuikahi la, e ope'a wale ia ae ua waiwai la, oia hoi na aina i kapaia, na Aina Leialii, a o ka poe i kuleana ma ke kanawai i ua mau aina la, ma keia wa a ma ka lalani aku o ka nohoalii, aole i loaa ia lakou he kumukuai (kumuwaiwai) no ia mau aina, a o ko lakou kuleana ma ia mau aina, he kuleana ia i hoopaapaa ole ia, a ua paa ia kuleana ma ke kanawai ma ko'u inoa i keia la.

            "Ua hoole ae la @a kuikahi la i na hoike ana a pau o ka noho aloha mau ana a me ka manao maikai i hana ia me Amerika Huipuia maloko o na kuikahi mua, e na Moi ma ka aoao o na kanaka Hawaii, a pela pu hoi me na kuikahi a pau i hanaia e ia poe Moi me na Aupuni makamaka e ae, a nolaila, ua kue ia ke kanawai lahui.

            "Ma o ka hana ana me na poe e olelo nei i keia wa he kuleana ko lakou e pahai mai ai i u@ panalaau la o Hawaii, e lawe mai auane: ke Aupuni o Amerika Huipuia i ua panalaau la mai na lima mai o ka poe a ko Amerika luna poo kiekie (ka mea i koho pono ia e ka lahui o Amerika Huipuia, a i noho oihana ma ka makahiki 1893) i puana ai, he poe lakou i loaa ka mana mamuli o ka epa a e hoomalu ana hoi ia Hawaii me ke kue i ke Kumukanawai.

            "Owau o Liliuokalani o Hawaii, ma keia ke poloai aku nei au i ka Peresidena o ka lahui A'u i hookuu mai ai i Kuu waiwai a me Kuu mana Aupuni, e unuhi aku i ua kuikahi la (e haawi ana i na mokupuni i oleloia) mai ka noonoo hou ia ana aku. Ke nonoi aku nei @ i ka Aha Senate hanohano @ Amerika Huipuia e Noole i ke apono ana i ua kuikahi la, a ke uwalo aku nei au i keia lahui kaulana a maikai, ka poe hoi i loaa mai ai i ko'u poe kupuna ka ike no ka hoomana Karistiano, e kakoo ae i ko lakou mau wahaolelo ma na hana ku i ka pono a me ke kaulike, @ kulike ana me na @ o ko lakou poe kupuna, a i ke Akua mana loa hoi a ke ae a pau, ka Mea e hooko pololei ana, Iaia ao Au e waiho aku nei i Ka'u koi ana.

            "Hanaia ma Wasinetona i keia la 17 o Iune, ma ka makahiki umikumamawalu haneri a me kanaiwakumamahiku

            LILIUOKALANI.

Na Hoike:

            JOSEPH HELELUHE,

            WA@ HELELUHE,

            JULIUS A. FALM@.